Tên lửa Tomahawk: Liệu có thay đổi cục diện chiến trường Ukraine?

Tomahawk với tầm bắn hàng nghìn km cho phép Ukraine đánh trúng mục tiêu sâu hơn bên trong lãnh thổ Nga; tuy nhiên số lượng hạn chế và thời gian triển khai quyết định tầm ảnh hưởng chiến trường.

Tên lửa hành trình Tomahawk được phóng từ tàu khu trục USS Preble của Mỹ trên Thái Bình Dương. Ảnh: AFP/TTXVN

Tên lửa hành trình Tomahawk được phóng từ tàu khu trục USS Preble của Mỹ trên Thái Bình Dương. Ảnh: AFP/TTXVN

Nhận định trên trang web của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS.org) có trụ sở ở Washington, D.C. mới đây, Đại tá quân đội Mỹ đã nghỉ hưu Mark F. Cancian, và Chris H. Park, cộng sự nghiên cứu của Chương trình Arleigh A. Burke tại CSIS cho rằng, tên lửa hành trình Tomahawk đang trở thành tâm điểm của các cuộc thảo luận chiến lược giữa Mỹ và Ukraine Trong bối cảnh cuộc chiến kéo dài và nhu cầu vũ khí tầm xa với Kiev ngày càng cấp thiết, ý tưởng cung cấp Tomahawk từ Mỹ đang được cân nhắc nghiêm túc.

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đưa ra ý tưởng này một cách công khai: "Nếu cuộc chiến này không được giải quyết, tôi có thể sẽ gửi Tomahawk." Trước đó, ông cũng cam kết sẽ "tiếp tục cung cấp vũ khí [của Mỹ] cho NATO" và cho rằng Ukraine đang ở "vị thế chiến đấu và có khả năng giành lại vùng lãnh thổ đó Nga đang kiểm soát Ukraine".

Theo các tính toán sơ bộ dựa trên thông tin công khai, hiện có khoảng 100p tên lửa Tomahawk sẵn có trong kho dự trữ của Mỹ có thể được chuyển giao cho Ukraine. Việc triển khai chúng được nhận định là có thể tạo ra tác động lớn đến cục diện chiến trường. Tuy nhiên, chúng cần phải đến Ukraine nhanh chóng nếu muốn Tổng thống Trump có được đòn bẩy cần thiết để đưa Nga trở lại bàn đàm phán.

Tomahawk: Sức mạnh đã được chứng minh

Theo mô tả của Hải quân Mỹ, Tomahawk (TLAM) là tên lửa hành trình cận âm, tầm xa, hoạt động trong mọi thời tiết, được sử dụng cho tấn công sâu”. Nó được phóng từ tàu nổi và tàu ngầm của Hải quân Mỹ và Hải quân Hoàng gia Anh.

Ra đời từ năm 1980, Tomahawk đã trải qua nhiều phiên bản, được gọi là “khối” (Block). Phiên bản hiện tại là Block V, trong khi các tên lửa Block IV đang được nâng cấp. Đây là một vũ khí đã được chứng minh qua thực chiến. Nhà sản xuất Raytheon lưu ý rằng Tomahawk đã được thử nghiệm bay tích hợp GPS hơn 550 lần và sử dụng trong môi trường tác chiến hơn 2.350 lần, gần đây nhất là trong Chiến dịch Midnight Hammer nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran.

Về vấn đề phóng, mặc dù là tên lửa hải quân, Ukraine không cần phải bắn chúng từ tàu, điều gần như bất khả thi do nước này không có lực lượng hải quân trên mặt nước. Tomahawk không thể phóng từ máy bay, vì vậy lựa chọn duy nhất cho Ukraine là phóng từ mặt đất. Quân đội Mỹ đã phát triển bệ phóng mặt đất mang tên Typhon, có khả năng phóng Tomahawk cùng nhiều loại tên lửa khác. Hệ thống này đã được triển khai đến Philippines vào năm 2024 và tham gia các cuộc tập trận quân sự tại Australia và Nhật Bản trong năm nay, chứng minh tính khả thi của việc phóng từ đất liền.

Bài toán chi phí và logistics triển khai

Chi phí cho tên lửa và bệ phóng là một yếu tố quan trọng. Một tên lửa Tomahawk có giá khoảng 2,2 triệu đô la Mỹ, và một bệ phóng khoảng 6,2 triệu USD. Chi phí này dựa trên việc Thủy quân Lục chiến Mỹ mua lại 38 tên lửa tấn công mặt đất Tomahawk (Block V) và các ống phóng đi kèm với tổng giá trị hơn 85 triệu USD trong giai đoạn từ năm tài chính 2023 đến 2025.

