Thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp

Thượng tướng Nguyễn Văn Long, Thứ trưởng Bộ Công an thay mặt Bộ trưởng Bộ Công an trình bày Tờ trình của Chính phủ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp. Theo đó, việc sửa đổi, bổ sung Luật Lý lịch tư pháp năm 2009 nhằm thực hiện các chủ trương, quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý công tác quản lý nhà nước về lý lịch tư pháp và thực hiện dịch vụ công cấp Phiếu Lý lịch tư pháp chuyển nhiệm vụ từ Bộ Tư pháp về Bộ Công an. Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ trong xây dựng Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp và cấp Phiếu lý lịch tư pháp, đẩy nhanh tiến trình hiện đại hóa thủ tục hành chính, dịch vụ công toàn trình, trên cơ sở tập trung thống nhất quản lý dữ liệu về con người.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp cho ý kiến vào dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp.

Qua 15 năm thi hành Luật Lý lịch tư pháp đã thu được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Bên cạnh những kết quả đã đạt được, trong quá trình thi hành cho thấy một số quy định của Luật Lý lịch tư pháp còn có vướng mắc, bất cập về cơ sở pháp lý cần phải được sửa đổi, bổ sung như mô hình quản lý Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp theo hai cấp đã bộc lộ bất cập, phân tán, chưa tập trung, thống nhất, gây lãng phí nguồn lực; quyền yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 còn tình trạng bị lạm dụng…. Việc sửa đổi, bổ sung nhằm bảo đảm phù hợp với chủ trương của Đảng, Nhà nước trong quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, cải cách hành chính phục vụ nhân dân, tổ chức, doanh nghiệp.

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp được xây dựng nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý, đẩy mạnh thể chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng, Nhà nước về công tác lý lịch tư pháp; ứng dụng hiệu quả thành tựu khoa học, công nghệ trong quản lý Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp hướng tới xây dựng, quản lý, quản trị tập trung hệ thống Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp, liên thông, đồng bộ với hệ thống dữ liệu quốc gia về dân cư, khắc phục tình trạng phân tán hiện nay. Đồng thời, là cơ sở quan trọng triển khai thực hiện tiếp nhận yêu cầu, cấp Phiếu lý lịch tư pháp toàn trình trên môi trường điện tử, cải cách thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi để người dân thực hiện dịch vụ mọi lúc, mọi nơi, góp phần thực hiện hiệu quả chủ trương đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, hội nhập quốc tế.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Long trình bày Tờ trình của Chính phủ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp.

Trong thời gian tới, sau khi cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp và các trường thông tin liên quan đến lý lịch tư pháp đã được cập nhật đầy đủ, hoàn thiện bảo đảm “đúng, đủ, sạch, sống” và kết nối toàn diện với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư thì cơ quan, tổ chức có thể khai thác các thông tin lý lịch tư pháp trong hệ thống định danh và xác thực điện tử hoặc cá nhân có thể tự mình xuất trình lý lịch tư pháp đã được xác thực qua ứng dụng định danh quốc gia để giải quyết các thủ tục hành chính, dịch vụ công trên môi trường điện tử, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho cá nhân, cơ quan, tổ chức. Khi đó, sẽ không cần thiết phải có các quy định riêng về Phiếu lý lịch tư pháp và tiến tới nghiên cứu, rà soát bãi bỏ Luật Lý lịch tư pháp.

Quan điểm xây dựng luật nhằm thể chế hóa quan điểm của Đảng, Nhà nước về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả; tiếp tục cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp năm 2013 về quyền con người, quyền công dân, đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật. Đáp ứng yêu cầu thực tiễn về phát triển Chính phủ điện tử, Chính phủ số, xây dựng Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp tập trung, thống nhất, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính. Quy định cụ thể, bảo đảm tính minh bạch, tính kế thừa, khả thi trong thực tiễn thi hành.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra tại phiên họp.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Long cho biết, phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng của luật cơ bản được giữ nguyên so với Luật Lý lịch tư pháp năm 2009. Bên cạnh đó, dự thảo luật sửa đổi, bổ sung 26/57 Điều; bãi bỏ 2/57 Điều của Luật Lý lịch tư pháp năm 2009.

Những quy định được sửa đổi, bổ sung này nhằm bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật; giải quyết những tồn tại, khó khăn trong thực tiễn hiện nay và đáp ứng yêu cầu công tác quản lý nhà nước về lý lịch tư pháp, thực hiện dịch vụ công cấp Phiếu lý lịch tư pháp từ Bộ Tư pháp sang Bộ Công an trong thời gian tới...

