Tang lễ rộn ràng và những quan tài 'độc lạ' ở Ghana
Những chiếc quan tài hình cá, quả dứa, ấm trà rực rỡ sắc màu… cùng màn múa khiêng quan tài rộn rã biến tang lễ ở Ghana thành ngày hội tôn vinh người đã khuất.
Trong hơn 2 thập kỷ qua, nhiếp ảnh gia kiêm nhà nghiên cứu Regula Tschumi đã dành thời gian tìm hiểu và ghi lại văn hóa tang lễ của người Ghana bằng hình ảnh. Trong ảnh, một thợ xây chuyên nghiệp có biệt danh "Cua" được an táng trong chiếc quan tài thiết kế riêng, mô phỏng chính biệt danh ấy. Đúng như câu nói của tộc người Ga-Adangbe: "Hãy tôn vinh cái chết như chúng ta tôn vinh cuộc sống".
Những màn nhảy múa được dàn dựng công phu đã biến tang lễ thành một ngày hội rực rỡ sắc màu và tràn đầy năng lượng. Chiếc quan tài hình quả cà chua gây bất ngờ lớn cho người dân ở ngôi làng hẻo lánh này. Nhưng bất ngờ hơn cả là sự xuất hiện của nhóm Nana Otafritsa nổi tiếng với màn nhảy khiêng quan tài từng gây sốt giữa Covid-19. Màn trình diễn thành công đến mức trên đường trở về, đoàn đưa tang và người dự lễ hòa mình nhảy múa theo tiếng nhạc của đội kèn đồng.
Người con gái cả trong gia đình, vốn làm nghề bán cá, được người thân đưa tiễn bằng một chiếc quan tài hình con cá. Vào ngày tang lễ, Otafritsa cùng nhóm vũ công khiêng quan tài ở địa phương vừa trình diễn vừa đưa quan tài ra nghĩa trang. Tuy nhiên, vì chiều dài của "con cá" vượt quá kích thước huyệt mộ đã đào sẵn, phần đuôi phải được cưa bớt để vừa chỗ.
Trong tang lễ của người đứng đầu gia đình - một tài xế lái xe tải Bedford - các thành viên trong nhà đã khiến khách tham dự bất ngờ với chiếc quan tài hình xe tải Bedford cùng màn trình diễn của nhóm vũ công khiêng quan tài. Họ không chỉ nhảy múa cùng "chiếc xe" mà còn khiêng nó ra nghĩa trang, trong tiếng nhạc rộn rã của đội kèn đồng.
Những người thân trong gia đình trao tặng cho người ngư dân kiêm thầy cúng này một chiếc quan tài mô phỏng cái ấm trà xanh mà ông thường dùng để thực hiện nghi thức tẩy rửa trước lễ cúng.
Ở miền nam Ghana, đặc biệt là trong cộng đồng người Ga, tang lễ luôn được coi trọng. Với tộc người này, đám tang là một trong những nghi thức xã hội và tâm linh quan trọng nhất trong đời. Lễ tang thường được tổ chức công khai và hoành tráng, kéo dài nhiều ngày. Sự kiện không chỉ để tưởng nhớ người đã khuất mà còn nhằm gìn giữ danh dự gia tộc và cầu mong sự phù hộ của các bậc tổ tiên. Trong bức ảnh này, một người lái xe được an táng trong chiếc quan tài hình xe tải Bedford ông từng lái.
Những người thân đang khiêng quan tài của một người phụ nữ bán dứa đến nơi an nghỉ cuối cùng.
Với các nhân viên Công ty Đường sắt Ghana, việc đưa tiễn một đồng nghiệp đã mất bằng chiếc quan tài mô phỏng hình dáng và màu sơn của đầu máy xe lửa Ghana là một tập tục quen thuộc.
Gia đình vị trưởng làng chài đã tôn vinh ông bằng chiếc quan tài hình cá nhám voi - loài cá được xem là lớn nhất và khỏe nhất trong họ cá mập. Chiếc quan tài này cũng là biểu tượng cho địa vị cao quý của người đã khuất.
Người thân tiễn biệt một ngư dân trong chiếc quan tài hình con cá. Đêm trước ngày chôn cất, gia đình thường tổ chức lễ thức canh quan - không chỉ ở tang lễ truyền thống mà nhiều đám tang theo nghi thức Cơ Đốc giáo cũng thực hiện tương tự. Lễ canh quan có thể diễn ra trong một căn phòng tại nhà tang quyến hoặc trong lều được nhà tang lễ dựng và cho thuê. Tùy theo địa vị xã hội, tôn giáo và mong muốn của gia đình, không gian tang lễ có thể được bài trí rất khác nhau và thi hài người mất cũng được quàn theo nhiều cách khác nhau.
Những vũ công khiêng quan tài trong bộ trang phục "Scotland đỏ". Regula Tschumi, tiến sĩ ngành dân tộc học, đã ghi lại hình ảnh Benjamin Aidoo - người được khán giả quốc tế biết đến rộng rãi với biệt danh "vũ công khiêng quan tài Ghana". Aidoo là một nhà tổ chức và trang trí tang lễ chuyên nghiệp, đồng thời ông cũng trực tiếp khiêng quan tài trong các đám tang cùng nhóm thanh niên do chính anh đào tạo. Những màn trình diễn của anh thường pha chút "hài đen" nhằm giúp người dự bớt đau buồn. Thay vì khóc thương, họ được khuyến khích mỉm cười, thậm chí bật cười để tiễn đưa người đã khuất.
