Thành phố Hồ Chí Minh: Đột phá hạ tầng, kiến tạo động lực tăng trưởng mới

Trong nhiệm kỳ 2020-2025, Thành phố Hồ Chí Minh cùng với Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu (trước đây) đã đạt nhiều thành tựu nổi bật về kinh tế và hạ tầng, giữ vững vai trò đầu tàu của cả nước.

Sau khi hợp nhất và bước vào giai đoạn phát triển mới, Thành phố Hồ Chí Minh đang hướng tới mục tiêu trở thành “siêu đô thị quốc tế” với những đột phá chiến lược về hạ tầng giao thông, trung tâm tài chính quốc tế, logistics, công nghệ cao và đô thị thông minh, lọt top 100 thành phố đáng sống nhất thế giới.

Khẳng định vai trò đầu tàu kinh tế

Trong 5 năm qua, Thành phố Hồ Chí Minh và các địa phương trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam đã phải đối diện với nhiều biến động phức tạp. Đại dịch COVID-19 tác động nặng nề đến mọi lĩnh vực, chuỗi cung ứng toàn cầu đứt gãy, áp lực dân số ngày càng lớn, hạ tầng quá tải.

Tuy nhiên, với truyền thống năng động và sáng tạo, Thành phố Hồ Chí Minh đã vượt qua thách thức, nhanh chóng khôi phục đà tăng trưởng và củng cố vị thế đầu tàu kinh tế của cả nước.

Ông Dương Anh Đức, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh, cho biết: GRDP hợp nhất của Thành phố Hồ Chí Minh mới đạt khoảng 2,971 triệu tỷ đồng (tương đương 120,8 tỷ USD), chiếm 23,6% GRDP cả nước.

Nếu loại trừ dầu khí tại Bà Rịa-Vũng Tàu, con số này vẫn đạt trên 2,821 triệu tỷ đồng, chiếm 22,3% toàn quốc. Điều này cho thấy sức mạnh kinh tế của Thành phố Hồ Chí Minh mới là kết quả tổng hợp và cộng hưởng từ ba vùng kinh tế năng động. GRDP bình quân đầu người của Thành phố Hồ Chí Minh mới đạt 198,1 triệu đồng (khoảng 8.244 USD), cao hơn 1,74 lần so với trung bình cả nước.

Về thu ngân sách nhà nước, Thành phố Hồ Chí Minh dự kiến đạt 737.000 tỷ đồng, chiếm 36,7% tổng thu ngân sách quốc gia, trong khi chi ngân sách là 248.000 tỷ đồng, chiếm 10,9% tổng chi. Điều này cho thấy tầm quan trọng tài khóa của Thành phố Hồ Chí Minh mới trong ngân sách quốc gia.

Thành phố Hồ Chí Minh đã giữ vai trò đầu tàu phục hồi kinh tế sau đại dịch, tạo sức lan tỏa cho cả vùng Đông Nam Bộ. Sức bật này không chỉ đến từ quy mô kinh tế, mà còn nhờ sự điều hành quyết liệt, cơ chế chính sách kịp thời và sự đồng lòng của cộng đồng doanh nghiệp, người dân.

Qua đó, Thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục khẳng định vai trò trung tâm kinh tế, tài chính, dịch vụ, văn hóa, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo lớn nhất cả nước. Bình Dương duy trì vị thế là “thủ phủ công nghiệp” với nhiều khu công nghiệp công nghệ cao, còn Bà Rịa-Vũng Tàu khẳng định thế mạnh về công nghiệp, cảng biển, logistics và du lịch sinh thái.

Trong giai đoạn 2020-2025, hoạt động thương mại đối ngoại cũng rất sôi động, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 179,3 tỷ USD, chiếm 22,8% tổng kim ngạch cả nước, trong đó xuất khẩu là 89,4 tỷ USD và nhập khẩu 89,9 tỷ USD.

