Tại sao Thần điêu đại hiệp là tác phẩm thất bại nhất của Kim Dung?

Trong số 15 bộ tiểu thuyết võ hiệp để đời của cố nhà văn Kim Dung, Thần điêu đại hiệp luôn chiếm một vị trí đặc biệt. Đây là một trong những tác phẩm được yêu thích và chuyển thể nhiều nhất lên màn ảnh. Thế nhưng, ít ai biết rằng chính tác phẩm này lại từng được ông thẳng thắn thừa nhận là thất bại nhất trong toàn bộ sự nghiệp cầm bút của mình, một sự thật khiến đông đảo độc giả không khỏi bất ngờ, cho đến tận bây giờ vẫn còn hàng loạt giả thuyết và tranh luận sôi nổi về vấn đề này.

Kim Dung là tiểu thuyết gia nổi tiếng thế giới.

Năm 2017, truyền thông Trung Quốc đồng loạt nhắc lại một cuộc phỏng vấn trong đó Kim Dung chia sẻ rằng Thần điêu đại hiệp chính là tác phẩm khiến ông không hài lòng nhất. Dù không nói rõ nguyên nhân cụ thể, lời thừa nhận ấy đã mở ra nhiều tranh luận và suy đoán trong cộng đồng người hâm mộ suốt nhiều năm qua.

Thần điêu đại hiệp, còn được biết đến với tên gọi Thần điêu hiệp lữ, lần đầu được đăng nhiều kỳ trên báo Minh Báo từ ngày 20/5/1959 và kéo dài liên tục trong ba năm. Đây là phần thứ hai trong bộ Xạ điêu tam bộ khúc, lấy bối cảnh cuối thời Nam Tống, khi đế quốc Mông Cổ đã bành trướng, chinh phạt phần lớn châu Á và châu Âu, đồng thời đe dọa trực tiếp sự tồn vong của triều đình Nam Tống.

Trong nguyên tác lúc đầu, Tiểu Long Nữ và Dương Quá sẽ không có cái kết hạnh phúc.

Tác phẩm xoay quanh mối tình đầy bi thương nhưng sâu sắc giữa Dương Quá và Tiểu Long Nữ, đặt trong khung cảnh những cuộc chiến khốc liệt trên cả giang hồ lẫn chiến trường. Tình yêu vượt lễ giáo, định kiến và sinh tử của hai nhân vật chính đã trở thành biểu tượng kinh điển trong văn học võ hiệp Trung Hoa.

Giống như nhiều tiểu thuyết khác của Kim Dung, Thần điêu đại hiệp đã trải qua nhiều lần chỉnh sửa. Bản lưu hành hiện nay có không ít khác biệt so với phiên bản đăng báo ban đầu, từ tình tiết, số phận nhân vật cho đến kết cấu tổng thể.

Một số ý kiến cho rằng tác phẩm này quá nặng về chữ "tình", thậm chí mang tính cực đoan, trong khi quá trình phát triển võ công của Dương Quá bị đánh giá là thiếu các giai đoạn chuyển tiếp hợp lý nếu so với những nhân vật điển hình khác của Kim Dung như Quách Tĩnh hay Kiều Phong.

Tuy nhiên, nguyên nhân được nhiều người đồng tình nhất lại xuất phát từ áp lực khổng lồ của độc giả. Theo ý tưởng ban đầu của Kim Dung, Tiểu Long Nữ sẽ chết, còn Nam Hải Thần Ni chỉ là lời nói dối. Kết cục dự kiến là Dương Quá nên duyên cùng Quách Tương, vừa hoàn thành tâm nguyện của thế hệ trước, vừa tạo mạch nối chặt chẽ với Anh hùng xạ điêu.

Thế nhưng, phản ứng dữ dội từ độc giả đã khiến mọi kế hoạch đảo lộn. Không chỉ phản đối trên mặt báo, một số người còn có hành động quá khích như ném đá, tấn công trụ sở tòa soạn Minh Báo, nơi đăng tải tác phẩm. Trước làn sóng phản đối gay gắt, Kim Dung buộc phải thay đổi cái kết, để Tiểu Long Nữ sống sót và đoàn tụ với Dương Quá sau 16 năm xa cách.

Sự thay đổi bất đắc dĩ này được cho là đã khiến nhân vật Quách Tương trở nên "dư thừa", đồng thời phá vỡ kết cấu nguyên bản mà Kim Dung dày công xây dựng. Việc không thể toàn quyền quyết định số phận nhân vật, phải chiều theo áp lực độc giả, chính là lý do khiến ông cảm thấy Thần điêu đại hiệp là một thất bại trong sự nghiệp sáng tác của mình.

Dù vậy, trong mắt phần lớn công chúng, Thần điêu đại hiệp vẫn là một kiệt tác để đời, có sức sống bền bỉ qua nhiều thế hệ. Sự nuối tiếc của Kim Dung không làm giảm giá trị của tác phẩm, mà trái lại, còn cho thấy sự nghiêm túc, khắt khe và kỳ vọng rất cao của ông đối với từng đứa con tinh thần, đồng thời phản ánh mối quan hệ phức tạp, đôi khi đầy mâu thuẫn, giữa người sáng tác và độc giả.

Quốc Tiệp (t/h)