Tầm quan trọng của văn hóa Đảng trong kỷ nguyên mới: Bài 1 - Hành trình gần 1 thế kỷ xây dựng văn hóa trong Đảng

LTS: Văn hóa Đảng là hiện thân của trí tuệ, danh dự và lương tâm của Đảng trong mọi thời kỳ cách mạng, không bao giờ tách rời dòng chảy văn hóa dân tộc; là nhân tố cơ bản, có ý nghĩa quyết định thành công trong sự nghiệp lãnh đạo của Đảng. Vì vậy, duy trì và phát huy các giá trị cốt lõi văn hóa Đảng là việc làm cần thiết để duy trì sức mạnh và uy tín của Đảng trong sự nghiệp lãnh đạo toàn dân tộc tiến vào kỷ nguyên vươn mình và phát triển.

Văn hóa Đảng - Biểu hiện sinh động của văn hóa Việt Nam

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đề cập rất nhiều về văn hóa Đảng như nền tảng cho sự vững bền của Đảng. Trong các tác phẩm của mình, Người cho rằng: “Đảng ta là đạo đức, là văn minh”, Đảng là “hiện thân của trí tuệ, danh dự và lương tâm của dân tộc”. Mỗi cán bộ, đảng viên phải thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện và thực hành đạo đức cách mạng, chống sa vào chủ nghĩa cá nhân, góp phần làm cho Đảng ta thật sự “là đạo đức, là văn minh”.

Xây dựng văn hóa Đảng là việc làm cần thiết, thường xuyên và lâu dài của các tổ chức đảng và mỗi một đảng viên. Theo quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, văn hóa Đảng bao gồm các đặc trưng cơ bản như sau: được kết tinh từ bản chất giai cấp, mục tiêu lý tưởng, lý luận Mác - Lênin và trí tuệ của Đảng; không tách rời đạo đức cách mạng. Văn hóa Đảng được thể hiện trong sinh hoạt Đảng, phong cách lãnh đạo, tinh thần kỷ luật, ý thức tự giác của mỗi cán bộ, đảng viên.

Từ đó, có thể khẳng định, văn hóa Đảng, xét đến cùng, chính là biểu hiện sinh động của văn hóa Việt Nam trong môi trường chính trị - tổ chức của một đảng cầm quyền. Đó không phải là một khái niệm trừu tượng mà là hệ giá trị được hun đúc, kế thừa và phát triển từ truyền thống văn hóa dân tộc, được cụ thể hóa trong tư tưởng, đạo đức, phong cách của từng đảng viên, trong cách thức Đảng lãnh đạo, cầm quyền và phục vụ Nhân dân.

Văn hóa Đảng bắt đầu từ chính mỗi đảng viên - những “tế bào” tạo nên sức sống của Đảng. Ngay từ khi đứng trong hàng ngũ của Đảng, mỗi đảng viên đã phải thấm nhuần và thực hành các giá trị cốt lõi của văn hóa Đảng: trung thành tuyệt đối với lý tưởng cách mạng; đặt lợi ích của Đảng, của Nhân dân, của Tổ quốc lên trên hết; khiêm tốn, liêm chính, gương mẫu trong công việc và đời sống… Bởi “đảng viên đi trước, làng nước theo sau” - Nhân dân nhìn vào đảng viên mà tin, mà theo, mà gửi gắm niềm tin vào Đảng.

Ở tầm tổ chức, văn hóa Đảng được biểu hiện ở tinh thần đoàn kết, thống nhất - giá trị cốt lõi đã làm nên bản lĩnh và sức mạnh của Đảng ta qua mọi thời kỳ. Đoàn kết trong Đảng không chỉ là nguyên tắc tổ chức, mà còn là biểu hiện của một văn hóa ứng xử cao đẹp, biết tôn trọng lẫn nhau, biết lắng nghe, biết tranh luận trong tinh thần xây dựng, vì lợi ích chung. Một tổ chức đảng có văn hóa là tổ chức biết tự soi, tự sửa, tự đổi mới để ngày càng trong sạch, vững mạnh hơn.