Tổng vốn đầu tư xã hội của Thành phố mới đạt 631.800 tỷ đồng, chiếm 17,1% tổng vốn đầu tư xã hội cả nước. Doanh thu bán lẻ hàng hóa và dịch vụ đạt 1.683.000 tỷ đồng, tương đương 26,3% cả nước, phản ánh sức mua lớn và hệ thống phân phối phát triển mạnh.

Song song với phát triển kinh tế, Thành phố Hồ Chí Minh đã đẩy mạnh đầu tư hạ tầng nhằm tháo gỡ điểm nghẽn về kết nối nội vùng và liên vùng. Hàng loạt dự án giao thông trọng điểm được khởi động, tái khởi động như đường Vành đai 2, Vành đai 3, Vành đai 4; cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh-Mộc Bài, Thành phố Hồ Chí Minh-Bến Lức-Long Thành; chính thức đưa vào vận hành tuyến đường sắt đô thị metro số 1 (Bến Thành-Suối Tiên).

Bên cạnh đó, thành phố cũng xúc tiến xây dựng Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ và khu thương mại tự do gắn với cảng Cái Mép-Thị Vải, hình thành các cực tăng trưởng mới.

Không chỉ dừng lại ở kinh tế và hạ tầng, Thành phố Hồ Chí Minh còn nổi bật trong lĩnh vực khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Thành phố đã trở thành một trong 5 hệ sinh thái khởi nghiệp hàng đầu Đông Nam Á, đứng thứ 2 về Fintech, xếp hạng 110 toàn cầu về đổi mới sáng tạo. Song song đó, hạ tầng số từng bước được hình thành và phát triển, hỗ trợ cho tiến trình xây dựng chính quyền điện tử, kinh tế số và đô thị thông minh.

Hoạt động nghiên cứu-phát triển, khởi nghiệp sáng tạo, kinh tế chia sẻ và kinh tế tuần hoàn cũng được thúc đẩy mạnh mẽ, trở thành một trụ cột quan trọng trong định hướng phát triển của thành phố.

Định hình siêu đô thị quốc tế

Có thể nói, Thành phố Hồ Chí Minh hợp nhất với tỉnh Bình Dương, Bà Rịa-Vũng Tàu là bước ngoặt chưa từng có trong lịch sử phát triển đô thị Việt Nam.

Từ đó mở ra cơ hội mở rộng thị trường, tăng sức hút đầu tư, kết nối hạ tầng, kết nối chuỗi sản xuất và nâng tầm vị thế quốc tế, tiếp cận nguồn tài chính, công nghệ tiên tiến.

Tại lễ công bố Nghị quyết, quyết định của Trung ương và địa phương về hợp nhất các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã tại Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức ngày 30/6/2025, Tổng bí thư Tô Lâm nhấn mạnh trải qua nhiều giai đoạn lịch sử, Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu đã khẳng định mình là ba cực phát triển mạnh mẽ của phía Nam - nơi quy tụ những thành tựu vượt trội về công nghiệp, thương mại, dịch vụ, cảng biển và hội nhập quốc tế.

Việc hợp nhất không gian ba địa phương không phải là sự cộng gộp đơn thuần, mà là sự kết tinh trí tuệ và ý chí phát triển chung, để hình thành một siêu đô thị-trung tâm tài chính, sản xuất, logistics và đổi mới sáng tạo mang tầm khu vực và thế giới.

Theo Tổng bí thư Tô Lâm, không gian phát triển mới này được kiến tạo dựa trên tầm nhìn dài hạn, hướng đến sự phát triển đồng bộ, bền vững và khoa học. Đây là bước đi tiên phong, mang tính đột phá trong cải cách tổ chức bộ máy chính quyền đô thị, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển nhanh, mạnh, hiệu quả của vùng đô thị hóa cao nhất cả nước.

