Tăng trưởng tín dụng và 'củ cà rốt' cho một số ngân hàng

Đây không chỉ là biện pháp hỗ trợ vốn tức thời, mà còn được xem như “củ cà rốt” chính sách dành cho những tổ chức đang gánh vác trọng trách.

Tín dụng tăng trưởng nhanh, áp lực lãi suất gia tăng

Theo Ngân hàng Nhà nước (NHNN), tính đến ngày 28-7-2025, tín dụng toàn hệ thống tăng khoảng 9,68% so với cuối năm 2024, cao hơn so với cùng kỳ năm trước. Nhu cầu vốn gia tăng đến từ tiêu dùng, thương mại và đầu tư, trong cả khu vực nhà nước và tư nhân, giúp thúc đẩy tăng trưởng tín dụng trên khắp các lĩnh vực. Theo Cục Thống kê (GSO), tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ nửa đầu năm tăng 9,3% so với cùng kỳ, trong khi tổng vốn đầu tư toàn xã hội tăng 9,8%. Tiêu dùng từ khu vực nhà nước mở rộng và hoạt động thương mại duy trì tích cực cho dù môi trường thuế quan còn nhiều bất ổn.

Trong khi đó, tăng trưởng huy động vốn cùng thời điểm chỉ tăng 6,72%, thấp hơn tăng trưởng tín dụng khoảng 3%. Xét giá trị tuyệt đối, khoảng cách chênh lệch đã lên tới 1,4 triệu tỉ đồng, gần gấp đôi so với mức 760.000 tỉ đồng của cùng kỳ năm trước. Chênh lệch này báo hiệu sức ép cân đối thanh khoản ngày càng lớn, đặt hệ thống ngân hàng vào tình thế khó khi vừa phải tăng trưởng tín dụng cao, vừa phải giữ cân đối an toàn cho nguồn vốn.

Chính phủ cũng vừa nâng mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm nay lên 8,3%, đồng nghĩa tín dụng cần tăng tới 18-20% để đáp ứng. Tín dụng, với mức tăng mới chỉ đạt khoảng một nửa trong bảy tháng đầu năm nay, áp lực dồn lên các tháng còn lại của năm là rất lớn. Việc phải giữ lãi suất cho vay thấp để hỗ trợ phục hồi kinh tế đã đẩy hệ thống ngân hàng vào thế khó, buộc phải giảm lãi suất cho vay trong khi lãi suất huy động khó giảm thêm, từ đó phải hy sinh biên lợi nhuận (NIM), vốn đã giảm đáng kể từ mức 3,31% trong quí 4-2024 xuống còn 3,12% trong quí 2-2025. Về dài hạn, để cân bằng cung và cầu vốn, các ngân hàng buộc phải thu hẹp chênh lệch giữa huy động và cho vay thông qua việc nâng sức hút tiền gửi bằng điều chỉnh tăng lãi suất và tăng cường phát hành trái phiếu, nhằm duy trì cơ cấu bền vững.

Bài toán điều hành cân bằng lãi suất và tỷ giá

Thách thức lớn nhất trong điều hành chính sách tiền tệ hiện nay là phải vừa bảo đảm tăng trưởng tín dụng để hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng kinh tế, vừa duy trì mặt bằng lãi suất hợp lý và giữ ổn định tỷ giá. Thách thức càng lớn khi Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) duy trì lãi suất cao lâu hơn dự kiến, trong khi dự trữ ngoại hối vẫn còn thấp do dòng vốn thương mại và đầu tư nước ngoài vào Việt Nam còn chậm vì một số vấn đề về thuế quan vẫn chưa rõ ràng. Do đó, trong nửa đầu năm, việc ổn định tỷ giá đô la Mỹ/tiền đồng vẫn luôn là một thách thức, buộc NHNN phải rất linh hoạt trong điều hành chính sách.