Văn hóa Đảng còn thể hiện ở mối quan hệ mật thiết với Nhân dân - nguồn gốc sức mạnh và là nơi Đảng “từ Nhân dân mà ra, vì Nhân dân mà phục vụ”. Đó là văn hóa của sự gần gũi, lắng nghe, của tinh thần “dĩ công vi thượng”, của cung cách ứng xử chân thành, giản dị nhưng sâu sắc, thấm đẫm tinh thần nhân văn. Đảng không thể có văn hóa nếu xa rời Nhân dân, nếu để “một bộ phận không nhỏ” đảng viên thoái hóa, biến chất, làm tổn hại niềm tin của dân.

Mở rộng hơn, văn hóa Đảng còn là văn hóa đối ngoại - sự chân thành, nhân ái, thủy chung, tôn trọng lẽ phải và hòa bình - những giá trị văn hóa Việt Nam được Đảng nâng lên thành phương châm ứng xử trong quan hệ quốc tế. Trong đó, văn hóa Đảng góp phần làm nên “sức mạnh mềm” của Việt Nam trên trường thế giới - một đất nước yêu chuộng hòa bình, kiên định lý tưởng, nhưng luôn rộng mở, hợp tác và nhân văn.

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và chuyển đổi số mạnh mẽ hiện nay, với vai trò là Đảng cầm quyền, văn hóa lãnh đạo, văn hóa quyền lực cũng trở thành một phương diện thể hiện sinh động của văn hóa Đảng.

Văn hóa lãnh đạo, xét về bản chất, chính là tổng thể các giá trị, niềm tin và chuẩn mực đạo đức mà người đứng đầu thể hiện trong quá trình dẫn dắt tổ chức. Với Đảng ta, văn hóa lãnh đạo không chỉ là năng lực hoạch định đường lối, mà còn là nghệ thuật quy tụ con người, khơi dậy trí tuệ tập thể và niềm tin của Nhân dân. Văn hóa quyền lực cũng là một phần không thể tách rời của văn hóa Đảng. Quyền lực trong tổ chức đảng không phải là đặc quyền cá nhân, mà là công cụ để phục vụ Nhân dân, thực hiện mục tiêu cách mạng.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến việc cá nhân nắm quyền lực. Đối với người có quyền lực, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở, không phải làm cán bộ để “thăng quan phát tài”, để làm “quan cách mạng”, mà để làm người lãnh đạo, người đầy tớ thật trung thành của Nhân dân.

Vì thế, văn hóa lãnh đạo và văn hóa quyền lực chính là “tấm gương phản chiếu” của văn hóa Đảng. Một Đảng có văn hóa là một Đảng trong sạch, vững mạnh, biết kiểm soát quyền lực, biết phát huy quyền dân chủ của Nhân dân. Trong thực tiễn, việc chuyển từ “văn hóa quyền lực cứng” sang “văn hóa quyền lực mềm” - coi trọng đối thoại, thuyết phục, trao quyền và khuyến khích sáng tạo - đang trở thành xu hướng tất yếu, phù hợp với yêu cầu của nền quản trị hiện đại.

Đổi mới để thích ứng trong mọi hoàn cảnh

Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” đã chỉ ra một yêu cầu và nội dung mới, nêu rõ: “Để đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng về văn hóa, phải xây dựng văn hóa từ trong Đảng, trong bộ máy nhà nước… Văn hóa đạo đức và lối sống lành mạnh phải được thể hiện trước hết trong mọi tổ chức đảng, nhà nước, đoàn thể, trong cán bộ, viên chức nhà nước, trong từng đảng viên”. Như Bác Hồ đã dạy: “Đảng ta là đạo đức, là văn minh”. Như vậy, Đảng đã đề cập đến nhiệm vụ xây dựng văn hóa trong Đảng và đến các giá trị văn hóa Đảng.

Hội thảo khoa học quốc gia những vấn đề lý luận và thực tiễn về xây dựng văn hóa trong Đảng trong giai đoạn mới diễn ra vào tháng 01/2025. (Nguồn: hcma.vn)

Kết luận Hội nghị Trung ương 10 (khóa IX) họp tháng 7/2004, kiểm điểm 5 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 đã khẳng định một luận điểm rất quan trọng: “Bảo đảm sự gắn kết giữa nhiệm vụ phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng, chỉnh đốn Đảng là then chốt với không ngừng nâng cao văn hóa - nền tảng tinh thần của xã hội” và nhấn mạnh phát triển đồng bộ ba lĩnh vực trên là điều kiện quyết định bảo đảm cho sự phát triển toàn diện và bền vững của đất nước.

