Tăng mức đóng BHYT: Chất lượng dịch vụ y tế có tăng theo?

Đề xuất của Bộ Y tế tăng mức đóng BHYT từ 4,5% hiện nay lên 5,1% vào năm 2027 và 5,4% vào năm 2030 đang nhận được nhiều ý kiến khác nhau.

Tăng công bằng trong tiếp cận dịch vụ y tế

Anh Lê Quốc Thịnh, kỹ sư cơ khí (41 tuổi, Hưng Yên), cho biết cách đây không lâu anh phải mổ ruột thừa và điều trị biến chứng, tổng chi phí hơn 23 triệu đồng, trong đó BHYT chi trả gần 18 triệu đồng.

“Lúc khỏe mạnh, tháng nào cũng đóng BHYT tôi nghĩ... hơi tiếc vì không dùng tới. Chỉ đến khi ngã bệnh tôi mới thấm thía BHYT là để người khỏe hỗ trợ người bệnh, hôm nay mình đóng góp cho người khác, ngày mai biết đâu đến lượt mình”, anh Thịnh chia sẻ.

Người dân xếp hàng chờ khám chữa bệnh tại Bệnh viện Thanh Nhàn (Hà Nội). Ảnh: TT

Ở góc nhìn khác, chị Vũ Thị Hà, công nhân may (29 tuổi, Quảng Trị), cho rằng vài chục nghìn đồng tăng thêm mỗi tháng không phải gánh nặng quá lớn so với chi phí y tế nếu phải tự chi trả. Điều chị băn khoăn lại nằm ở chỗ khác.

“Tôi từng đưa bố đi khám bằng BHYT, hai bố con xếp hàng từ 6 giờ sáng mà vẫn phải chờ rất lâu. Thuốc BHYT nhiều khi không đúng như toa ban đầu bác sĩ kê, phải đổi loại khác. Tôi nghĩ người dân không ngại đóng BHYT, quan trọng là tăng mức đóng thì chất lượng cũng phải tăng tương ứng”, chị Hà bày tỏ.

Với mức tiền lương tháng tối đa làm căn cứ đóng BHYT là 46,8 triệu đồng, tổng số tiền đóng BHYT hàng tháng của anh Cao Xuân Lộc, nhân viên một tập đoàn nước ngoài (31 tuổi, Hà Nội) là 4,5% mức lương này (hơn 2,1 triệu đồng/tháng). Trong đó, phần anh Lộc phải đóng (1,5%) là hơn 700.000 đồng, phần doanh nghiệp đóng (3%) là 1,4 triệu đồng.

Dù đã đóng ở “mức trần”, anh Lộc vẫn ủng hộ với đề xuất tăng mức đóng BHYT. Bố mẹ anh ở quê có bệnh nền, hầu như tháng nào cũng phải đi khám, lấy thuốc. Toàn bộ chi phí khám chữa bệnh và các thuốc cơ bản đều được BHYT thanh toán.

Điều duy nhất khiến anh băn khoăn là thái độ phục vụ giữa hai nhóm bệnh nhân: Nhóm dùng BHYT và nhóm khám dịch vụ. “Tôi mong ngành y tế cải thiện vấn đề này để người bệnh BHYT thấy được đối xử bình đẳng, họ cũng đóng tiền đầy đủ, không phải đi xin”, anh Lộc chia sẻ.

Tuy nhiên, với những gia đình làm nông hoặc nghề tự do, tham gia BHYT tự nguyện, chuyện tăng mức đóng phải tính toán kỹ. Gia đình 4 người của bà Phạm Thị Vui (58 tuổi, Hưng Yên) mỗi năm chi hơn 3 triệu đồng mua BHYT hộ gia đình. Thu nhập bấp bênh khiến bà không thể nghe tới hai chữ “tăng mức đóng” một cách nhẹ tênh.

