Tăng cường ứng dụng công nghệ số quản lý tàu cá từ bờ ra biển

Cán bộ Hải đội Biên phòng 2, BĐBP tỉnh Quảng Ninh kiểm tra giấy phép khai thác thủy sản, đăng ký tàu cá, thuyền viên của phương tiện khai thác hải sản trên vùng biển Quảng Ninh. Ảnh: Bích Nguyên

Trong thời gian qua, hướng tới mục tiêu gỡ “thẻ vàng” của EC, BĐBP đã phối hợp với các lực lượng chức năng, chính quyền địa phương rà soát, thống kê, triển khai các giải pháp quản lý đội tàu, vận động các tàu cá lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS). Các đơn vị BĐBP cũng đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đơn vị chức năng, chính quyền địa phương giám sát vị trí neo đậu tại bến, yêu cầu các chủ tàu cá không lưu giữ ngư cụ, trang bị khai thác trên tàu đối với toàn bộ số tàu cá “3 không” (bao gồm chưa đăng ký, chưa đăng kiểm, chưa có giấy phép khai thác thủy sản), tàu không đủ điều kiện tham gia hoạt động khai thác hải sản trên biển.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, hiện, đội tàu cá cả nước còn 80.884 tàu. Số lượng tàu cá được cấp phép tăng 1.623 tàu, hiện còn 6.828 tàu cá chưa được cấp phép và 7.130 tàu cá không đủ điều kiện hoạt động. Qua công tác tuyên truyền, vận động, đến nay, đã có 27.990/28.225 tàu cá (99,16%) lắp đặt thiết bị VMS.

Trên thực tế, việc lắp đặt thiết bị VMS mang lại lợi ích cho cả ngư dân và cơ quan quản lý Nhà nước. Anh Đồng Xuân Tùng, thuyền trưởng tàu QNg 94884TS, phường Trà Câu, tỉnh Quảng Ngãi cho hay: “Được sự tuyên truyền, giải thích của cơ quan chức năng, ngay từ năm 2019, khi Nhà nước triển khai lắp đặt thiết bị VMS cho tàu cá có chiều dài 15m trở lên, tôi đã lắp đặt thiết bị này trên tàu. Thiết bị này có nhiều tính năng hiện đại, có thể hệ thống liên lạc đường dài, định vị được vị trí của tàu trên biển. Khi lao động trên biển, chúng tôi có thể liên lạc về gia đình, hoặc có thể báo vào trạm bờ nếu cần hỗ trợ, cứu hộ, cứu nạn. Nhờ đó, chúng tôi tự tin hơn khi lao động trên biển”.

Nhờ ứng dụng công nghệ số, công tác quản lý tàu cá ra vào bến tại cảng cá Hòn Rớ thuận lợi và tiết kiệm thời gian, nhân lực hơn rất nhiều so với trước đây. Ảnh: Bích Nguyên

Đối với cơ quan quản lý, thiết bị VMS giúp quản lý được tàu cá chính xác. Từ trạm bờ, lực lượng chức năng có thể theo dõi được hành trình của tàu trên biển để phát hiện, cảnh báo và ngăn chặn các trường hợp tàu cá hoạt động sát ranh giới vùng biển nước ngoài, có nguy cơ vi phạm vùng biển nước. Đặc biệt, thông qua thiết bị VMS, các cơ quan chức năng cũng có thể cung cấp các bản tin dự báo ngư trường để giúp ngư dân khai thác hiệu quả. Ngoài ra, cơ quan chức năng cũng có thể cung cấp các bản tin dự báo thời tiết, cảnh báo thời tiết xấu, hướng dẫn ngư dân vòng tránh bão, đặc biệt có thể nhanh chóng xác định vị trí tàu trong trường hợp cần cứu hộ, cứu nạn.

Qua khai thác, sử dụng phần mềm VMS, các đơn vị BĐBP đã kịp thời phát hiện các tàu cá mất kết nối và yêu cầu chủ phương tiện, thuyền trưởng khắc phục, mở lại kết nối thiết bị VMS theo đúng quy định. Trong tháng 9, các đơn vị cũng đã cảnh báo, yêu cầu 51 tàu cá hoạt động gần ranh giới vùng biển giữa Việt Nam với các nước,không vi phạm vùng biển nước ngoài.