Đồng thời, nhiệm vụ xây dựng văn hóa trong Đảng tiếp tục được khẳng định: “Các cấp ủy, tổ chức đảng, các cơ quan nhà nước có kế hoạch, biện pháp đẩy mạnh việc xây dựng văn hóa trong tổ chức đảng và trong các cơ quan nhà nước để làm gương cho xã hội, Nhân dân”.

Nghị quyết Hội nghị lần thứ chín Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước khẳng định: “Chú trọng chăm lo xây dựng văn hóa trong Đảng, trong các cơ quan nhà nước và các đoàn thể; coi đây là nhân tố quan trọng để xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh”, trọng tâm là xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức có phẩm chất đạo đức, tận tụy, hết lòng phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân, gắn bó máu thịt với Nhân dân.

Nhất quán quan điểm nêu trên, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII tiếp tục khẳng định: “Xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế. Chú trọng chăm lo xây dựng văn hóa trong Đảng, trong các cơ quan nhà nước và các đoàn thể, coi đây là nhân tố quan trọng để xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Trong đó, cần tập trung xây dựng văn hóa trong các tổ chức đảng, cơ quan nhà nước, trong hệ thống chính trị; đổi mới phong cách, lề lối làm việc của các cơ quan lãnh đạo của Đảng; xây dựng phong cách làm việc khoa học, tập thể, dân chủ, gần dân, trọng dân, vì dân, bám sát thực tiễn, nói đi đôi với làm…”.

Văn kiện Đại hội XIII khẳng định: “Xây dựng Đảng là nhiệm vụ then chốt của sự nghiệp cách mạng”. Ông Lê Hùng, Học viện Chính trị khu vực I, trong bài viết Xây dựng văn hóa trong Đảng trước bối cảnh, tình hình mới (Tạp chí Xây dựng Đảng, ngày 12/2/2024) cho rằng, xây dựng văn hóa Đảng không chỉ là nhiệm vụ chiến lược mà còn là sứ mệnh quan trọng, nhằm giữ vững và phát huy vai trò lãnh đạo toàn diện của Đảng. Điều này không chỉ giúp Đảng trong sạch, vững mạnh mà còn đóng góp tích cực vào định hướng phát triển đất nước.

Việc xây dựng văn hóa Đảng phải kết hợp chặt chẽ với giá trị cốt lõi của dân tộc và truyền thống, đồng thời đổi mới, hiện đại hóa để thích ứng với thách thức, cơ hội mới. Thông qua việc phát huy văn hóa Đảng, đội ngũ cán bộ, đảng viên sẽ không ngừng rèn luyện, hoàn thiện, góp phần giữ vững vai trò lãnh đạo của Đảng trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.

Do đó, đến năm 2030, Đảng cần hoàn thiện các tiêu chuẩn đạo đức, văn hóa, tạo khuôn mẫu chuẩn mực để mỗi cán bộ, đảng viên noi theo. Đây là điều kiện tiên quyết để duy trì sự đoàn kết, thống nhất trong toàn Đảng. Đến năm 2045, Đảng cần trở thành tổ chức chính trị vững mạnh, dựa trên lý luận đúng đắn, chính sách hiệu quả và nền tảng văn hóa hiện đại, phù hợp với xu hướng phát triển toàn cầu, đặc biệt, trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0.

Để đạt được mục tiêu này, Đảng cần xây dựng mô hình văn hóa không chỉ bao gồm giá trị tư tưởng, đạo đức, mà còn phải linh hoạt, sáng tạo trong việc áp dụng tri thức mới, công nghệ hiện đại và phương thức quản lý tiên tiến. Mô hình này cần đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và thể hiện rõ nét bản sắc dân tộc, đồng thời giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam.

Trong bối cảnh hiện nay, xây dựng văn hóa trong Đảng lại càng trở nên quan trọng, nhưng cũng là nhiệm vụ trở nên phức tạp, khó khăn hơn, liên quan đến nhiều chủ thể, với nhiều nội dung mới, nhiều khía cạnh khác nhau.

(Còn tiếp)

Ngọc Hà - Xuân Hoa - Hương Giang - Đỗ Trang - Đức Anh