Tăng cường quản lý nhà nước về quy hoạch và phát triển đô thị

Vai trò của chính quyền sẽ như thế nào, việc quản lý ra sao, liệu có xảy ra tình trạng lộn xộn phá vỡ quy hoạch hay không…? Lợi ích và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân là rõ, nhưng câu chuyện quản lý, thực hiện cũng là vấn đề cần phải bàn thảo.

Xung quanh câu chuyện bỏ giấy phép xây dựng, chuyên mục Trò chuyện Chủ nhật tuần này, PV đã có cuộc trao đổi với KTS Trần Ngọc Chính, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam.

KTS Trần Ngọc Chính.

PV: Quy định bỏ giấy phép xây dựng đang nhận được sự đồng tình ủng hộ mạnh mẽ từ dư luận và người dân. Theo ông, người dân sẽ giảm bớt được gánh nặng thế nào khi xây nhà?

KTS Trần Ngọc Chính: Giấy phép xây dựng là một nội dung rất quan trọng trong quản lý và phát triển đô thị. Theo chỉ đạo của Chính phủ thì tới đây chúng ta sẽ bỏ giấy phép xây dựng khi đã có quy hoạch chi tiết 1/500 và thiết kế đô thị. Tôi nghĩ rằng đây là tạo thuận lợi cho người dân để không phải đi lại nhiều xin giấy phép xây dựng.

PV: Theo chỉ đạo từ Chính phủ thì những khu vực đã có quy hoạch chi tiết 1/500 và thiết kế đô thị thì có thể bỏ ngay giấy phép xây dựng. Theo ông chúng ta cần phải chuẩn bị những gì để thực hiện?

KTS Trần Ngọc Chính: Theo tôi, bỏ giấy phép xây dựng không đơn giản chỉ là việc người dân cứ xây dựng theo ý của mình. Ở đây chúng ta phải hiểu, bỏ giấy phép xây dựng ở những nơi đã có quy hoạch chi tiết 1/500 và thiết kế đô thị là việc xây dựng phải đảm bảo theo quy hoạch đó yêu cầu. Ví dụ trong quy hoạch nêu rõ tầng cao bao nhiêu, mật độ xây dựng thế nào, khoảng lùi ra làm sao, cây xanh thế nào, rồi cả kết nối hạ tầng… thì người dân khi xây dựng phải đảm bảo tất cả các yếu tố này. Do đó, để bỏ giấy phép xây dựng thì việc đầu tiên cần làm là rà soát các quy hoạch chi tiết ở mức độ nào, chất lượng quy hoạch đó ra sao, có phù hợp với yêu cầu để người dân tiếp tục xây dựng hay không. Đây là vấn đề hết sức quan trọng.

PV: Lợi ích cho người dân là dễ hiểu, nhưng cũng có ý kiến lo ngại việc bỏ giấy phép xây dựng sẽ tạo ra tình trạng xây dựng tự phát. Ông nghĩ thế nào?

KTS Trần Ngọc Chính: Nghĩ như thế cũng có lý. Tuy nhiên, ở góc độ cá nhân thì tôi nghĩ rằng, người dân muốn xây dựng mà ở những nơi đã có quy hoạch chi tiết và thiết kế đô thị thì chúng ta quản lý được. Trong quy hoạch chi tiết đã nêu rõ về tầng cao, mật độ, hệ số sử dụng đất, khoảng lùi đô thị, thậm chí là cả việc có được xây dựng tầng hầm hay không… Cùng với đó còn là cả kết nối hạ tầng thế nào, cấp và thoát nước ra làm sao thì chúng ta quản lý đúng theo quy chuẩn đó, sẽ không lo ngại tình trạng xây dựng tự phát. Còn đối với những khu vực chưa có quy hoạch chi tiết 1/500 và thiết kế đô thị mà muốn xây dựng thì bắt buộc phải có sự hướng dẫn của chính quyền địa phương. Chúng ta quản lý dựa trên quy hoạch đó nên tôi không lo ngại tình trạng sẽ xảy ra xây dựng lộn xộn, thế này thế kia.

