Thẩm phán Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế có thể là người nước ngoài

Phiên họp sáng 3/12 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Sáng 3/12, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến Dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế.

Theo tờ trình của Tòa án nhân dân Tối cao, dự thảo quy định nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Tòa án chuyên biệt, gồm: độc lập theo thẩm quyền xét xử; thẩm phán xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; bảo đảm quyền bình đẳng trước pháp luật và Tòa án; giải quyết vụ việc công bằng, minh bạch, vô tư, khách quan, nhanh chóng, hiệu quả; chế độ xét xử sơ thẩm, phúc thẩm được bảo đảm; thực hiện tranh tụng trong xét xử; thủ tục tố tụng linh hoạt, đặc thù theo chuẩn mực và thông lệ quốc tế; tòa án xét xử công khai, trừ trường hợp xét xử kín theo quy định của pháp luật; bảo đảm quyền tự định đoạt của các bên.

Dự thảo Luật quy định mang tính nguyên tắc các vấn đề lớn về tổ chức, hoạt động và thủ tục tố tụng cơ bản. Trình tự, thủ tục tố tụng cụ thể sẽ do Tòa án nhân dân tối cao quy định chi tiết trong Quy tắc tố tụng của Tòa án chuyên biệt theo hướng linh hoạt, đặc thù, vượt trội, giải quyết các vụ việc nhanh chóng, hiệu quả, thu hút các bên lựa chọn Tòa án chuyên biệt để giải quyết tranh chấp.

Dự thảo cũng quy định các bên được thỏa thuận lựa chọn áp dụng pháp luật nước ngoài, tập quán thương mại quốc tế, điều ước quốc tế mà Việt Nam chưa là thành viên để giải quyết tranh chấp khi có ít nhất một bên tham gia là cá nhân, tổ chức nước ngoài. Áp dụng pháp luật điều chỉnh hoạt động đầu tư, kinh doanh tại Trung tâm tài chính quốc tế trong trường hợp các bên thỏa thuận lựa chọn áp dụng pháp luật Việt Nam.

Quy định như trên bảo đảm sự linh hoạt để nhà đầu tư đến từ nhiều quốc gia khác nhau được quyền lựa chọn áp dụng pháp luật quốc tế, tập quán thương mại quốc tế, pháp luật của bất kỳ quốc gia nào để giải quyết tranh chấp mà không giới hạn pháp luật của hệ thống thông luật, dân luật hay hệ thống pháp luật khác. Pháp luật nước ngoài, tập quán thương mại quốc tế, điều ước quốc tế mà Việt Nam chưa là thành viên không được áp dụng trong trường hợp hậu quả của việc áp dụng trái với trật tự công của Việt Nam.

Về tổ chức, thành lập 1 Tòa án chuyên biệt tại TP.HCM, có thẩm quyền giải quyết đối với các tranh chấp, yêu cầu phát sinh tại Trung tâm tài chính quốc tế cả ở TP.HCM và thành phố Đà Nẵng.

Dự thảo quy định cơ cấu tổ chức của Tòa án chuyên biệt đặc thù để bảo đảm thẩm quyền của Tòa án này trong giải quyết vụ việc theo hai cấp (sơ thẩm và phúc thẩm), gồm: Tòa Sơ thẩm; Tòa Phúc thẩm; Bộ máy giúp việc. Tòa án chuyên biệt có Chánh án, Phó Chánh án, Chánh tòa, Phó Chánh tòa, Thẩm phán, Thư ký Tòa án, công chức khác và người lao động.

Thẩm phán Tòa án chuyên biệt được Chủ tịch nước bổ nhiệm có thể là người nước ngoài hoặc công dân Việt Nam, đáp ứng được những điều kiện, tiêu chuẩn cụ thể.

Thẩm phán Tòa án chuyên biệt là người nước ngoài thì phải đáp ứng điều kiện, tiêu chuẩn: Thẩm phán nước ngoài, luật sư, chuyên gia có uy tín, phẩm chất đạo đức tốt, kiến thức chuyên môn phù hợp; có ít nhất 10 năm kinh nghiệm tham gia xét xử, giải quyết vụ việc liên quan đến hoạt động đầu tư, kinh doanh; có trình độ tiếng Anh để giải quyết vụ việc tại Tòa án chuyên biệt; không quá 75 tuổi, có sức khỏe bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ được giao.

Tòa án chuyên biệt có thẩm quyền giải quyết vụ việc phát sinh giữa các thành viên Trung tâm tài chính quốc tế với nhau hoặc giữa thành viên Trung tâm tài chính quốc tế với cơ quan, tổ chức, cá nhân khác không phải là thành viên Trung tâm tài chính quốc tế trừ vụ việc có liên quan đến lợi ích công cộng, lợi ích của nhà nước.

Cơ quan trình dự án luật xin ý kiến về hai vấn đề. Một là về thành phần xét xử sơ thẩm, phúc thẩm, quan điểm thứ nhất cho rằng, việc xét xử sơ thẩm bằng một Thẩm phán, không có sự tham gia của Hội thẩm nhân dân. Trường hợp vụ việc phức tạp, theo đề nghị của các bên Chánh án Tòa án quyết định việc xét xử sơ thẩm bằng Hội đồng gồm ba Thẩm phán. Việc xét xử phúc thẩm bằng Hội đồng gồm ba Thẩm phán.

Quan điểm thứ hai cho rằng, việc xét xử sơ thẩm bằng một Thẩm phán, không có sự tham gia của Hội thẩm nhân dân. Việc xét xử phúc thẩm bằng Hội đồng gồm ba Thẩm phán.

Tòa án nhân dân tối cao nhất trí theo quan điểm thứ nhất.

Thứ hai là về chánh án tòa án chuyên biệt, theo tờ trình, Chánh án Tòa án chuyên biệt được lựa chọn, bổ nhiệm từ Thẩm phán Tòa án chuyên biệt. Nhiệm kỳ của Chánh án Tòa án chuyên biệt là 5 năm kể từ ngày được bổ nhiệm.

Nội dung này, hiện có hai quan điểm khác nhau. Quan điểm thứ nhất cho rằng, Chánh án Tòa án chuyên biệt do Chánh án Tòa án nhân dân tối cao bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức.

Quan điểm thứ hai cho rằng, Chánh án Tòa án chuyên biệt do Chủ tịch nước bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức.

Tòa án nhân dân tối cao nhất trí với quan điểm thứ nhất. Ủy ban Pháp luật và Tư pháp khi thẩm tra cũng tán thành quan điểm của cơ quan trình.

Sau khi thảo luận, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản tán thành các nội dung lớn của dự án luật, về hai nội dung xin ý kiến đều thống nhất phương án 1.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất trình Quốc hội dự án luật này theo trình tự, thủ tục rút gọn để thông qua ngay tại kỳ họp này, Phó chủ tịch Thường trực Quốc hội Đỗ Văn Chiến nhấn mạnh và lưu ý thêm 4 từ khóa: đặc thù, vượt trội, tuân thủ thông lệ quốc tế và thu hút được nhà đầu tư.

Theo nghị trình, chiều 4/12 Dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế sẽ được trình Quốc hội, dự kiến thông qua vào ngày 11/12 - ngày cuối cùng của Kỳ họp thứ 10.

Nguyễn Lê