Tăng cường giám sát việc thực hiện pháp luật về phòng, chống bạo lực gia đình

Trao đổi với Báo Đại biểu Nhân dân, đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Văn hóa và Xã hội NGUYỄN THANH CẦM cho rằng, thời gian tới, bên cạnh các giải pháp tổng thể, cần đẩy mạnh giám sát của Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống bạo lực gia đình để nâng cao hiệu quả công tác này.

Chuyển biến tích cực về nhận thức

- Ủy ban Văn hóa và Xã hội đang tiến hành khảo sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống bạo lực gia đình. Xin bà cho biết mục đích và ý nghĩa chính của cuộc khảo sát?

- Theo Luật Phòng, chống bạo lực gia đình (BLGĐ), định kỳ hai năm một lần hoặc đột xuất Chính phủ báo cáo Quốc hội về công tác phòng, chống BLGĐ. Luật có hiệu lực thi hành ngày 1/7/2023, với nhiều điểm mới, quan trọng, như lấy người bị BLGĐ làm trung tâm, nhấn mạnh công tác phòng ngừa, hay quy định rõ 16 nhóm hành vi BLGĐ… Cuộc khảo sát nhằm xem xét các quy định mới và quan trọng đó được thực hiện trong thực tế như thế nào, làm cơ sở để Ủy ban Văn hóa và Xã hội thẩm tra báo cáo của Chính phủ về kết quả 2 năm thực hiện công tác phòng, chống BLGĐ, 1/7/2023 - 1/7/2025.

ĐBQH Nguyễn Thanh Cầm Ảnh: Phạm Thắng

- Qua khảo sát tại các địa phương, bà nhận thấy công tác phòng, chống BLGĐ đã chuyển biến thế nào từ khi Luật Phòng, chống BLGĐ có hiệu lực?

- Đoàn đã khảo sát trực tiếp tại 4 tỉnh, thành phố, gồm: Điện Biên, An Giang, TP. Cần Thơ, Hà Tĩnh, và theo kế hoạch còn Lạng Sơn, Cao Bằng. Qua báo cáo và làm việc trực tiếp tại các địa phương, khảo sát một số mô hình trên địa bàn, chúng tôi nhận thấy nhận thức về vấn đề phòng, chống BLGĐ của các sở, ngành, địa phương đã có chuyển biến rất tích cực. Mọi người đều nhận thức được rằng, gia đình là tế bào của xã hội, gia đình không có bạo lực mới là gia đình hạnh phúc.

Các tỉnh, thành phố triển khai công tác phòng, chống BLGĐ rất bài bản, như ban hành các văn bản chỉ đạo triển khai thi hành Luật; thành lập Ban chỉ đạo liên ngành về công tác gia đình, phân công trách nhiệm theo chức năng, nhiệm vụ của các sở, ngành; quan tâm bố trí nhân lực, kinh phí, huy động thêm nguồn lực từ các chương trình mục tiêu quốc gia, tổ chức quốc tế cho công tác này.

Một điểm đáng chú ý là ở các địa phương Đoàn khảo sát làm việc, các ngành đều hợp tác, phối hợp chặt chẽ trong công tác này, nhất là trong xử lý các vụ việc lớn; Hội Liên hiệp Phụ nữ đóng vai trò tích cực và tiên phong trong nhiều hoạt động liên quan đến phòng, chống BLGĐ, từ tư vấn, phát hiện đến hỗ trợ, tham gia các tổ hòa giải…

Công tác phòng ngừa BLGĐ cũng được các địa phương đặc biệt chú trọng thông qua các hoạt động tuyên truyền đa dạng, phong phú và đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, góp phần đưa kiến thức về phòng, chống BLGĐ đến bộ phận lớn dân cư, đặc biệt là thế hệ trẻ. Như TP. Cần Thơ đã ban hành Chương trình nâng cao công tác tuyên truyền phòng, chống BLGĐ cho học sinh, sinh viên giai đoạn 2024 - 2030, với mục tiêu hàng năm đạt 100% học sinh, sinh viên được trang bị kiến thức về lĩnh vực này.

- Nhiều mô hình phòng, chống BLGĐ đã được triển khai tại các địa phương. Bà ấn tượng với mô hình nào nhất?