Để nâng cao hiệu quả quản lý tại các cảng cá, Bộ Tư lệnh BĐBP đã xây dựng Kế hoạch số 4737/KH-BĐBP ngày 29/8/2025 về việc triển khai thử nghiệm camera giám sát tại 3 cảng cá kiểu mẫu. Nhờ sự phối hợp chặt chẽ với Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) và các địa phương liên quan, đến nay, việc lắp đặt 22/22 camera giám sát đã được hoàn thành, trong đó, tại cảng Lạch Bạng, tỉnh Thanh Hóa 7 camera; cảng Thọ Quang, Đà Nẵng 9 camera; cảng Sông Đốc, Cà Mau 6 camera).

Thiếu tá Đặng Văn Điều, Phó Đồn trưởng Đồn Biên phòng Sông Đốc, BĐBP tỉnh Cà Mau cho biết, các camera có chức năng giám sát tàu cá, ngư dân ra vào cảng cá và một số chức năng khác. Việc lắp đặt camera giám sát đã giúp cho công tác quản lý tàu cá được thuận tiện, hiệu quả hơn, có thể nhanh chóng truy suất các dữ liệu thông tin về tàu cá, giúp nâng cao khả năng phát hiện các hành vi khai thác IUU.

Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong quản lý tàu cá, BĐBP đang phối hợp với Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội, Bộ Công an; Cục Thủy sản và Kiểm ngư triển khai xây dựng tiện ích khai báo xuất, nhập bến cho tàu cá trên ứng dụng VNeID. Hiện nay, các đơn vị BĐBP tiếp tục tuyên tuyền, vận động người dân cài đặt ứng dụng trên điện thoại di động để thực hiện thủ tục đăng ký xuất nhập bến với các trạm kiểm soát Biên phòng (KSBP) trên hệ thống phần mềm "kiểm soát tàu cá"; nhập thông tin dữ liệu về tàu cá, thông tin thuyền viên để thực hiện đăng ký xuất, nhập bến cho tàu cá.

Ngư dân Đồng Xuân Tùng cho biết, đã lắp đặt thiết bị VMS cho tàu cá của mình từ năm 2019 và thực hiện khai thác hải sản đúng quy định của pháp luật. Ảnh: Bích Nguyên

Nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống khai thác IUU, từ tháng 4/2024, 231 trạm KSBP đã được triển khai lắp đặt hệ thống phần mềm “kiểm soát tàu cá”. Đến nay, hệ thống cơ bản phát huy tốt được hiệu quả trong công tác quản lý, kiểm soát tàu cá xuất nhập bến. Hệ thống đã cập nhật dữ liệu thông tin cho 39.486 tàu cá; cập nhật kết quả xử lý vi phạm 2.291 vụ/1.408 tàu/664 đối tượng. Các trạm KSBP đã kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ tàu cá xuất, nhập bến theo đúng chức năng, nhiệm vụ của BĐBP, bảo đảm tàu cá ra khơi có đầy đủ giấy tờ, trang thiết bị an toàn kỹ thuật theo quy định. Trong tháng 9/2025, các trạm KSBP đã làm thủ tục xuất, nhập bến cho hơn 109.000 lượt tàu cá; bảo đảm 100% tàu cá xuất bến tại các trạm KSBP có xác nhận rời cảng của Ban quản lý cảng cá. Đối với tàu cá nhập bến, các trạm KSBP phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng tại cảng cá kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ người, phương tiện và thực hiện truy suất nguồn gốc sản phẩm.

Theo ghi nhận của chúng tôi, tại các trạm KSBP, công tác kiểm tra, kiểm soát tàu cá được tiến hành chặt chẽ, thuận tiện nhờ ứng dụng công nghệ. Tại cảng Hòn Rớ (phường Nam Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa) - cảng cá lớn nhất khu vực Nam Trung Bộ, cán bộ Đồn Biên phòng cửa khẩu cảng Nha Trang phối hợp nhịp nhàng với cán bộ Ban quản lý cảng cá Hòn Rớ trong công tác kiểm soát tàu cá xuất nhập bến. Các chủ tàu và thuyền trưởng đều cung cấp danh sách thuyền viên, lao động đi biển cho cán bộ cảng và lực lượng BĐBP trước khi rời bến. Các tàu cá đều đã được đăng ký và cập nhập dữ liệu lên Hệ thống cơ sở dữ liệu Vnfishbase. Cảng Hòn Rớ cũng ứng dụng phần mềm truy xuất nguồn gốc thủy sản điện tử (eCDT) phục vụ công tác chống khai thác IUU. Một cán bộ Trạm KSBP Hòn Rớ cho biết: “Hiện tại, các thủ tục đăng ký kiểm chứng xuất nhập bến cho người và phương tiện ra vào khu vực cảng cá đều được thực hiện trên phần mềm nên rất thuận lợi và hiệu quả”.

An Nhiên