TAND 2 cấp TP.HCM: Tiên phong chuyển đổi số, xây dựng tòa án hiện đại, chuyên nghiệp

Nhân kỷ niệm 80 năm ngày thành lập TAND (13-9-1945 - 13-9-2025), báo Pháp Luật TP.HCM đã có buổi gặp gỡ, trao đổi và lắng nghe những chia sẻ của ông Lê Thanh Phong, Chánh án TAND TP.HCM, về những kết quả đạt được cũng như nhiệm vụ sắp tới của tòa án hai cấp TP.

Trong vụ đại án đăng kiểm do các bị cáo Đặng Việt Hà và đồng phạm thực hiện, lần đầu tiên TAND TP.HCM áp dụng phương thức xét xử trực tiếp kết hợp trực tuyến. Ảnh: HOÀNG GIANG

Luôn hoàn thành nhiệm vụ, chất lượng xét xử ngày một cao

. Phóng viên: Hiến pháp quy định TAND là cơ quan xét xử, thực hiện quyền tư pháp, có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa (XHCN), bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Ông có nhận định gì về những thành tựu của ngành tòa án khi thực hiện những nhiệm vụ, quyền hạn nêu trên trong suốt 80 năm qua?

Ông Lê Thanh Phong, Chánh án TAND TP.HCM. Ảnh: NGỌC HÓA

+ Ông Lê Thanh Phong: Trải qua 80 năm xây dựng và trưởng thành, ngành tòa án Việt Nam đã không ngừng lớn mạnh, gắn liền với những bước ngoặt của lịch sử dân tộc. Tòa án đã thực hiện tốt chức năng là cơ quan xét xử của Nhà nước, góp phần bảo vệ chính quyền cách mạng, bảo vệ pháp chế XHCN, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân.

Hàng triệu vụ án các loại được giải quyết kịp thời, nghiêm minh, qua đó giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, bảo vệ công lý, phụng sự nhân dân.

Cùng với cải cách tư pháp, ngành tòa án đã từng bước hiện đại hóa tổ chức, kiện toàn đội ngũ cán bộ, xây dựng nền tư pháp chuyên nghiệp, minh bạch và gần dân. Những thành tựu đó đã khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của tòa án trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.

. Với TAND TP.HCM thì sao, thưa ông?

+ TAND TP.HCM được thành lập từ ngày 10-8-1976. Trải qua 49 năm với nhiều giai đoạn thăng trầm nhưng luôn kiên định giữ gìn kỷ cương phép nước, bảo vệ công lý, xử lý nhiều vụ án lớn, góp phần giữ vững an ninh trật tự, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nhân dân, đồng thời tiên phong cải cách tư pháp, xây dựng nền tư pháp hiện đại, nhân văn, vì công lý.

Đặc biệt, trong giai đoạn năm năm gần đây (2021-2025), chúng tôi đã không ngừng nỗ lực, phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị được giao, đặc biệt trong công tác xét xử các vụ án hình sự trọng điểm, nghiêm trọng… được dư luận xã hội quan tâm.

Chánh án TAND TP.HCM Lê Thanh Phong cùng chánh án 19 khu vực - TP.HCM. Ảnh: THUẬN VĂN

Một số vụ án đặc biệt tiêu biểu phải kể đến như: Vụ án Trương Mỹ Lan cùng đồng phạm liên quan đến Công ty Vạn Thịnh Phát và Ngân hàng SCB với số lượng người tham gia tố tụng lớn chưa từng có trong lịch sử tố tụng (hơn 36.000 người gồm bị cáo, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan và bị hại); hay vụ án đăng kiểm do bị cáo Đặng Việt Hà và đồng phạm thực hiện có tới 254 bị cáo.

Trong vụ đăng kiểm, lần đầu tiên tòa án áp dụng phương thức xét xử trực tiếp kết hợp trực tuyến, vừa áp dụng phương thức tống đạt truyền thống kết hợp với tống đạt điện tử. Các phiên tòa được tổ chức đúng kế hoạch, đảm bảo giữ gìn trật tự an ninh chính trị trong thời gian diễn ra phiên tòa. Kết quả xét xử nghiêm minh được dư luận đồng tình, đặc biệt là tập trung thu hồi tài sản, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người dân.