“Nếu không điều chỉnh mức đóng, quỹ thiếu hụt thì thiệt nhất vẫn là người nghèo, người bệnh nặng. Tôi đồng ý đóng thêm, nhưng mong Nhà nước có thêm chính sách hỗ trợ cho hộ cận nghèo, người không có thu nhập ổn định”, bà Vui mong mỏi.

Miễn viện phí phải có lộ trình cụ thể

Tại hội thảo xin ý kiến về định hướng xây dựng đề án từng bước thực hiện chính sách miễn viện phí do Bộ Y tế tổ chức mới đây, PGS.TS khoa học Phạm Mạnh Hùng, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế, nhấn mạnh đây là một chủ trương rất nhân văn, phù hợp với tinh thần Hiến pháp và Nghị quyết 46 của Bộ Chính trị: "Sức khỏe là vốn quý nhất không chỉ của mỗi con người mà của toàn xã hội".

"Dù vậy, câu hỏi lớn vẫn là tăng thế nào, chi thế nào để quỹ BHYT không mất cân đối và chính sách miễn viện phí thực sự khả thi", ông Hùng nêu vấn đề.

Nhìn từ góc độ tài chính y tế, ông Hùng cho rằng trước khi nói đến miễn viện phí, phải hiểu rõ cơ chế dòng tiền cho y tế. Trên thế giới, nguồn lực tài chính cho y tế về cơ bản chỉ đến từ 3 kênh: Ngân sách nhà nước, BHYT và chi trả trực tiếp từ tiền túi người dân. Viện trợ, theo ông cũng là tiền thuế, mồ hôi của người dân nước khác, không có “tiền chùa”.

Từ đó, ông Hùng khẳng định Việt Nam phải xây dựng một nền y tế dựa trên BHYT toàn dân, BHYT bắt buộc, không thể quay lại mô hình bao cấp tràn lan hay trông chờ hoàn toàn vào ngân sách và viện trợ. "Miễn viện phí chỉ là một cấu phần trong bức tranh tài chính y tế, không thể hiểu đơn giản là miễn cho mọi dịch vụ, mọi đối tượng ở mọi tuyến", ông Hùng nhấn mạnh.

Vẫn theo lời ông Hùng, ở doanh nghiệp, giá bán luôn phải cao hơn chi phí để có lời. Trong y tế thì khác, có những dịch vụ bắt buộc phải thu thấp hơn chi phí thực tế để người nghèo, người bệnh nặng tiếp cận được.

Vấn đề là phần tiền “thiếu hụt” sẽ phải có nguồn bù vào - từ ngân sách nhà nước, từ quỹ BHYT hay từ người dân? "Nếu không xác định rõ ai sẽ gánh phần chênh lệch đó, chính sách miễn viện phí hay mở rộng quyền lợi rất dễ rơi vào tình trạng thiếu bền vững", ông Hùng nói.

Theo PGS.TSKH Phạm Mạnh Hùng, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế, miễn viện phí là một chủ trương nhân văn, “rất xã hội chủ nghĩa”. Ảnh: TT

Theo báo cáo của Viện Chiến lược và Chính sách y tế (Bộ Y tế), miễn viện phí mang lại rất nhiều lợi ích. Tuy nhiên, những con số về chi phí bổ sung mà quỹ BHYT phải gánh thêm nếu triển khai miễn viện phí ở mức cơ bản không hề nhỏ. Ước tính, từ năm 2027 chi phí tăng thêm có thể dao động từ 455 đến 2.739 tỉ đồng mỗi năm.

Đến năm 2030, con số này có thể lên tới khoảng 21.500 tỉ đồng mỗi năm nếu “mức cơ bản” của miễn viện phí bao trùm toàn bộ quyền lợi theo BHYT hiện hành. Trong khi đó, tỉ lệ chi trực tiếp từ tiền túi người dân (OOP) tại nhiều địa phương vẫn ở mức trên dưới 30%, cao hơn mục tiêu an toàn mà quốc tế khuyến nghị.