Sau khi hợp nhất, Thành phố Hồ Chí Minh có diện tích 6.773 km2, tạo điều kiện thuận lợi cho quy hoạch vùng đô thị tích hợp; dân số hơn 13,6 triệu người, trong đó lực lượng lao động đang làm việc đạt khoảng 7,281 triệu người. Đây là nguồn nhân lực quy mô lớn, góp phần thúc đẩy phát triển công nghiệp - dịch vụ vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh nhiệm kỳ 2025-2030 nêu rõ: Đây là sự cấu hình lại toàn diện không gian phát triển, nơi ba cực kinh tế năng động bậc nhất cả nước hội tụ, với tầm nhìn mới là “siêu đô thị quốc tế” của Đông Nam Á, top 100 thành phố đáng sống nhất thế giới, nhằm thực hiện sứ mệnh tiên phong, dẫn dắt và lan tỏa phát triển cho cả nước.

Với thế mạnh là những địa phương phát triển hàng đầu, ba địa phương hợp nhất đã tạo nên một thực thể hành chính-kinh tế đặc biệt, bổ sung cho nhau khá hoàn chỉnh, tái cấu trúc không gian phát triển theo tư duy “một trung tâm, ba vùng, một đặc khu,” tối ưu hóa chia sẻ lợi thế so sánh của từng khu vực hội tụ các điều kiện để trở thành siêu đô thị đa trung tâm phát triển theo ba hành lang, với năm trụ cột (trung tâm công nghiệp, logistics; trung tâm tài chính quốc tế; du lịch và công nghiệp văn hóa; trung tâm giáo dục - y tế - khoa học công nghệ).

Những đột phá chiến lược

Tầm nhìn đến năm 2030, thành phố phấn đấu đạt GRDP bình quân đầu người từ 14.000 đến 15.000 USD, trong đó kinh tế số đóng góp từ 30 đến 40% GRDP, năng suất lao động tăng bình quân 8%/năm và đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng đạt khoảng 60%.

Đây là những mục tiêu tham vọng nhưng cần thiết để thành phố khẳng định vị thế quốc tế.

Ngoài mục tiêu tăng trưởng kinh tế, thành phố cũng đặt trọng tâm vào nâng cao chất lượng sống. Đến năm 2030, thành phố phấn đấu di dời 20.000 căn nhà ven kênh rạch, phát triển thêm 199.400 căn hộ nhà ở xã hội, nâng tỷ lệ thu gom và xử lý nước thải đạt 80%, tỷ lệ tái chế rác thải sinh hoạt đạt trên 90%.

Cụ thể hóa tầm nhìn trên, trong giai đoạn tới, Thành phố Hồ Chí Minh cũng đã xác định các chương trình trọng điểm, đột phá về chính sách, thể chế; về phát triển hạ tầng; về phát triển nguồn nhân lực.

Trong đó đáng chú ý, Thành phố tập trung tập trung tháo gỡ, xử lý dứt điểm các khó khăn, vướng mắc tồn đọng nhiều năm đối với các dự án, công trình, đất đai trên tinh thần công khai, minh bạch để nhanh chóng khơi thông nguồn lực cho phát triển.

Cùng với đó, Thành phố thí điểm mô hình đô thị tự chủ trong thành phố với quyền tự chủ cao trong quy hoạch, điều hành đô thị thông minh và tỷ lệ phân bổ ngân sách phù hợp, bảo đảm đủ nguồn lực để triển khai các mục tiêu phát triển của thành phố trong giai đoạn sắp tới.

Đối với phát triển hạ tầng, Thành phố tập trung thúc đẩy liên kết vùng thông qua hệ thống trục giao thông đối ngoại gồm Quốc lộ 13, cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh-Võ Văn Kiệt, cao tốc Bến Lức-Long Thành, cao tốc Biên Hòa-Vũng Tàu-Long Thành…

Đồng thời, thành phố xây dựng và nâng cấp các tuyến đường sắt tốc độ cao chở khách, đường sắt vận chuyển hàng hóa (tuyến Bàu Bàng-Đồng Nai-Cái Mép-Thị Vải) và hoàn thiện các tuyến đường Vành đai (2, 3, 4); khai thác hiệu quả vận tải đường sông (luồng Sài Gòn-Đồng Nai-Soài Rạp) và các tuyến ven biển kết nối với cụm cảng Cái Mép-Thị Vải-Cần Giờ, cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ, gắn với logistics và dịch vụ cảng; phát triển hạ tầng giao thông thông minh, xanh; ứng dụng AI, IoT, dữ liệu lớn trong quản lý hàng hóa, chuỗi cung ứng và dòng vốn.

