Tăng cường trách nhiệm của chủ quản nền tảng thương mại điện tử trong bảo vệ người tiêu dùng

Bổ sung việc định danh người bán trong nước qua VNeID

Tiếp tục chương trình Phiên họp thứ 49, sáng 22/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý kiến về dự án Luật TMĐT.

Trình bày Tờ trình dự án Luật tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, hạ tầng pháp luật về TMĐT hiện hành chủ yếu được điều chỉnh tại hai văn bản là Nghị định số 52/2013/NĐ-CP ngày 16/5/2013 của Chính phủ về TMĐT và Nghị định số 85/2021/NĐ-CP ngày 21/9/2021 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung Nghị định số 52/2013/NĐ-CP ngày 16/5/2013 của Chính phủ về TMĐT.

Tuy nhiên, hạ tầng pháp luật hiện hành bộc lộ một số tồn tại, hạn chế như đã có quy định điều chỉnh website/ứng dụng TMĐT, tuy nhiên chưa bao quát hết toàn diện các mô hình hoạt động TMĐT, đồng thời trách nhiệm của các chủ quản website/ứng dụng TMĐT đang còn lỏng lẻo, chưa có ràng buộc pháp lý trong việc phối hợp với người bán thu hồi sản phẩm có khuyết tật, hay trách nhiệm lưu trữ thông tin giao dịch trên website/ứng dụng, gây khó khăn trong công thu thập chứng cứ, truy vết hành vi vi phạm.

Chưa có quy định điều chỉnh toàn diện các mô hình hoạt động TMĐT như mạng xã hội hoạt động TMĐT, nền tảng tích hợp đa dịch vụ, dẫn đến các giao dịch mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ thông qua các mô hình này chưa được giám sát chặt chẽ, gây thất thu thuế, người tiêu dùng không được bảo vệ qua các giao dịch phi chính thức.

Chưa có quy định ràng buộc trách nhiệm của các bên tham gia mô hình bán hàng livestream hay tiếp thị liên kết, trong khi đó luồng hàng hóa, dịch vụ được quảng cáo, chào bán qua các kênh này rất lớn, dẫn đến khe hở cho hoạt động gian lận thương mại diễn ra ngày càng phổ biến.

Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Sinh Nhật Tân trình bày tờ trình tại phiên họp. Ảnh Quochoi.vn

Quy định quản lý hoạt động TMĐT xuyên biên giới còn lỏng lẻo, dẫn đến nhiều tồn tại, bất cập như kiểm soát chất lượng hàng nhập khẩu qua TMĐT, rủi ro như hàng giả, hàng kém chất lượng, gian lận giao dịch, cạnh tranh, đe dọa sản xuất trong nước…

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân nhấn mạnh, so với hạ tầng pháp luật hiện hành, dự thảo Luật bổ sung định vị pháp lý toàn diện các mô hình hoạt động TMĐT, từ việc bán hàng và cung cấp dịch vụ trực tiếp đến mô hình bán hàng nhiều bên tham gia, tăng cường các trách nhiệm của chủ quản nền tảng TMĐT trong việc rà soát, thông tin, hỗ trợ thu hồi sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật, bảo vệ người tiêu dùng, lưu trữ thông tin giao dịch vụ phục vụ thanh tra, kiểm tra.

Mở rộng trách nhiệm của các nền tảng mạng xã hội có hoạt động TMĐT; bổ sung điều chỉnh đối với các nền tảng tích hợp đa dịch vụ; bổ sung các trách nhiệm pháp lý của chủ quản nền tảng này trong việc ngăn chặn nguy cơ lạm dụng vị thế độc quyền, thao túng thuật toán gây thiệt hại, đảm bảo thúc đẩy đổi mới lành mạnh trong hệ sinh thái số.

Bổ sung việc định danh người bán trong nước qua VNeID và người bán nước ngoài thông qua giấy tờ chứng minh tính hợp pháp nhằm định danh chính xác người bán và minh bạch các giao dịch qua TMĐT.

Bổ sung trách nhiệm của các chủ thể tham gia hoạt động bán hàng livestream, tiếp thị liên kết trong việc định danh, minh bạch thông tin, lưu trữ và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Bổ sung trách nhiệm của chủ quản nền tảng TMĐT nước ngoài trong việc thành lập hoặc ủy quyền cho pháp nhân tại Việt Nam có đầy đủ năng lực pháp lý, nhân sự và kỹ thuật để giải quyết các tranh chấp cho người tiêu dùng, phối hợp với cơ quan có thẩm quyền trong việc rà soát, gỡ bỏ thông tin vi phạm pháp luật.

Quy định các yếu tố đặc thù trong giao kết hợp đồng điện tử có chức năng đặt hàng trực tuyến: Phải có cơ chế cho phép người mua rà soát, sửa đổi các nội dung trước khi đặt hàng, và đảm bảo khả năng truy cập về sau từ tài khoản của người mua để đảm bảo người mua có thể giải quyết tranh chấp có thể phát sinh; quy định về hợp đồng tự động trong TMĐT và trách nhiệm của các bên trong giao kết hợp đồng tự động….