"Nếu mở rộng miễn viện phí mà không thiết kế lại phạm vi dịch vụ, không tăng thêm nguồn lực cho quỹ BHYT, hoặc không kiểm soát được lạm dụng dịch vụ, nguy cơ mất cân đối quỹ là rất rõ", bà Nguyễn Khánh Phương, Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách y tế, nói.

Theo đó, bà Phương cho rằng để chính sách này khả thi, đề án phải trả lời được 4 câu hỏi: Miễn viện phí cho ai trước, miễn dịch vụ nào, dùng nguồn tài chính nào và thực hiện ở cấp nào của hệ thống y tế.

Mức đóng BHYT 10 năm chưa tăng

Ở góc độ cơ quan quản lý, bà Trần Thị Trang, Vụ trưởng Vụ BHYT (Bộ Y tế), nhấn mạnh Nghị quyết 72 xác định rõ miễn viện phí cho người dân ở mức cơ bản trong phạm vi quyền lợi của BHYT, nên quỹ BHYT phải là một trụ cột tài chính cùng với ngân sách và các nguồn xã hội hóa.

Bà Trang chỉ ra một thực tế: Mức đóng BHYT đã hơn 10 năm chưa tăng, trong khi phạm vi quyền lợi liên tục được mở rộng, chi phí cao ngày càng nhiều, nhu cầu sử dụng dịch vụ y tế của người dân tăng đều mỗi năm. Nếu không tăng mức đóng sẽ không đủ nguồn lực chi trả.

"Tăng mức đóng BHYT là điều phải làm nếu muốn mở rộng tối đa quyền lợi cho người dân và triển khai miễn viện phí ở mức cơ bản. Nhưng tăng như thế nào lại là câu chuyện khác. Việc tăng mức đóng sẽ được thực hiện theo lộ trình, gắn với khả năng chi trả của người dân và doanh nghiệp, cũng như khả năng hỗ trợ của ngân sách đối với các nhóm yếu thế", bà Trang nói.

Bà Trần Thị Trang, Vụ trưởng Vụ BHYT (Bộ Y tế), phát biểu hội thảo xin ý kiến về định hướng xây dựng đề án từng bước thực hiện chính sách miễn viện phí. Ảnh: TT

Theo bà Lưu Thị Bình, Phó Giám đốc Sở Y tế Thái Nguyên, các báo cáo hiện nay đều xác định nguồn chi chính cho miễn viện phí là quỹ BHYT và ngân sách nhà nước. Song vấn đề sẽ nảy sinh ở nhóm chưa tham gia BHYT, và nhóm này không ít.

“Người đang đóng BHYT có thể đặt câu hỏi: Tại sao mình đóng mà người không đóng BHYT lại được hưởng? Khi đó, sang năm hoặc các năm sau, tỉ lệ tham gia BHYT tự nguyện có thể giảm thay vì tăng”, bà Bình nói.

Theo lộ trình, từ năm 2026, Việt Nam sẽ tổ chức khám sức khỏe và sàng lọc miễn phí ít nhất một lần/năm; từ năm 2028, triển khai khám, chữa bệnh miễn phí ở mức cơ bản cho các nhóm đối tượng theo lộ trình. Bà Bình lo ngại nếu thiết kế không khéo, nhóm đang được hưởng khám miễn phí có thể cho rằng “không cần mua BHYT nữa”, kéo lùi mục tiêu đến năm 2030 đạt bao phủ BHYT toàn dân.

"Miễn viện phí cần phải có quy định cụ thể cho từng tuyến, từng loại dịch vụ, thậm chí từng nhóm bệnh, xác định rõ mức miễn và mức đồng chi trả theo lộ trình. Với việc sử dụng ngân sách để hỗ trợ người chưa có BHYT, cần ưu tiên các nhóm được hỗ trợ một phần hiện nay như hộ cận nghèo, hộ nghèo đa chiều, sao cho họ được bảo đảm 100% mức đóng và bắt buộc tham gia, thay vì hỗ trợ “lưng chừng” nhưng vẫn không khuyến khích được họ mua BHYT", bà Bình nói thêm.

THANH TÚ