Tân Thủ tướng Nhật Bản cam kết đẩy mạnh chi tiêu quốc phòng

Động thái này diễn ra trong bối cảnh tình hình địa chính trị khu vực ngày càng phức tạp.

Đẩy nhanh chi tiêu quốc phòng

Phát biểu trước Quốc hội, bà Takaichi khẳng định chính phủ Nhật Bản đặt mục tiêu đưa chi tiêu quốc phòng lên mức tương đương 2% GDP vào tháng 3 tới, thay vì vào năm 2027 như kế hoạch ban đầu. Bà cũng cho biết Nhật Bản sẽ hoàn tất bản cập nhật chiến lược an ninh quốc gia vào cuối năm 2026, sớm hơn bốn năm so với thông lệ điều chỉnh 10 năm một lần.

Thủ tướng Nhật Bản bà Sanae Takaichi phát biểu tại phiên họp bất thường của Hạ viện vào ngày 24/ 10/2025, tại Tokyo.

Theo Tân Thủ tướng Takaichi, quyết định này xuất phát từ “những biến động sâu sắc trong môi trường an ninh quốc tế”, trong đó có cuộc xung đột ngày càng leo thang giữa Ukraine - Nga, xung đột kéo dài tại Trung Đông, cùng các hoạt động quân sự gia tăng khác.

Bà Takaichi cho biết: “Trật tự quốc tế tự do, cởi mở và ổn định mà chúng ta từng quen thuộc đang bị thử thách dữ dội, khi cán cân quyền lực toàn cầu đang thay đổi và cạnh tranh địa chính trị ngày càng khốc liệt.”

Chuẩn bị cho thử thách đối ngoại với Mỹ

Lời cam kết của bà Takaichi được đưa ra chỉ ít ngày trước chuyến thăm Tokyo của Tổng thống Mỹ Donald Trump (từ ngày 27 đến 29/10), trong khuôn khổ hội nghị thượng đỉnh song phương đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo. Giới quan sát dự báo cuộc gặp sẽ là phép thử ngoại giao quan trọng đối với vị nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản, khi bà có thể phải đối mặt với yêu cầu gia tăng chi tiêu quốc phòng và mua thêm vũ khí Mỹ, những chủ đề ông Trump từng nhiều lần nhấn mạnh trong nhiệm kỳ trước.

Phát biểu về mối quan hệ với Washington, bà Takaichi cho biết bà mong muốn “củng cố hơn nữa liên minh an ninh Nhật–Mỹ, đồng thời xây dựng quan hệ cá nhân dựa trên sự tin cậy và tôn trọng lẫn nhau với Tổng thống Trump.”

Theo các nhà phân tích, việc tăng chi tiêu quốc phòng là nỗ lực nhằm duy trì sự gắn kết với Mỹ, đồng thời thể hiện cam kết của Tokyo trong việc đóng vai trò chủ động hơn trong an ninh khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.

Nguy cơ căng thẳng ngoại giao với Trung Quốc

Dù khẳng định mong muốn duy trì “mối quan hệ mang tính xây dựng và ổn định” với Trung Quốc, song bà Takaichi thừa nhận hai nước vẫn tồn tại “những quan ngại nghiêm trọng về an ninh và lòng tin”.

Các chuyên gia cho rằng lập trường chính trị cứng rắn và tư tưởng bảo thủ của bà Takaichi, người được xem là một trong những nhân vật trung thành với cựu Thủ tướng Abe Shinzocó thể khiến quan hệ song phương thêm căng thẳng. Bà từng nhiều lần tới viếng Đền Yasukuni, nơi thờ các tướng lĩnh Nhật Bản bị coi là tội phạm chiến tranh, hành động luôn gây phản ứng mạnh từ Trung Quốc và Hàn Quốc.