Rà soát, lựa chọn được đúng những “khoảng trống” hiện nay để có quy định

Trình bày Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi cho biết, đa số ý kiến Thường trực Ủy ban nhất trí với sự cần thiết, cơ sở chính trị, cơ sở thực tiễn và mục tiêu tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý về TMĐT như đã nêu tại Tờ trình của Chính phủ.

Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, việc hoàn thiện các quy định của pháp luật để bảo vệ tốt hơn quyền lợi người tiêu dùng, chống thất thu thuế, kiểm soát vấn đề hàng giả, hàng cấm, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng kém chất lượng đối với các hoạt động kinh doanh trên môi trường điện tử như đã đặt ra tại Tờ trình số 729/TTr-CP không thể giải quyết chỉ bằng việc ban hành Luật TMĐT và các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật mà cần hoàn thiện tổng thể các quy định pháp luật có liên quan và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật.

Vì vậy, Thường trực Ủy ban đề nghị bổ sung, làm rõ về những tồn tại, hạn chế, “khoảng trống” trong các luật hiện hành và các dự án Luật đang được đồng thời trình QH cần được khắc phục, bổ sung, hoàn thiện bởi các quy định riêng tại dự án Luật TMĐT.

Đồng thời, đề nghị rà soát, hoàn thiện nội dung các điều, khoản cụ thể tại dự thảo Luật theo hướng tách bạch rõ những nội dung thực hiện theo quy định của Luật này so với các luật có liên quan, không quy định lại các nội dung đã được quy định tại các luật quy định chung hoặc các luật quản lý ngành, lĩnh vực khác, không tạo nên sự chồng chéo, trùng lẫn, mâu thuẫn, xung đột pháp luật, không phát sinh thủ tục hành chính không cần thiết, không tạo vướng mắc pháp lý trong quá trình tổ chức thực hiện.

Cho ý kiến tại phiên họp, các ý kiến trong UBTVQH đề nghị nghiên cứu hoàn thiện quy định về giao kết hợp đồng trong TMĐT, điều kiện hoạt động, trách nhiệm của chủ thể tham gia, đặc biệt là chủ quản nền tảng theo từng loại hình nền tảng TMĐT.

Quy định rõ ràng, phân loại theo quy mô ngành, lĩnh vực gắn với mục tiêu, tiêu chí và công cụ quản lý cụ thể, phù hợp đặc thù môi trường số và xu thế toàn cầu; cải cách thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ, bảo đảm quyền lợi chính đáng cho các bên tham gia hoạt động TMĐT, đầu tư đồng thời chống thất thu thuế pháp, kiểm soát hàng giả, hàng cấm, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và hàng kém chất lượng, bảo đảm quốc phòng, an ninh, an toàn trong hoạt động TMĐT…

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của QH Lê Quang Huy nhấn mạnh 3 vấn đề hết sức quan trọng để thúc đẩy TMĐT, bao gồm hệ thống thanh toán số rất tốt; tạo niềm tin của người tiêu dùng trên hệ thống TMĐT, tức là an ninh, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; và thứ 3 là kho bãi, vận chuyển, logistic.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy phát biểu tại phiên họp.

Cho rằng 3 vấn đề trên có liên quan đến rất nhiều quy định khác nhau, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của QH đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục rà soát phạm vi điều chỉnh, nghiên cứu để lựa chọn được đúng những “khoảng trống” hiện nay để có quy định, đảm bảo không bị vướng trong thực tiễn.

Đồng thời, cần hết sức quan tâm đến tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, rà soát các quy định của dự thảo Luật với các Luật khác để tránh chồng lấn.

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của QH Lê Tấn Tới nêu vấn đề, tại Khoản 1, Điều 14 dự thảo Luật đã có quy định về trách nhiệm tuân thủ quy định của pháp luật về an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu, các quy định về chất lượng sản phẩm, hàng hóa, khuyến mại, quảng cáo để đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng và các quy định của pháp luật có liên quan.

Song, ông Lê Tấn Tới đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu bổ sung quy định phải tuân thủ pháp luật về đầu tư liên quan đến ngành nghề kinh doanh và ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Đồng thời, nghiên cứu, bổ sung vào khoản 6, Điều 14 quy định về trách nhiệm, khuyến cáo hoặc cảnh báo khi phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật về kinh doanh có điều kiện hoặc khi có giao kết hợp đồng về những hàng hóa cấm kinh doanh theo quy định của pháp luật.

Nhất trí về sự cần thiết và các nội dung cơ bản của dự thảo Luật, Chủ tịch Hội đồng dân tộc của QH Lâm Văn Mẫn đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục rà soát các nội dung về thủ tục hành chính trong dự thảo Luật theo tinh thần Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị để đảm bảo cân bằng giữa quản lý và tạo điều kiện thuận lợi, thúc đẩy phát triển TMĐT và đảm bảo an ninh, an toàn, chủ quyền quốc gia trên không gian mạng.

Ông Lâm Văn Mẫn đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục rà soát kỹ lưỡng các điều khoản của dự thảo Luật, đặc biệt là những quy định có ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân để đảm bảo tính thống nhất với hệ thống pháp luật và khả thi.

Minh Khôi