- Tại các tỉnh, thành phố Đoàn đến khảo sát đều đã thành lập địa chỉ tin cậy và các câu lạc bộ, mô hình để trợ giúp công tác phòng, chống BLGĐ theo quy định của Luật. Chúng tôi ấn tượng với địa chỉ tin cậy của Hội Liên hiệp Phụ nữ phường Thốt Nốt, TP. Cần Thơ, đặt tại nhà một cán bộ là cộng tác viên công tác dân số. Địa chỉ này cũng là một hiệu thuốc, nên người dân đến đây mua thuốc và được tư vấn, hỗ trợ về các vấn đề hôn nhân, gia đình, do vậy, người có nguy cơ hoặc người bị BLGĐ không thấy mặc cảm hay ngại ngùng tiếp cận. Nhiều năm qua, địa chỉ này đã gặp gỡ nhiều cặp vợ chồng xảy ra mâu thuẫn, động viên, chia sẻ, giúp các gia đình hòa thuận trở lại. Một khi tư vấn tốt, giải quyết vấn đề ngay khi mới nảy sinh, sẽ giúp giảm thiểu BLGĐ.

Hay tỉnh Điện Biên đưa tiêu chí “không có bạo lực gia đình” vào bình xét danh hiệu “Gia đình văn hóa”, “Thôn, bản tổ dân phố văn hóa”. Mô hình “Thủ lĩnh của sự thay đổi” thuộc Dự án 8 “Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết các vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em”, Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, cung cấp kiến thức, kỹ năng về bình đẳng giới, phòng, chống BLGĐ cho trẻ em gái, trẻ em dân tộc thiểu số…

Tăng cường giám sát, bố trí cán bộ phù hợp

- Thực tiễn triển khai Luật Phòng, chống bạo lực gia đình bộc lộ những khó khăn, vướng mắc nào đáng chú ý, nhất là khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, tăng trách nhiệm của chính quyền cấp xã trong lĩnh vực này, thưa bà?

- Một trong những thách thức lớn là đội ngũ cán bộ. Ở cấp xã, cán bộ làm công tác phòng, chống BLGĐ chủ yếu kiêm nhiệm, nhiều người mới tham gia công tác này, chưa được đào tạo chuyên môn, nghiệp vụ, thậm chí có cán bộ chưa nhận thức được và nhận diện đủ các hành vi BLGĐ.

Sẽ thách thức hơn khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, địa bàn rộng hơn, nhiệm vụ của cán bộ cấp xã nhiều hơn. Trong khi phát hiện, hỗ trợ, xử lý vụ việc BLGĐ là nội dung khó, chịu ảnh hưởng nhiều bởi các yếu tố văn hóa, tâm lý, đặc điểm dân tộc thiểu số, đòi hỏi phải có chuyên môn, kinh nghiệm và sự phối hợp đồng bộ mới hiệu quả.

Nhiều mô hình phòng, chống BLGĐ đã được thành lập nhưng hiệu quả chưa thật cao. Công tác tuyên truyền tuy đã được tích cực triển khai dưới nhiều hình thức, nhưng nhận thức của một bộ phận người dân chưa đầy đủ, vẫn coi đây là “chuyện riêng tư của từng gia đình”, không muốn tố cáo, chia sẻ và tìm sự hỗ trợ.

- Từ thực tế khảo sát, theo bà, đâu là giải pháp quan trọng nhất để nâng cao hiệu quả phòng, chống BLGĐ thời gian tới?

- Trước hết, cần tiếp tục tuyên truyền sâu rộng Luật Phòng, chống bạo lực gia đình và các văn bản liên quan, để chính quyền địa phương, các sở, ngành đều nhận thức được đầy đủ trách nhiệm của mình và từng người dân biết được quyền, nghĩa vụ của mình.

Thứ hai, Chính phủ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quan tâm chỉ đạo việc thực hiện Nghị định 110/2025/NĐ-CP ngày 21/5/2025 quy định về cơ sở dữ liệu về phòng, chống BLGĐ, đặc biệt là Điều 8 của Nghị định này về kết nối, chia sẻ thông tin dữ liệu. Chỉ khi có thông tin đầy đủ về các vụ việc, chúng ta mới hỗ trợ được người bị BLGĐ kịp thời.

Thứ ba, Hội đồng nhân dân cần tăng cường giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống BLGĐ, giám sát chuyên đề riêng, hoặc lồng ghép trong các nội dung khác. Bên cạnh đó, tăng cường giám sát xã hội của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội về công tác phòng, chống BLGĐ để tạo hiệu ứng xã hội về vấn đề này.

Thứ tư, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quan tâm rà soát, bố trí cán bộ làm công tác phòng, chống BLGĐ phù hợp với mô hình chính quyền 2 cấp, nhất là cấp xã; bố trí kinh phí đáp ứng yêu cầu thực hiện nhiệm vụ phòng, chống BLGĐ trên địa bàn quản lý; nghiên cứu, lựa chọn mô hình phù hợp với người dân, văn hóa, địa bàn để đầu tư triển khai hiệu quả...

- Xin trân trọng cảm ơn bà!

Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp thực hiện

Nhật Linh