Ngoài ra, TAND TP.HCM trong giai đoạn đổi mới và hội nhập cũng thực hiện tốt nhiều nhiệm vụ chuyên môn khác. Trong công tác xét xử, giải quyết các loại án, trong năm năm qua (2021-2025), với lượng án ngày càng tăng nhưng biên chế không tăng, TAND hai cấp TP.HCM luôn vượt qua khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ xét xử, các phiên tòa luôn bảo đảm quyền tranh tụng, chất lượng xét xử ngày một nâng cao, không có oan sai.

Phiên đối thoại trực tuyến trong giải quyết án hành chính. Ảnh: PLO

Chuyển đổi số mạnh mẽ, người dân đồng tình ủng hộ

. Tòa án hai cấp TP.HCM được đánh giá là đơn vị tiên phong về công tác chuyển đổi số, hướng đến xây dựng tòa án điện tử, đem lại nhiều lợi ích thiết thực cho người dân. Ông có thể chia sẻ thêm về điều này?

+ Trước tình hình dịch bệnh và khắc phục tình trạng chậm trễ trong giải quyết án hành chính, ngày 26-2-2020, TAND TP.HCM ban hành Quyết định 98 về việc thành lập Ban xây dựng đề án thí điểm đối thoại trực tuyến trong giải quyết án hành chính. Đây là một giải pháp đột phá nhằm đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất lượng giải quyết các vụ án hành chính, đồng thời thu hẹp khoảng cách giữa người dân và cơ quan quản lý hành chính nhà nước.

Từ kinh nghiệm triển khai thành công mô hình đối thoại trực tuyến trong giải quyết án hành chính, TAND TP.HCM đã chứng minh được hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động tố tụng, giúp rút ngắn thời gian, giảm chi phí và tăng tính minh bạch. Kết quả, TAND TP.HCM đã tổ chức được 16.993 phiên tòa, phiên họp bằng hình thức trực tuyến, làm cơ sở thực tiễn cho Quốc hội ban hành Nghị quyết 33/2021/QH15 về tổ chức phiên tòa trực tuyến.

Chánh án TAND TP.HCM Lê Thanh Phong trao quà Tết cho đồng bào dân tộc tại quận 8 (cũ), TP.HCM. Ảnh: TRẦN LINH

Bên cạnh đó, đầu năm 2021, chúng tôi đã xây dựng dự thảo “Đề án tống đạt, thông báo văn bản tố tụng qua phương tiện điện tử trong tố tụng dân sự, tố tụng hành chính tại TAND hai cấp tại TP.HCM”.

Ngày 23-8-2024, TAND Tối cao có Công văn 143 chấp thuận cho TAND TP.HCM thí điểm đề án. Sau đó, chúng tôi đã triển khai cơ sở hạ tầng cần thiết và bắt đầu tiến hành thí điểm, được người dân và doanh nghiệp, tổ chức, luật sư đồng tình ủng hộ.

Trong thời gian qua, TAND hai cấp TP cũng đã tập trung đẩy mạnh công tác chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động nội bộ và công tác xét xử, bước đầu đạt nhiều kết quả tích cực, thể hiện vai trò là một trong những đơn vị đi đầu trong hệ thống TAND.

Hiện đơn vị đang tiếp tục triển khai và hoàn thiện các chương trình như: Dịch vụ công trực tuyến về thu, nộp tạm ứng án phí, lệ phí tòa án trên cổng dịch vụ công quốc gia; số hóa toàn bộ các bản án, quyết định; đề án tống đạt điện tử; thí điểm phần mềm chuyển giọng nói thành biên bản phiên tòa điện tử; mã QR hướng dẫn thủ tục khởi kiện; ứng dụng AI trong tiếp nhận, đọc và đề xuất thụ lý đơn khởi kiện; phần mềm Chatbot AI để hướng dẫn thủ tục tố tụng cho người dân; ứng dụng AI trong phân tích, đề xuất hướng xử lý vụ án.