Các đại biểu dự phiên họp.

Trình bày Báo cáo thẩm tra sơ bộ dự án luật của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, Chủ nhiệm Ủy ban Hoàng Thanh Tùng cho biết, Thường trực ủy ban tán thành với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp với các lý do như đã nêu tại Tờ trình của Chính phủ. Hồ sơ dự án Luật đã được Chính phủ chuẩn bị công phu, nghiêm túc, đúng quy định, đủ điều kiện trình UBTVQH, Quốc hội xem xét, quyết định theo trình tự, thủ tục rút gọn.

Cho ý kiến về quyền yêu cầu cung cấp thông tin lý lịch tư pháp (Điều 7), Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nhận thấy, các tổ chức chính trị - xã hội hiện nay đều đã được sắp xếp trực thuộc MTTQ Việt Nam nên việc tiếp tục quy định các tổ chức chính trị - xã hội được yêu cầu cung cấp thông tin về lý lịch tư pháp là chưa thật sự phù hợp với mô hình tổ chức của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các hội đoàn thể hiện nay mà chỉ nên quy định cơ quan Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp được thực hiện việc này. Do đó, đề nghị tiếp tục rà soát, chỉnh lý quy định về các cơ quan có quyền yêu cầu cơ quan có thẩm quyền cấp Phiếu lý lịch tư pháp cung cấp thông tin lý lịch tư pháp tại dự thảo luật để bảo đảm phù hợp với tính chất, nhiệm vụ và yêu cầu thực tiễn.

Để khắc phục tình trạng lạm dụng đối với yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 1 và Phiếu lý lịch tư pháp số 2, Thường trực ủy ban đề nghị nghiên cứu, bổ sung vào dự thảo luật quy định mang tính nguyên tắc về các trường hợp được yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp. Đồng thời, tiếp tục cân nhắc, chỉnh lý quy định về mục đích quản lý lý lịch tư pháp tại khoản 4, Điều 3 của dự thảo luật cho phù hợp với tình hình thực tiễn và chủ trương cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính. Thường trực ủy ban cũng cho rằng, việc tiếp tục duy trì quy định về cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 cho cá nhân để họ biết được nội dung về lý lịch tư pháp của mình là cần thiết.

Tuy nhiên, để hạn chế việc lạm dụng yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2, đề nghị nghiên cứu, bổ sung vào dự thảo luật quy định nghiêm cấm các cơ quan, tổ chức, đơn vị yêu cầu cá nhân phải cung cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 khi thực hiện các thủ tục hành chính thông thường hoặc trong các quan hệ dân sự, lao động...

Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị, tiếp tục rà soát thẩm quyền của cơ quan lập lý lịch tư pháp, cơ quan tiếp nhận yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp, cơ quan cấp Phiếu lý lịch tư pháp trong dự thảo luật, để bảo đảm khớp nối, thống nhất về trình tự, thủ tục, phù hợp với tính chất, năng lực chuyển đổi số của hệ thống nhằm giảm thời gian xử lý hồ sơ, yêu cầu về lý lịch tư pháp và đơn giản hơn nữa thủ tục hành chính.

Về việc một số ý kiến cho rằng, việc quy định cụ thể về trình tự, thủ tục, thời hạn cấp Phiếu lý lịch tư pháp tại các điều 45, 46 và 47 là chưa thật sự đáp ứng yêu cầu về đổi mới tư duy lập pháp là không quy định trong luật những nội dung về thủ tục hành chính, trình tự, hồ sơ mà giao Chính phủ hoặc các Bộ quy định theo thẩm quyền để có thể kịp thời điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung phù hợp với yêu cầu, năng lực quản lý và khả năng đáp ứng về công nghệ, tạo thuận lợi cho việc phân cấp phù hợp với thực tiễn và đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính. Đề nghị, chỉ nên quy định những vấn đề có tính nguyên tắc trong trình tự, thủ tục cấp Phiếu lý lịch tư pháp và giao Bộ Công an quy định cụ thể.

Về việc cấp Phiếu lý lịch tư pháp cho người chưa đủ 14 tuổi, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cho rằng, người chưa đủ 14 tuổi là đối tượng chưa đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật nên đối tượng này đương nhiên không có thông tin về án tích và tình trạng thi hành án. Ngoài ra, theo quy định của Luật Tư pháp người chưa thành niên thì người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi bị kết án được coi là không có án tích nên trường hợp này cũng sẽ không có thông tin về án tích. Do đó, đề nghị không quy định trong dự thảo luật về cấp Phiếu lý lịch tư pháp cho người chưa đủ 14 tuổi và người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi.

Nhật Minh