Tạo cơ chế để địa phương chủ động trong hội nhập quốc tế

Đại biểu Huỳnh Thị Ánh Sương - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ngãi. Ảnh: Media Quốc hội.

Tại phiên thảo luận, quy định cho phép thành lập Văn phòng đại diện của UBND cấp tỉnh ở nước ngoài và chính sách cho người dân và địa phương vùng biên giới nhận được nhiều sự quan tâm của đại biểu.

Không phải tỉnh, thành nào cũng cần có văn phòng đại diện ở nước ngoài

Đại biểu Huỳnh Thị Ánh Sương - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ngãi bày tỏ sự băn khoăn, đề nghị cân nhắc sự cần thiết thành lập Văn phòng đại diện của UBND cấp tỉnh ở nước ngoài. Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo báo cáo bổ sung tình hình triển khai mô hình, chức năng, nhiệm vụ và kết quả thời gian qua.

Theo đại biểu Sương, việc cho phép thành lập văn phòng này dễ dẫn đến phát sinh về kinh phí ngân sách và tổ chức bộ máy, trong khi chức năng hoạt động có khả năng trùng lặp với nhiệm vụ của cơ quan đại diện ngoại giao ở nước ngoài.

"Nếu thực sự cần thiết phải có đại diện của UBND cấp tỉnh ở những địa bàn hợp tác trọng điểm, có thể phối hợp với Bộ Ngoại giao xem xét điều động cán bộ của tỉnh làm việc tại các cơ quan đại diện ngoại giao ở nước ngoài, hoặc nghiên cứu thí điểm vận hành mô hình trực tuyến, vừa đáp ứng yêu cầu mở rộng không gian đối ngoại cho các địa phương, vừa không phát sinh tổ chức bộ máy," đại biểu Sương nói.

Trong khi đó, nhìn nhận vấn đề từ nhu cầu thực tiễn của các địa phương, đại biểu Phạm Văn Hòa - Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp cho rằng việc thành lập văn phòng đại diện là cần thiết trong bối cảnh các tỉnh đều có quan hệ đối tác và hoạt động xuất nhập khẩu sôi động.

"Hiện nay chúng ta còn có 34 tỉnh, thành. Mỗi tỉnh, thành giờ đều lớn và hầu như đều có quan hệ đối tác làm ăn với nước ngoài về xuất nhập khẩu. Vì vậy, việc thành lập văn phòng đại diện của mỗi tỉnh, thành ở nước ngoài tôi thấy là cần thiết và phù hợp," đại biểu Hòa nêu quan điểm.

Tuy nhiên, đại biểu Hòa nhấn mạnh không phải địa phương nào cũng cần có đại diện ở nước ngoài, mà chỉ nên tập trung ở những nơi có đối tác thương mại lớn hoặc khu vực biên giới. Ông đề xuất cần thiết lập bộ tiêu chí cụ thể về quyết định thành lập, cơ cấu tổ chức và nhân sự để tránh tình trạng tràn lan, thiếu hiệu quả.

Đại biểu Trần Thị Vân - Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh. Ảnh: Media Quốc hội.

Đại biểu Trần Thị Vân - Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh cũng đánh giá đây là một giải pháp đột phá, thể hiện sự thay đổi tư duy mạnh mẽ theo hướng xác định công tác đối ngoại là nhiệm vụ chung của cả hệ thống chính trị từ trung ương đến địa phương.

Theo đại biểu, cơ chế này sẽ tạo điều kiện để các địa phương chủ động mở rộng quan hệ quốc tế, tham gia sâu rộng vào tiến trình hội nhập và thiết lập các kênh xúc tiến đầu tư thường xuyên, liên tục thay vì chỉ dựa vào các hội nghị hay đoàn công tác như trước đây.

Tuy nhiên, đại biểu đoàn Bắc Ninh cũng lưu ý việc triển khai cần được cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên nhu cầu và nguồn lực thực tế của từng nơi, đảm bảo không trùng lặp chức năng với các cơ quan đại diện ngoại giao của Việt Nam.

Đại biểu phân tích thực tế cho thấy các quốc gia khác cũng chỉ đặt văn phòng đại diện của một số địa phương tiêu biểu tại Việt Nam chứ không thực hiện đại trà, bởi các quan hệ chính thức vẫn chủ yếu thông qua kênh Chính phủ. Do đó, vấn đề đặt ra là cần làm rõ cơ chế phối hợp để hoạt động của các văn phòng địa phương không bị chồng chéo và không lệch pha với định hướng đối ngoại chung.

Trên cơ sở đó, đại biểu Trần Thị Vân bày tỏ sự nhất trí với phương án cho phép thí điểm mô hình này, đồng thời kiến nghị giao Chính phủ quy định cụ thể bộ tiêu chí về điều kiện thành lập, phạm vi hoạt động và cơ chế báo cáo.

Đặc biệt, đại biểu nhấn mạnh cần xác định rõ vai trò hướng dẫn, hỗ trợ của các cơ quan đại diện ngoại giao Việt Nam ở nước ngoài nhằm đảm bảo sự thống nhất, hiệu quả trong công tác quản lý hệ thống đối ngoại quốc gia.