. Các định hướng, nhiệm vụ ưu tiên của TAND TP.HCM trong những tháng cuối năm 2025 để xây dựng một tòa án chuyên nghiệp, hiện đại phù hợp với chủ trương cải cách tư pháp, nhất là việc nâng cao chất lượng xét xử là gì, thưa ông?

+ Từ ngày 1-7-2025, theo quy định tại Nghị quyết 81/2025/UBTVQH15, hệ thống TAND TP.HCM chính thức được tổ chức lại theo mô hình mới: Hợp nhất ba TAND cấp tỉnh cũ và thành lập 19 TAND khu vực trực thuộc.

Đây là một bước ngoặt lịch sử trong công tác tổ chức bộ máy, nhằm xây dựng hệ thống tòa án chuyên nghiệp, tinh gọn, hiện đại, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Việc tái cơ cấu này không chỉ phù hợp với yêu cầu cải cách tư pháp mà còn đáp ứng đòi hỏi cấp thiết của thực tiễn xét xử, bảo đảm quyền tiếp cận công lý của người dân, tạo nền tảng vững chắc cho việc nâng cao chất lượng công tác xét xử trong thời kỳ hội nhập và phát triển mạnh mẽ.

Trong bối cảnh đó, bên cạnh việc thực thi pháp luật, TAND TP.HCM còn đặc biệt chú trọng đến công tác xây dựng đội ngũ cán bộ, thẩm phán. Các thế hệ thẩm phán, thư ký, cán bộ đã được rèn luyện, trưởng thành, luôn giữ vững bản lĩnh chính trị và đạo đức nghề nghiệp, xứng đáng là “những người cầm cân nảy mực” của công lý.

TAND hai cấp TP.HCM xác định rõ vai trò của mình là tạo ra một môi trường pháp lý an toàn, minh bạch và công bằng, là nền tảng cho sự phát triển bền vững.

Thứ nhất, xét xử nghiêm minh các vụ án hình sự, đặc biệt là các đại án kinh tế, tham nhũng.

Thứ hai, giải quyết hiệu quả các tranh chấp kinh doanh, thương mại và bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân và người lao động.

Thứ ba, là cơ chế kiểm soát quyền lực, bảo vệ người dân và doanh nghiệp trước các quyết định hành chính.

Bằng việc xét xử nghiêm minh, công bằng và kịp thời, tôi tin rằng TAND hai cấp TP.HCM đã và đang góp phần quan trọng vào việc xây dựng một môi trường pháp lý lành mạnh, là điểm tựa tin cậy cho sự phát triển kinh tế - xã hội của TP mang tên Bác.

. Xin cảm ơn ông.

Sẽ phối hợp triển khai kết nối dữ liệu thu, nộp án phí

Thi hành án dân sự (THADS) TP.HCM đánh giá rất cao những kết quả mà TAND TP.HCM đã đạt được trong việc ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số. Đặc biệt, TAND TP.HCM là đơn vị tiên phong trong việc ứng dụng công nghệ hiện đại trong việc thực hiện nghiệp vụ của tòa án như ứng dụng AI giúp thẩm phán trong chuyên môn... góp phần nâng cao tính minh bạch, hiệu quả trong công tác xét xử.

Đặc biệt, việc TAND hai cấp TP.HCM đẩy mạnh số hóa hồ sơ và triển khai các phần mềm quản lý hiện đại đã hỗ trợ rất nhiều cho công tác THADS. Hồ sơ, bản án và quyết định được số hóa, đồng bộ dữ liệu giúp rút ngắn thời gian phối hợp giữa tòa án và cơ quan THADS, việc khai thác thông tin phục vụ công tác THA được nhanh chóng, chính xác hơn.

