Tái cấu trúc thiết chế văn hóa - thể thao cơ sở - Bài 1: Bước đà chuyển đổi

LTS: Trong tiến trình xây dựng “đô thị sáng tạo”, “thành phố thông minh”, TPHCM xác định phát triển mạng lưới trung tâm văn hóa - thể thao (VH-TT) là nhiệm vụ trọng tâm, gắn với quy hoạch chung toàn thành phố. Từ ngày 1-7-2025, khi TPHCM mở rộng địa giới và vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, những thiết chế này bước vào giai đoạn tái cấu trúc toàn diện, mở ra cơ hội đổi mới nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức trong quản lý và vận hành.

Sau ngày 1-7-2025, TPHCM mới đứng trước yêu cầu rà soát, sắp xếp lại toàn bộ hệ thống trung tâm VH-TT và truyền thanh - thông tin. Đây là bước đi quan trọng để khắc phục tình trạng chồng chéo chức năng, phân tán nguồn lực; đồng thời tạo nền tảng cho mô hình thiết chế VH-TT vận hành thống nhất, tinh gọn, phù hợp đặc thù của một đô thị đặc biệt.

Từ “tổ chức” sang “phục vụ”

Sau hơn 4 tháng đi vào hoạt động, không gian Trung tâm Cung ứng dịch vụ VH-TT phường Xuân Hòa (số 107 Trương Định, phường Xuân Hòa) trở nên nhộn nhịp. Mới đây, đại diện phường Bàn Cờ đã đến thanh toán chi phí sau khi trung tâm này đảm trách công tác tổ chức sân khấu cho chương trình trao quà đến người dân của phường, nhân kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng 8 và Quốc khánh 2-9. Trước đó, hội thi văn nghệ chủ đề “Âm vang tiếng hát Bàn Cờ” cũng do Trung tâm Cung ứng dịch vụ VH-TT phường Xuân Hòa cung ứng trọn gói, từ tổ chức sân khấu, đến âm thanh, ánh sáng…

Những công việc cụ thể ấy cho thấy bước chuyển rõ nét của các Trung tâm Cung ứng dịch vụ VH-TT đang chuyển vụ”, chủ động đáp ứng nhu cầu thực tế của cơ sở.

Giải đấu bóng chuyền được tổ chức tại Trung tâm Cung ứng dịch vụ VH-TT xã Hóc Môn, TPHCM. Ảnh: DŨNG PHƯƠNG

Thực hiện chỉ đạo, hướng dẫn của Trung ương và địa phương, mạng lưới thiết chế VH-TT tại TPHCM được tổ chức lại với các tên gọi: Trung tâm Cung ứng dịch vụ VH-TT (khu vực TPHCM trước đây); Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao hoặc Trung tâm VH-TT và Truyền thanh hoặc Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Truyền thanh (khu vực tỉnh Bình Dương trước đây); Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao (khu vực tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu trước đây).

TS Lý Đại Nghĩa, Giám đốc Trung tâm Huấn luyện và Thi đấu TDTT TPHCM, nhận định, sự thay đổi này là một bước ngoặt về tư duy quản trị. Nếu trước đây, mô hình “đơn vị sự nghiệp”chú trọng thực hiện chỉ tiêu pháp lệnh, nhiệm vụ chuyên môn theo kế hoạch Nhà nước giao, thì mô hình cung ứng dịch vụ buộc các trung tâm phải kiến tạo sản phẩm, dịch vụ phù hợp nhu cầu thị trường, phục vụ người dân như khách hàng trong một môi trường cạnh tranh.

Trung tâm Cung ứng dịch vụ VH-TT phường Sài Gòn hình thành trên sự hợp nhất trung tâm VH-TT, nhà thiếu nhi và mở rộng công năng: từ tổ chức các sự kiện, lớp năng khiếu, hoạt động rèn luyện sức khỏe đến cung cấp dịch vụ giải trí, sinh hoạt cộng đồng, không gian học tập, sáng tạo.

Bà Phan Ngọc Thảo, Giám đốc Trung tâm Cung ứng dịch vụ VH-TT phường Sài Gòn, cho hay, nếu như trước đây, các hoạt động chủ yếu được tổ chức theo kế hoạch phong trào, thì nay trung tâm đặt trọng tâm vào việc đáp ứng nhu cầu thực tiễn của cộng đồng. Người dân có thể đăng ký lớp yoga, khiêu vũ, thể thao hoặc thuê không gian để tổ chức sự kiện... Một mô hình linh hoạt, đa dạng hơn, tiệm cận với phương thức xã hội hóa, nhưng vẫn giữ được bản chất là thiết chế phục vụ cộng đồng.

Bà Phan Ngọc Thảo cho biết thêm: "Chúng tôi tạo sự khác biệt bằng tính cộng đồng và sự gắn kết. Trung tâm sẽ không chỉ là nơi đến tập luyện, mà còn là chốn sinh hoạt văn hóa chung, nơi gắn kết cư dân".

Tinh thần phục vụ, đáp ứng đời sống VH-TT của người dân cũng thể hiện rõ nét tại Trung tâm Cung ứng dịch vụ VH-TT phường Tân Thuận. Sau khi chuyển đổi mô hình, trung tâm tập trung hơn vào phục vụ người dân tại cơ sở, mang tính gần dân - phục vụ cộng đồng. Ngoài ra, trung tâm tập trung phát triển thêm chức năng cung ứng.