Về vấn đề nhân lực, quân đội Mỹ hoặc NATO không cần phải triển khai cùng với vũ khí. Mọi hoạt động huấn luyện cần thiết đều có thể được thực hiện bên ngoài Ukraine. Kinh nghiệm cho thấy bình sĩ Ukraine đã học cách vận hành các hệ thống tinh vi khác như F-16, Patriot hay HIMARS mà không cần quân nhân nước ngoài hiện điện trên thực địa.

Sau khi Tổng thống Trump ra quyết định "bật đèn xanh", quá trình quân sự sẽ bắt đầu. Mỹ có thể sử dụng cơ chế Danh sách Yêu cầu Ưu tiên cho Ukraine (PURL), một chương trình được thiết lập sau cuộc họp tháng 7 với Tổng Thư ký NATO Mark Rutte, để chuyển giao nhanh chóng. Quá trình huấn luyện nhân viên Ukraine về vận hành và bảo trì hệ thống sẽ mất từ một đến hai tháng. Sau khoảng hai tháng, nhân sự được huấn luyện và thiết bị sẽ được tập hợp tại Ukraine và có thể bắt đầu các hoạt động.

Lượng tồn kho và cân bằng chiến lược Thái Bình Dương

Mặc dù Tổng thống Trump từng đe dọa gửi "vài nghìn" tên lửa Tomahawk, số lượng Tomahawk thực tế của Mỹ là một bí mật quân sự. Tuy nhiên, phân tích cho thấy kho tên lửa Tomahawk hiện tại của Mỹ có thể chuyển giao cho Ukraine là khoảng 1.000 quả.

Việc cung cấp Tomahawk đặt ra một mâu thuẫn chiến lược. Tên lửa này là một trong số ít vũ khí (cùng với Patriot) có thể hữu ích ở cả Ukraine và Tây Thái Bình Dương. Chính quyền Mỹ coi Thái Bình Dương là ưu tiên cao hơn và Lầu Năm Góc đã thiết lập một quy trình đánh giá để đảm bảo vũ khí chuyển đến Ukraine không làm suy yếu những nhu cầu tại đây. Do đó, việc chuyển giao này gần như chắc chắn sẽ vấp phải sự phản đối, và có thể cần đến sự can thiệp của Tổng thống Mỹ.

Về phía Nga, Ngoại trưởng Sergey Lavrov đã cảnh báo rằng việc chuyển tên lửa Tomahawk cho Ukraine "sẽ là một sự leo thang căng thẳng, và là một sự leo thang rất nghiêm trọng". Tổng thống Nga Vladimir Putin chắc chắn sẽ cố gắng ngăn chặn bất kỳ chuyến hàng nào.

Cơ hội thay đổi cục diện

Việc cung cấp tên lửa Tomahawk có thể là bước thay đổi lớn đối với Ukraine. Với Tomahawk, Ukraine có thể tấn công sâu hơn vào bên trong lãnh thổ Nga so với vũ khí trước đây do Mỹ và các nước khác cung cấp (như Storm Shadow và ATACMS).

Mục tiêu chiến lược nhất là ngành công nghiệp năng lượng của Nga, vốn là đòn bẩy cho cả nền kinh tế lẫn nỗ lực quân sự của nước này. Một sự sụt giảm đáng kể trong nguồn thu từ năng lượng có thể gây ra đủ khó khăn, buộc Nga phải cân nhắc đàm phán.

Tuy nhiên, số lượng là vấn đề cốt lõi. Vài chục quả Tomahawk sẽ không tạo ra sự khác biệt; nhưng hàng trăm quả thì có thể. Theo Khảo sát Ném bom Chiến lược của Mỹ (phân tích tác động ném bom trong Thế chiến II), các cuộc tấn công vào ngành công nghiệp dầu mỏ Đức đã gây thiệt hại "thảm khốc", nhưng các cuộc tấn công phải "quy mô lớn, liên tục và tập trung".

Đây có lẽ là cơ hội để Ukraine đạt được một kết quả có thể chấp nhận được, trong bối cảnh họ thiếu nhân lực và trang thiết bị để phát động một cuộc tấn công trên bộ quy mô lớn. Tổng thống Trump đã và đang tìm kiếm một đòn bẩy để gây áp lực buộc Nga phải đàm phán, và việc chấp nhận rủi ro cung cấp tên lửa Tomahawk có thể là phương án hành động để đạt được lệnh ngừng bắn mà ông Trump đã cam kết.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN: https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/ten-lua-tomahawk-lieu-co-thay-doi-cuc-dien-chien-truong-ukraine-20251021151343084.htm