Tên lửa hành trình Burevestnik của Nga: Thử thách cho đối thoại Mỹ - Ukraine

Dấu hiệu nguy hiểm

Dữ liệu hình ảnh do công ty vệ tinh thương mại Planet Labs cung cấp cho thấy, tại bãi thử Pankavo trên quần đảo Novaya Zemlya, Biển Barents, Nga đang tiến hành những hoạt động quân sự quy mô lớn, với sự xuất hiện của tàu thuyền và máy bay từng tham gia các vụ thử vũ khí chiến lược trước đây. Đáng chú ý, dữ liệu này được công bố ngay trước ngày 15/8 – thời điểm diễn ra cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ-Nga tại Alaska.

Hình ảnh vệ tinh của thiết bị tại bãi thử nghiệm Pankovo ở đảo Yuzhny, trên quần đảo Novaya Zemlya thuộc Biển Barents, Nga. Ảnh: Planet Labs PBC/Reuters

Sau khi phân tích dữ liệu này, các chuyên gia từ Viện Nghiên cứu Quốc tế Middlebury (California) và Trung tâm Phân tích An ninh Quốc gia (Virginia), đều đi đến kết luận rằng Nga nhiều khả năng đang chuẩn bị cho một vụ thử tên lửa hành trình 9M730 Burevestnik (NATO gọi là SSC-X-9 Skyfall) – loại vũ khí được thiết kế để mang đầu đạn hạt nhân, sử dụng động cơ hạt nhân và về lý thuyết có tầm bắn không giới hạn.

Burevestnik từ lâu đã là biểu tượng cho tham vọng công nghệ quân sự của Điện Kremlin. Trong lễ ra mắt Burevestnik hồi năm 2018, Tổng thống Nga Putin tuyên bố đây là thứ vũ khí “bất khả chiến bại”, có khả năng xuyên thủng mọi hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ.

Một nguồn tin an ninh phương Tây đã xác nhận với Reuters rằng các công tác chuẩn bị cho vụ thử tên lửa Burevestnik thực sự đang được tiến hành. Nếu thông tin này là chính xác, đây sẽ là lần đầu tiên loại vũ khí này được trình diễn công khai kể từ khi ra mắt và chắc chắn nó sẽ trở thành tâm điểm trong mọi cuộc thảo luận về an ninh toàn cầu sắp tới.

Lời nhắc nhở về sức mạnh hạt nhân Nga

Bà Erin D. Dumbacher, Nghiên cứu viên cấp cao về An ninh hạt nhân Stanton tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, nhận định Burevestnik – loại tên lửa được Tổng thống Putin lần đầu công bố năm 2018, là một trong những “vũ khí hạt nhân kỳ lạ” mà Điện Kremlin dùng để gây áp lực tâm lý với phương Tây.

“Trong bối cảnh các bên đang gấp rút thúc đẩy một thỏa thuận hòa bình, Nga nhiều khả năng muốn nhắc nhở chính quyền Mỹ và Ukraine về kho hạt nhân của mình”, bà Dumbacher nói.

Theo bà Dumbacher, việc phô diễn này có thể nhằm thu hút sự chú ý của cộng đồng tình báo Mỹ, đồng thời ngầm gửi thông điệp rằng Moscow vẫn sở hữu những quân bài có thể đảo chiều thảo luận về tương lai Ukraine theo hướng có lợi cho họ.

Ông Lukasz Kulesa, Giám đốc Bộ phận Chính sách Hạt nhân và Phổ biến vũ khí tại Viện RUSI (Anh), bổ sung rằng loạt vũ khí “dị thường” của Nga vốn được phát triển nhằm cung cấp phương tiện vượt qua các hệ thống phòng thủ tên lửa hiện tại và tương lai của Mỹ, qua đó bảo đảm tính răn đe hạt nhân của Moscow. Tuy nhiên, chuyên gia này lưu ý, việc thử nghiệm có lẽ mới dừng lại ở giai đoạn chuẩn bị.

“Tính đến nay đã có nhiều cuộc thử nghiệm không thành công, nên khả năng cao Nga sẽ còn tiến hành thêm để kiểm chứng thiết kế và đánh giá mức độ sẵn sàng triển khai”, ông Kulesa nhận định.

Điểm đáng chú ý là kế hoạch thử nghiệm dường như được khởi động từ trước khi công bố hội nghị thượng đỉnh Mỹ–Nga, nhưng việc lựa chọn thời điểm cận kề cuộc gặp chắc chắn sẽ bị phía ông Trump coi là hành động khiêu khích. Đây có thể là lý do giải thích vì sao cho đến nay, vụ thử vẫn chưa diễn ra.

Những chuẩn bị này xuất hiện chỉ ít ngày sau khi Nga tuyên bố không còn tuân thủ Hiệp ước Lực lượng hạt nhân tầm trung (INF) năm 1987 – văn kiện cấm phát triển và triển khai các loại tên lửa đạn đạo, tên lửa hành trình phóng từ mặt đất với tầm bắn 500–5.500 km. Moscow tuyên bố họ “không còn bị ràng buộc bởi những hạn chế tự áp đặt”, bất chấp cáo buộc vi phạm kéo dài từ phía phương Tây.