Trước sức ép thanh khoản, NHNN đã liên tục bơm/hút tiền qua kênh tín phiếu và qua kênh thị trường mở (OMO), có thời điểm giá trị vị thế ròng lên tới gần 250.000 tỉ đồng ở nhiều kỳ hạn. Dù vậy, để kiểm soát tỷ giá, NHNN vẫn linh hoạt điều tiết lãi suất, duy trì mặt bằng lãi suất phù hợp để giảm thiểu chênh lệch với lãi suất bên ngoài (đặc biệt với đô la Mỹ). Hiện nay, giới phân tích kỳ vọng nhiều nhất vào việc Fed sẽ giảm lãi suất vào tháng 9-2025 và sẽ có thêm một đợt giảm nữa vào tháng 12-2025, khi đó áp lực lên tiền đồng sẽ giảm dần. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều bất định có thể xảy ra, NHNN sẽ vẫn tiếp tục duy trì một sự điều tiết linh hoạt và thận trọng, vừa đảm bảo thanh khoản cao nhưng đồng thời phải duy trì một mặt bằng lãi suất liên ngân hàng quanh mức 4% để ổn định tỷ giá.

Trong bối cảnh này, NHNN vừa ban hành Thông tư 23/2025/TT-NHNN, giảm một nửa tỷ lệ dự trữ bắt buộc cho bốn ngân hàng là bên nhận chuyển giao bắt buộc bốn ngân hàng thương mại được kiểm soát đặc biệt. Chính sách này giải phóng khoảng 50.000-60.000 tỉ đồng vốn dự trữ, giúp tăng cường thanh khoản và khả năng cho vay của các ngân hàng nhận chuyển giao bắt buộc. Quan trọng hơn, đây là tín hiệu cho thấy cơ quan quản lý sẵn sàng chia sẻ gánh nặng với các ngân hàng đang gánh sứ mệnh được Nhà nước giao phó.

“Củ cà rốt” dành cho các ngân hàng nhận sứ mệnh

Việc tiếp nhận ngân hàng yếu kém để tái cơ cấu từ lâu là gánh nặng nặng nề, do phải xử lý nợ xấu lớn, cải tổ hệ thống quản trị và chấp nhận chi phí cơ hội kéo dài. Bên cạnh nhiều khung pháp lý đã được ban hành trước đó để hỗ trợ các ngân hàng gánh vác việc tái cơ cấu ngân hàng yếu kém, thì lần này, chính sách giảm dự trữ bắt buộc có thể xem là một “củ cà rốt” cụ thể, tương đương hàng ngàn tỉ đồng chi phí cơ hội được tiết kiệm mỗi năm. Đây là lợi thế vốn giúp các ngân hàng này tiếp tục mở rộng tín dụng, giảm áp lực huy động, điều chỉnh lãi suất cho vay linh hoạt hơn và gia tăng sức cạnh tranh.

Ngoài ra, các ngân hàng gánh vác việc tái cơ cấu cũng được ưu tiên phân bổ hạn mức tín dụng cao hơn, tiếp cận tái cấp vốn và hưởng lợi từ các gói hỗ trợ đặc thù. Nhờ vậy, họ có vị thế khác biệt so với phần còn lại của hệ thống, đồng thời biến lợi thế thanh khoản thành khả năng cung cấp vốn với chi phí thấp hơn.

Dĩ nhiên, đi kèm ưu đãi là trách nhiệm nặng nề. Hiệu quả tái cơ cấu phụ thuộc không chỉ vào chính sách hỗ trợ, mà còn ở năng lực quản trị và sức chịu đựng tài chính của từng ngân hàng. Chính vì vậy, việc giảm dự trữ bắt buộc nên được nhìn nhận vừa như việc tạo động lực, vừa là lời cam kết với những tổ chức dám nhận trách nhiệm lớn - họ sẽ có sự đồng hành và chia sẻ rủi ro từ Nhà nước.

Lão Trịnh