Ông Trần Văn Ly, Giám đốc Trung tâm, cho biết: “Điểm mới là mô hình hiện nay cho phép trung tâm cung ứng dịch vụ đa dạng (thuê địa điểm tổ chức sự kiện, tổ chức lớp năng khiếu, chương trình văn nghệ, thể thao...) kết hợp giữa dịch vụ công ích và xã hội hóa, giúp hoạt động năng động, tự chủ hơn".

Một giải đấu bóng chuyền được tổ chức tại Trung tâm Cung ứng dịch vụ VH-TT xã Hóc Môn, TPHCM. Ảnh: DŨNG PHƯƠNG

Một đầu mối, nhiều thuận lợi

Việc tổ chức lại mô hình Trung tâm Cung ứng dịch vụ, hợp nhất nhiều thiết chế VH-TT-DL đã tạo nên đội ngũ nhân lực đông đảo, đa dạng về chuyên môn. Trung tâm Cung ứng dịch vụ VH-TT phường Bình Trưng (hợp nhất từ Trung tâm VH-TT TP Thủ Đức và Nhà Thiếu nhi TP Thủ Đức) hiện có 165 biên chế; Trung tâm Cung ứng dịch vụ VH-TT phường Sài Gòn có 167 biên chế… Những con số này cho thấy năng lực huy động và điều phối nhân lực trên quy mô lớn, góp phần đảm bảo tốt nhiệm vụ chính trị - xã hội tại địa phương.

Nguồn kinh phí hoạt động cũng được tập trung về một đầu mối, tạo thuận lợi trong phân bổ ngân sách và tổ chức các hoạt động liên phường, liên xã với quy mô mở rộng. Theo nhiều chuyên gia, việc tinh giản đầu mối quản lý giúp tiết kiệm chi phí hành chính và nâng hiệu quả sử dụng ngân sách công.

Tận dụng lợi thế nhân lực và sự linh hoạt trong mô hình hoạt động, nhiều Trung tâm Cung ứng dịch vụ đã dần tạo dựng được uy tín. Sau khi khảo sát nhiều nơi, tìm địa điểm phù hợp, “ông bầu” bóng chuyền phong trào Dương Văn Hồ Vũ (Giám đốc Công ty Thiên Tân) quyết định chọn Trung tâm Cung ứng dịch vụ VH-TT xã Hóc Môn (cơ sở 1) làm địa điểm tổ chức giải. Thành công của Giải bóng chuyền Cup Gold 7400 lần 1 (tháng 8-2025) khiến nhiều người hoạt động trong giới đánh giá cao sự chuyên nghiệp và chất lượng của đơn vị cung ứng dịch vụ.

Ông Hồ Vũ chia sẻ: Sau giai đoạn sáp nhập đơn vị hành chính, tôi từng lo ngại các trung tâm sẽ hạn chế cho thuê, cho tập luyện. Nhưng thực tế không phải vậy, các hoạt động diễn ra bình thường. Chúng tôi từng tổ chức nhiều giải ở các nhà thi đấu trên địa bàn TPHCM, nhưng Trung tâm Cung ứng dịch vụ VH-TT xã Hóc Môn mang đến sự thoải mái: cơ sở vật chất đáp ứng tốt, giá thuê hợp lý, công tác hỗ trợ rất tận tình…

Trung tâm Cung ứng dịch vụ VH-TT xã Hóc Môn được hình thành trên cơ sở hợp nhất Trung tâm Văn hóa, Thể thao và Truyền thông, Nhà Thiếu nhi và Ban quản lý khu tưởng niệm liệt sĩ Ngã ba Giồng. Đơn vị hiện quản lý khoảng 13 cơ sở phục vụ riêng mảng VH-TT, trong đó có những đơn vị sở hữu nhà thi đấu, nhà biểu diễn.

Một yếu tố quan trọng trong đánh giá hiệu quả thiết chế VH-TT là mức độ lan tỏa đến đời sống cộng đồng, chạm đến mỗi người dân. Với hơn 20 thành viên luyện tập thường xuyên và mở cửa cho người dân tham gia, CLB bắn cung thuộc Trung tâm Cung ứng dịch vụ VH-TT phường Tân Thuận đã trở thành điểm rèn luyện sức khỏe quen thuộc. Huấn luyện viên trưởng Phạm Võ Trung Nguyên cho biết: CLB mở cửa từ 9 giờ đến 21 giờ hàng ngày, vừa phục vụ nhu cầu luyện tập của người dân, vừa là nơi tập cho các vận động viên năng khiếu. Sân tập được thiết kế hiện đại, có khu vực trong nhà và ngoài trời với nhiều cự ly, nên thu hút đông đảo người yêu thích bộ môn. Ban giám đốc trung tâm rất cởi mở, luôn tạo điều kiện trong phát triển phong trào.

Sự chuyển động mạnh mẽ và tín hiệu tích cực trong các hoạt động, một xu hướng chung dễ nhìn thấy càng tiệm cận nhu cầu thực tiễn, càng tăng cường tính chuyên nghiệp và chất lượng dịch vụ, các trung tâm càng trở thành điểm tựa tinh thần cho cộng đồng trong bối cảnh đô thị mở rộng. Quá trình tái cấu trúc hoạt động VH-TT cơ sở, đưa các trung tâm trở thành không gian mở, linh hoạt, nơi người dân có thể tìm thấy nhu cầu rèn luyện, giải trí, sáng tạo và kết nối cộng đồng, thiết chế VH-TT mới thực sự đi vào đời sống.

NGUYỄN ANH - THIÊN THANH