PV: Trước đây các vi phạm về trật tự xây dựng có những cách xử lý khác nhau ở nhiều địa phương. Có nơi thì bắt buộc tháo dỡ, có nơi lại cho phép tồn tại. Với việc Bộ Xây dựng đang rà soát lại các thủ tục liên quan đến lĩnh vực xây dựng thì chúng ta cần phải có những điều chỉnh thế nào để thống nhất trên tất cả các địa bàn, thưa ông?

KTS Trần Ngọc Chính: Việc này đã trở thành vấn đề cũ. Hiện chúng ta đã có vấn đề mới để thực hiện mà vấn đề này Chính phủ rất quan tâm. Chẳng hạn như bỏ giấy phép xây dựng ở những nơi đã có quy hoạch chi tiết 1/500 và thiết kế đô thị thì người dân xây dựng phải tuân thủ các quy định trong đó. Có nghĩa là ngay từ đầu người ta làm sai, chính quyền phải có ý kiến ngay. Chứ không phải để người ta làm xong mới ý kiến. Như vậy là không chỉ hậu kiểm mà cả tiền kiểm cũng phải chặt chẽ từ công đoạn hồ sơ người dân cung cấp. Chính quyền địa phương phải kiểm tra xem thiết kế của người dân có phù hợp với thiết kế đô thị hay không. Rồi quá trình xây dựng cũng phải kiểm tra, chứ không phải đến lúc hậu kiểm mới nói đến việc chỗ này sai, chỗ kia sai. Đây là việc rất quan trọng của chính quyền địa phương.

Bỏ giấy phép xây dựng, nhưng không có nghĩa người dân có thể xây dựng tự phát.

PV: Đang có những ý kiến cho rằng, khi chúng ta thay đổi phương thức quản lý như thế này có thể tạo ra những khoảng trống pháp lý, ông có nghĩ vậy không?

KTS Trần Ngọc Chính: Như tôi đã nói, quy hoạch chi tiết phải có tầng cao, mật độ xây dựng, hệ số sử dụng đất, khoảng lùi, rồi kiến trúc như thế nào để phù hợp với khu đô thị đó… Cái quan trọng là phải kiểm tra lại quy hoạch chi tiết đó xem đã đủ chưa. Từng mảnh đất đó liên quan thế nào đến chủ đầu tư, từng nhà dân xem có tranh chấp gì không. Do đó, để có một quy hoạch chi tiết chất lượng thì người làm quy hoạch và quản lý quy hoạch đó phải hiểu biết về nội dung quy hoạch đó phải phù hợp với nội dung của quy hoạch phân khu và quy hoạch chung của toàn bộ đô thị. Do đó, với lo lắng về khoảng trống pháp lý, tôi nghĩ rằng, quan trọng là người xây dựng khu vực đó có tuân thủ quy hoạch chi tiết hay không.

Cùng với đó, tất cả người dân trong khu vực đó muốn xây dựng thì phải có bản vẽ đầy đủ, trong đó có ý kiến của chủ đầu tư và ý kiến của đơn vị thiết kế quy hoạch. Phải là những người có chuyên môn, hiểu quy hoạch thì mới biết được rằng bản vẽ, thiết kế đó phù hợp thế nào với quy hoạch chi tiết, phù hợp thế nào với quy hoạch đó. Vấn đề cũng quan trọng nữa là các nhà quản lý phải nắm bắt, theo dõi trong quá trình người dân báo cáo, xây dựng. Trước cứ theo giấy phép xây dựng mà làm thì nay bỏ giấy phép cần phải theo dõi. Không theo dõi mà để người dân cứ nghĩ rằng đã có bản vẽ rồi cứ thế làm là không được. Trước khi xây dựng, người dân phải báo cáo chính quyền và chính quyền phải giám sát từ lúc khởi công thì tôi nghĩ những lo lắng về khoảng trống pháp lý sẽ được lấp đầy.

PV: Mới đây, Bộ Xây dựng cũng đã phân định thẩm quyền của chính quyền 2 cấp trong quản lý hoạt động xây dựng. Theo quan điểm của ông, trách nhiệm của xã, phường sẽ thế nào khi bỏ giấy phép xây dựng?