Thủ tướng Nhật Bản bà Takaichi Sanae

Theo giới quan sát, việc điều chỉnh chiến lược an ninh quốc gia sắp tới có thể bao gồm: Mở rộng vai trò tấn công cho Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản; Nới lỏng thêm các hạn chế xuất khẩu vũ khí; Tăng cường khả năng phản công tầm xa và củng cố mạng lưới phòng thủ tên lửa.

Tuy nhiên, Thủ tướng chưa công bố nguồn tài chính cụ thể cho những thay đổi này, trong bối cảnh ngân sách quốc gia vẫn chịu áp lực lớn từ nợ công và chi phí phúc lợi xã hội ngày càng tăng.

Bên cạnh các ưu tiên đối ngoại, bà Takaichi đối mặt với nhiều vấn đề trong nước: giá cả leo thang, tiền lương trì trệ, dân số già hóa nhanh và sự bất mãn của cử tri. Việc giành lại lòng tin từ phe bảo thủ và công chúng là nhiệm vụ cấp bách, nhất là khi chính phủ của bà hiện chỉ là chính phủ thiểu số, cần sự hợp tác của phe đối lập để thông qua các chính sách then chốt.

Liên minh cầm quyền mới giữa Đảng Dân chủ Tự do (LDP) của bà và Đảng Đổi mới Nhật Bản (Ishin) thay thế cho đối tác ôn hòa Komeito, đã làm dấy lên lo ngại về sự dịch chuyển chính trị rõ rệt sang cánh hữu trong chính trường Nhật Bản.

Chính sách nhập cư - mở cửa có chọn lọc

Một trong những chủ đề gây chú ý trong bài phát biểu là vấn đề lao động nước ngoài. Bà Takaichi thừa nhận Nhật Bản buộc phải mở rộng cánh cửa đón nhận lao động nước ngoài để giải quyết tình trạng thiếu nhân lực, song nhấn mạnh chỉ những người “tuân thủ quy định và tôn trọng luật pháp Nhật Bản” mới được chào đón.

“Các hành vi vi phạm pháp luật của một số người nước ngoài đang gây ra cảm giác bất an trong xã hội Nhật Bản. Chính phủ sẽ phản ứng quyết liệt, nhưng đây không phải là chính sách bài ngoại”, bà khẳng định.

Bà đã giao cho Bộ trưởng An ninh Kinh tế Kimi Onoda nghiên cứu việc siết chặt các quy định đối với người nước ngoài, bao gồm khả năng áp dụng kiểm soát việc mua đất đai, một chủ đề nhạy cảm khi có nhiều trường hợp liên quan đến công dân Trung Quốc.

Giới phân tích cho rằng động thái này nhằm trấn an một bộ phận cử tri bất mãn, vốn bị ảnh hưởng bởi khẩu hiệu “Nhật Bản trên hết” của đảng cực hữu Sanseito. Trong khi đó, số liệu của chính phủ lại cho thấy tỷ lệ tội phạm trong cộng đồng người nước ngoài giảm, ngay cả khi dân số nhập cư đạt mức cao kỷ lục trong thập kỷ qua.

Một khởi đầu với nhiều kỳ vọng

Là nữ Thủ tướng đầu tiên trong lịch sử Nhật Bản, bà Takaichi Sanaeđang đứng trước nhiều kỳ vọng và áp lực song hành: Khẳng định vị thế của Nhật Bản trên trường quốc tế, đồng thời giải quyết những bất ổn trong nước.

Việc tăng tốc củng cố năng lực quốc phòng có thể giúp Nhật Bản thể hiện vai trò mạnh mẽ hơn trong khu vực, song cũng tiềm ẩn nguy cơ gây phản ứng dây chuyền trong cục diện an ninh Đông Bắc Á, nơi các cường quốc đang gia tăng cạnh tranh chiến lược.

Trong bối cảnh ấy, khả năng cân bằng giữa an ninh, kinh tế và ngoại giao sẽ là thước đo quyết định cho năng lực lãnh đạo của bà Takaichi trong những năm đầu nhiệm kỳ.

Hồng Hà