Trong thời gian tới, THADS TP.HCM sẽ phối hợp cùng TAND TP.HCM nghiên cứu triển khai kết nối dữ liệu thu, nộp án phí, lệ phí giữa phần mềm tòa án và hệ thống biên lai điện tử của THADS, nhằm hỗ trợ người dân thực hiện nộp tiền tạm ứng án phí, lệ phí, nhận biên lai và tra cứu kết quả trực tuyến, phù hợp mục tiêu chuyển đổi số đồng bộ, góp phần công khai, minh bạch, tiết kiệm thời gian, chi phí và nâng cao chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Ông ĐỖ PHONG HÓA, Phó Trưởng THADS TP.HCM

Mang lại lợi ích rất lớn cho luật sư

Tôi có nhiều năm gắn bó với ngành tòa án, đặc biệt là TAND TP.HCM. Từ năm 2002, hưởng ứng Nghị quyết 08 về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp, TAND TP.HCM đã áp dụng công nghệ thông tin trong hoạt động nghiệp vụ của mình. Các hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin này giúp cho tòa án làm việc nhanh hơn, chính xác hơn là làm thủ công theo cách cũ. Tuy nhiên, đó chỉ là mạng nội bộ.

Tuy nhiên, vài năm trở lại đây, với sự bùng nổ các phần mềm trí tuệ thông tin và sự ứng dụng rộng rãi, phổ biến các tiện ích thì tôi thấy tòa án đã triển khai dịch vụ công trực tuyến về thu, nộp tạm ứng án phí, lệ phí tòa án trên cổng dịch vụ công quốc gia; số hóa toàn bộ các bản án, quyết định; đề án tống đạt điện tử.

Tòa án còn thực hiện thí điểm phần mềm chuyển giọng nói thành biên bản phiên tòa điện tử; mã QR hướng dẫn thủ tục khởi kiện; ứng dụng AI trong tiếp nhận, đọc và đề xuất thụ lý đơn khởi kiện…

Trước đây là một thẩm phán hay bây giờ là một luật sư tranh tụng, tôi đều hoàn toàn ủng hộ các bước phát triển trong các lĩnh vực nói trên của TAND TP.HCM. Bởi lẽ thứ nhất là mọi hoạt động của tòa án từ khâu thụ lý hồ sơ đến việc giải quyết án đều công khai, minh bạch, đáp ứng được tính đúng đắn và hợp pháp của quy định tố tụng.

Thứ hai là tạo thuận tiện cho người dân có thể tra cứu thông tin về vụ việc mà mình có liên quan, tiết kiệm thời gian đi lại, đặc biệt thời điểm hiện nay địa bàn được mở rộng rất lớn so với trước.

Thứ ba là việc ứng dụng các công nghệ còn tạo thuận tiện và có lợi ích rất lớn cho luật sư, người tham gia tố tụng khi xét xử trực tuyến.

Luật sư VŨ PHI LONG, nguyên Phó Chánh tòa Hình sự TAND TP.HCM

Giúp thủ tục tố tụng nhanh gọn, rõ ràng, minh bạch

Những cải tiến của TAND TP.HCM trong thời gian qua rất gần gũi và thiết thực đối với người dân nói chung và đương sự tham gia vụ án nói riêng. Trước đây, mỗi lần có giấy tờ hay thông báo gì đều phải trực tiếp lên tòa, vừa mất thời gian đi lại, vừa lo ngại chậm trễ. Nay với phần mềm tống đạt điện tử, đương sự chỉ cần nhận thông tin qua điện thoại hoặc email là nắm được ngay.

Hay việc áp dụng công nghệ nhận dạng giọng nói để lập biên bản phiên tòa; Chatbot AI hỗ trợ tra cứu cũng khiến người dân thấy thủ tục nhanh gọn, rõ ràng, minh bạch hơn rất nhiều. Việc chuyển đổi số của tòa án là một điều rất tốt, tiện ích cho người dân và các đương sự tham gia tố tụng.

Ông LÊ QUANG PHƯƠNG, phường Tây Thạnh, TP.HCM

YẾN CHÂU - SONG MAI