KTS Trần Ngọc Chính: Như tôi đã nói, bỏ giấy phép xây dựng, người dân sẽ không phải phiền hà đi lại nhiều lần để xin giấy phép. Giấy phép xây dựng là một vấn đề phức tạp, nó là giấy phép để đưa công trình vào trong cuộc sống nên trong quản lý đô thị phải quản lý chặt chẽ. Bỏ giấy phép xây dựng là có lợi cho người dân nhưng để đảm bảo trật tự xây dựng mà trước hết ở đây là đảm bảo cho người dân từ những vấn đề như cháy nổ, môi trường, cấp điện, cấp nước, tốt cho cuộc sống của người dân thì chính quyền đô thị phải có trách nhiệm ngay từ đầu. Do đó, chúng ta cần tăng cường quản lý nhà nước trong công tác quy hoạch và phát triển đô thị.

Về mặt nhà nước thì hiện đã giao cho chính quyền cơ sở, anh tự quyết và tự chịu trách nhiệm. Anh quyết cho người dân xây thì anh phải chịu trách nhiệm về vấn đề đó. Mà muốn cho người dân có công trình đẹp, đảm bảo chất lượng thì chính quyền đô thị phải luôn luôn quan tâm, tăng cường giám sát, tăng cường kiểm tra. Cán bộ về quản lý đô thị phải được đào tạo, hiểu biết pháp luật, hiểu biết về kiến trúc đô thị. Từ đó, tôi nghĩ rằng chính quyền cấp cơ sở phải làm tốt quá trình theo dõi, ở đây gọi là hậu kiểm để người dân làm đúng theo quy hoạch. Cùng với đó, cán bộ chính quyền cơ sở phải luôn luôn đối thoại, gần dân, giúp dân và hiểu dân để người dân làm đúng theo quy định. Và yêu cầu đặt ra là chính quyền đô thị phải bố trí tăng thêm cán bộ thuộc lĩnh vực này. Chính quyền đô thị là chính, xã phường là quan trọng.

PV: Để chính sách này hiệu quả, theo ông đâu là những vấn đề cần phải có?

KTS Trần Ngọc Chính: Chúng ta phải thống nhất trên toàn quốc, đồng thời phải có thông tư hướng dẫn từ Bộ Xây dựng về việc đó như thế nào? Trước hết là phải có hướng tỷ lệ quy hoạch 1/500 cho các đô thị như thế nào? Thực tế hiện nay, quy hoạch 1/500 ở các đô thị chưa phải là nhiều hay nói cách khác là chưa phủ kín được. Trong khi đó, nhu cầu của người dân là rất lớn nhưng có nơi có quy hoạch chi tiết nhưng có nơi lại không. Do đó, tôi nghĩ rằng Bộ Xây dựng phải có chỉ đạo toàn quốc rà soát, tăng cường quy hoạch chi tiết ở các khu vực người dân đang có nhu cầu.

Tiếp đó là việc xây dựng quy hoạch chi tiết phải kỹ để người dân theo đó làm, chính quyền địa phương cũng đỡ công phải đi hướng dẫn. Như vậy là quy hoạch chi tiết phải làm rõ những vấn đề mà tôi đã nói như tầng cao, mật độ xây dựng, khoảng lùi… Những vấn đề này phải làm kỹ, có hướng dẫn cụ thể và phải có quy chế quản lý của quy hoạch chi tiết 1/500 đó. Quy chế đó phải có thưởng phạt phân minh. Anh làm sai thì phải chịu trách nhiệm thế nào. Hiện nay, chúng ta đang chuyển đổi số mạnh mẽ, nên mọi thứ phải được công bố rõ ràng. Để làm sao người dân khi cần có thể dễ dàng tra được miếng đất của mình nằm trong quy hoạch chi tiết thế nào.

Từ nay đến cuối năm 2025 không phải là dài, do đó đây là khối lượng công việc rất lớn, cơ quan quản lý nhà nước phải nỗ lực để công bố đầy đủ cho người dân. Nhưng đi cùng với đó, người dân cũng phải tuân thủ các quy định của pháp luật, chứ không phải là bỏ giấy phép xây dựng thì muốn làm thế nào thì làm.

PV: Xin cảm ơn ông!

Phan Hoạt (thực hiện)