Vùng biên chưa thể phát huy vai trò cửa ngõ hội nhập như kỳ vọng

Đề cập đến vấn đề tại các địa phương, đại biểu Chu Thị Hồng Thái - Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn cho biết các tỉnh biên giới dù giữ vai trò "tuyến đầu hội nhập quốc tế" nhưng đang gặp hàng loạt hạn chế như kinh tế nhỏ và phân tán, phụ thuộc nông nghiệp và thương mại biên mậu; công nghiệp chế biến, dịch vụ logistics và chuỗi giá trị xuất khẩu còn yếu; hạ tầng cửa khẩu, kho bãi, giao thông xuống cấp, thiếu đồng bộ.

Nguồn lực tài chính hạn chế, thu ngân sách thấp khiến nhiệm vụ đầu tư hạ tầng và triển khai hội nhập gặp nhiều khó khăn. Nhân lực am hiểu ngoại ngữ, pháp luật quốc tế và thương mại biên mậu còn thiếu, doanh nghiệp nhỏ khó tham gia chuỗi giá trị quốc tế. Theo bà, thực trạng này khiến vùng biên chưa thể phát huy vai trò cửa ngõ hội nhập như kỳ vọng.

Từ thực tiễn đó, đại biểu đề nghị dự thảo Nghị quyết bổ sung một nhóm cơ chế mạnh hơn. Đại biểu đề nghị dự thảo phải bổ sung cơ chế ngân sách trung ương hỗ trợ trực tiếp cho nhiệm vụ hội nhập, đồng thời nhấn mạnh đây không phải ưu đãi mà là "đầu tư cho các nhiệm vụ mang tính quốc gia tại tuyến biên giới", phù hợp tinh thần Nghị quyết 59.

Bà cũng kiến nghị bổ sung chính sách nhân lực và an sinh xã hội cho khu vực biên giới, từ đào tạo ngoại ngữ, pháp luật quốc tế cho cán bộ, phụ cấp đặc thù cho lực lượng tuyến đầu, đến hỗ trợ sinh kế bền vững và điều kiện sống cơ bản cho người dân vùng sâu, vùng xa.

Đại biểu Chu Thị Hồng Thái - Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn. Ảnh: Media Quốc hội.

Thành lập văn phòng đại diện cấp tỉnh không phải là một cơ chế mang tính bắt buộc

Tiếp thu ý kiến đại biểu, Bộ trưởng Ngoại giao Lê Hoài Trung nêu rõ việc thành lập văn phòng đại diện của UBND cấp tỉnh tại nước ngoài là nhằm tạo cơ chế để các địa phương khi có nhu cầu có thể thực hiện. Từ thực tế, khi làm việc, một số địa phương mong muốn mở văn phòng đại diện như vậy nhưng chưa có cơ chế để điều chỉnh.

"Đây không phải là một cơ chế mang tính bắt buộc," Bộ trưởng khẳng định. Về ngân sách để thành lập văn phòng đại diện của UBND cấp tỉnh ở nước ngoài, theo Bộ trưởng, dự thảo đã nêu rõ là ngân sách từ địa phương nên chắc chắn trong quá trình kiểm soát, các địa phương sẽ thực hiện rất chặt chẽ, thông qua cấp ủy, qua Hội đồng nhân dân, do đó không thể tràn lan.

Bộ trưởng Ngoại giao Lê Hoài Trung. Ảnh: Media Quốc hội.

Về chính sách đối với người dân vùng biên, Bộ trưởng chia sẻ: "Tôi cũng làm công tác biên giới nên tôi rất hiểu. Và tôi cũng quán triệt một tinh thần rằng mỗi người dân chính là một cột mốc biên giới sống". Người dân ở khu vực biên giới hiện nay đã được hưởng những chế độ, chính sách khác nhau theo các quy định chuyên ngành về an ninh và bảo vệ biên giới.

Vì vậy, nếu mở rộng thêm đối tượng trong dự thảo thì phạm vi sẽ trở nên quá rộng, trong khi nghị quyết lần này chỉ là cơ chế đặc thù, áp dụng trong một giai đoạn nhất định và sẽ được tiếp tục rà soát, điều chỉnh sau đó. Ông nhấn mạnh mỗi lĩnh vực đặc thù đều có cơ chế riêng, không phải Nhà nước không coi trọng người dân vùng biên giới, mà cần bảo đảm chính sách phù hợp với chức năng của từng văn bản pháp luật.

Ông cũng làm rõ các ý kiến về hỗ trợ doanh nghiệp, quản lý ngân sách, dự án khẩn cấp của cơ quan đại diện, cũng như thẩm quyền đối ngoại của cấp xã, huyện ở khu vực biên giới.

Theo Bộ trưởng, các nội dung này đã được rà soát kỹ và sẽ tiếp thu theo hướng chặt chẽ, đồng bộ, tuân thủ pháp luật hiện hành. "Chúng tôi sẵn sàng tiếp tục lắng nghe các ý kiến từ thực tiễn địa phương để tiếp tục hoàn thiện dự thảo Nghị quyết được tốt hơn," Bộ trưởng nói.

Kiều Chinh