Ông Trump lập tức ra lệnh triển khai hai tàu ngầm hạt nhân Mỹ áp sát lãnh thổ Nga, coi đây là động thái đáp trả những tuyên bố mà ông gọi là “cực kỳ khiêu khích” từ Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev. Trước đó, ông Medvedev tuyên bố Moscow sẽ không khuất phục trước “tối hậu thư” của Washington, sau khi ông Trump đe dọa sẽ áp đặt trừng phạt nếu Nga không chấp nhận ngừng bắn tại Ukraine.

Rủi ro gia tăng

Ông Nicholas Wheeler, Giáo sư Quan hệ Quốc tế tại Đại học Birmingham, cảnh báo rằng rủi ro hạt nhân trong giai đoạn hiện nay đã vượt quá mọi thời điểm kể từ Khủng hoảng tên lửa Cuba năm 1962. Ông cho biết, lo ngại về nguy cơ xung đột hạt nhân đang ngày một gia tăng trong giới quan sát. Nguyên nhân chính là do môi trường chiến lược hạt nhân hiện nay phức tạp hơn nhiều so với thời Chiến tranh Lạnh, khi cục diện gần như chỉ xoay quanh thế lưỡng cực Mỹ–Liên Xô.

Ông Wheeler nhấn mạnh rằng một số quốc gia sở hữu hạt nhân hiện nay tỏ ra sẵn sàng chấp nhận mức độ rủi ro lớn hơn. Trường hợp của Nga là ví dụ điển hình.

“Moscow đã coi việc sử dụng lá bài hạt nhân như một công cụ nhằm ngăn cản NATO leo thang can thiệp trực tiếp vào cuộc chiến Ukraine", ông nói.

Tuy vậy, hiệu quả mang lại không đồng đều. NATO dù tránh thiết lập vùng cấm bay hay đưa bộ binh vào chiến trường, vẫn kiên quyết duy trì dòng viện trợ quân sự khổng lồ cho Kiev, bất chấp những lời đe dọa hạt nhân dồn dập từ Điện Kremlin.

Giáo sư Nicholas Wheeler nhận định rằng khả năng Nga sử dụng vũ khí hạt nhân gắn chặt với diễn biến trên chiến trường. Ông dẫn lại ví dụ vào tháng 10/2023, khi trước sức ép từ các đợt phản công của Ukraine, Moscow đã gia tăng đe dọa hạt nhân, kéo theo phản ứng dữ dội từ Washington cũng như sự phản đối công khai từ Trung Quốc và Ấn Độ.

Theo ông Wheeler, đó là một bước ngoặt, bởi Nga khi ấy phải đối diện nguy cơ mất những vị trí chiến lược then chốt. Trái lại, ở thời điểm hiện tại, Moscow dường như đang giành lại thế chủ động, khiến xác suất sử dụng hạt nhân giảm xuống đáng kể. Tuy vậy, ông vẫn cảnh báo rằng nếu chuỗi thành công này bị đảo ngược, rủi ro có thể lập tức quay trở lại.

Sự xuất hiện của các hoạt động quân sự bất thường tại bãi thử Pankavo, cùng khả năng Nga chuẩn bị cho một vụ thử Burevestnik, không chỉ là một “lời nhắc nhở” về kho hạt nhân khổng lồ của Moscow mà còn tạo ra bầu không khí căng thẳng bao trùm cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo Trump - Zelensky. Thời điểm công bố dữ liệu vệ tinh, ngay trước khi Tổng thống Ukraine bước vào Nhà Trắng, thậm chí trước khi thượng đỉnh Mỹ-Nga diễn ra, là một dấu hiệu phức tạp.

Đối với ông Zelensky, sự kiện này như một cái bóng phủ lên bàn đàm phán. Ông đến Washington với mục tiêu thuyết phục chính quyền Trump duy trì cam kết viện trợ, trong khi đối thủ lại phô diễn vũ khí có thể “xuyên thủng mọi lá chắn Mỹ”. Điều đó vô hình trung đặt ông vào thế phòng ngự kép: vừa phải đối phó với sức ép trực tiếp từ Moscow, vừa phải lo ngại về phản ứng khó lường của ôngTrump trước một màn thị uy như vậy.

Dấu hiệu nguy hiểm từ Burevestnik trở thành lời nhắc nhở không chỉ về sức mạnh hạt nhân của Nga, mà còn về sự mong manh của mọi nỗ lực ngoại giao liên quan đến Ukraine. Nó phơi bày một thực tế rằng mỗi bước đi trên bàn cờ chiến lược đều có thể tác động trực tiếp đến tương lai của Kiev và đến cả an ninh châu Âu.

Diệp Thảo/VOV.VN (Tổng hợp) Theo The i Paper, RT