Về nguồn lực, thành phố chủ trương huy động vốn xã hội hóa theo hình thức đối tác công-tư (PPP), tận dụng cơ chế đặc thù từ Nghị quyết 98 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh, đồng thời phát huy vai trò của khu vực kinh tế tư nhân như một động lực quan trọng.

Ngoài ra, thành phố cũng định hướng phát triển kinh tế biển, du lịch sinh thái, công nghiệp văn hóa, gắn phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng sống.

Thành phố Hồ Chí Minh cũng xác định chuyển đổi số toàn diện là giải pháp then chốt, trong đó hệ thống dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo sẽ hỗ trợ quản lý giao thông, đô thị và cung cấp dịch vụ công hiện đại.

Theo ông Nguyễn Văn Được, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, thành phố đang khẩn trương rà soát, điều chỉnh và xây dựng quy hoạch tổng thể mới, theo định hướng chiến lược phát triển “một trung tâm - ba vùng - một đặc khu,” trong đó 3 vùng là: vùng trung tâm Thành phố sẽ là thủ phủ tài chính và công nghệ cao, phát triển các trung tâm tài chính, dịch vụ, thương mại, công nghệ và đổi mới sáng tạo; vùng Bình Dương là thủ phủ công nghiệp, tập trung công nghiệp công nghệ cao và sản xuất quy mô lớn; vùng Bà Rịa-Vũng Tàu sẽ là thủ phủ kinh tế biển, phát triển cảng biển quốc tế, logistics và năng lượng.

Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh xác định: Huy động và phát huy hiệu quả mọi nguồn lực, đặc biệt là nguồn lực trong nhân dân, theo nguyên tắc, thứ tự ưu tiên: bố trí, sử dụng vốn đầu tư công hiệu quả, giữ vai trò chủ đạo, dẫn dắt đầu tư; tạo đột phá thu hút nguồn vốn khu vực tư nhân, vốn đầu tư nước ngoài, các tổ chức quốc tế theo phương thức đối tác công-tư để nhanh chóng đầu tư hoàn thiện hệ thống cơ sở hạ tầng các vùng chức năng và các trục động lực (trục Đông Tây kéo dài từ cụm cảng Cái Mép-Thị Vải, trục công nghệ cao phía Đông (Thủ Đức-Dĩ An-Tân Uyên), Trục thương mại liên quốc gia nối sân bay, cảng biển với hàng lang logistics nội địa và phụ trợ), các cực tăng trưởng Trung tâm Tài chính, cực đổi mới sáng tạo phía Đông, cực phát triển logistics Tây Bắc.

Cùng với đó, Thành phố ưu tiên phát triển mạng lưới giao thông tích hợp và thông minh, góp phần kết nối vùng-liên vùng: hệ thống đường sắt đô thị, đường sắt chuyên dùng liên vùng, các tuyến cao tốc kết nối các trung tâm đô thị-công nghiệp-cảng biển - cảng hàng không-trung tâm tài chính.

Với những đột phá chiến lược về hạ tầng, trung tâm tài chính quốc tế, logistics, kinh tế số và đô thị thông minh, thành phố có cơ sở vững chắc để hiện thực hóa mục tiêu trở thành siêu đô thị quốc tế của Đông Nam Á, xứng tầm trung tâm kinh tế-tài chính-dịch vụ-đổi mới sáng tạo hàng đầu châu Á./.

(Vietnam+)