Tháo gỡ nút thắt về vốn cho doanh nghiệp tư nhân

Doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn khát vốn

Ông Nguyễn Phi Lân - Vụ trưởng Vụ Dự báo, thống kê - Ổn định tiền tệ, tài chính (NHNN) cho biết, tính đến ngày 18/6/2025, dư nợ tín dụng toàn hệ thống đạt 16,73 triệu tỷ đồng, tăng 7,14% so với cuối năm 2024, tăng 18,71% so với cùng kỳ năm 2024 (cùng kỳ năm 2024, dư nợ tín dụng tăng 3,87% so với tháng 12/2023). Hiện đang có đến hơn 100 tổ chức tín dụng phát sinh tỷ lệ dư nợ cho khu vực kinh tế tư nhân. Ngoài ra, có khoảng 209.000 DN nhỏ và vừa (DNNVVV) có phát sinh dư nợ tại tổ chức tín dụng, chủ yếu là tại các ngân hàng thương mại.

Ảnh minh họa

NHNN có chỉ đạo cho các ngân hàng thương mại tiếp tục hạ mặt bằng lãi suất, qua đó đẩy mạnh tín dụng vào các lĩnh vực ưu tiên như ngành sản xuất, nông nghiệp, công nghiệp công nghệ cao. Mặt khác, tích cực ứng dụng chuyển đổi số để rút ngắn thời gian, thủ tục xử lý hồ sơ vay vốn, bên cạnh việc tháo gỡ các nút thắt về vay vốn cho DNNVV như tài sản đảm bảo, lịch sử tín dụng hay nợ xấu. Chính phủ cũng có chỉ đạo ngân hàng thương mại tập trung dòng vốn vào các dự án sản xuất kinh doanh có tiềm năng tạo ra động lực tăng trưởng, các dự án trọng điểm có tính khả thi cao, dự án xanh, tuần hoàn.

Dù vậy DNNVV vẫn khát vốn. Theo kết quả khảo sát của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), khu vực kinh tế tư nhân hiện chiếm khoảng 50% tổng dư nợ tín dụng, tương đương gần 7 triệu tỷ đồng. Tuy nhiên, có 20% tín dụng đổ vào lĩnh vực bất động sản, và một tỷ lệ tương đương cho lĩnh vực tiêu dùng.

Do đó, các DN sản xuất thuộc các lĩnh vực then chốt, gồm nông nghiệp, công nghiệp hỗ trợ, logistics vẫn “khát vốn” là điều dễ hiểu. Trong đó, có 45% số DNNVV tham gia trả lời khảo sát cho biết gặp trở ngại khi vay vốn, do không có tài sản bảo đảm hoặc không đủ tiêu chuẩn hồ sơ tài chính.

Không chỉ vướng ở kênh vốn tín dụng, DN tư nhân cũng chỉ huy động được khoảng 13% vốn qua thị trường chứng khoán, con số khiêm tốn so với khoảng 40 – 60% ở các quốc gia phát triển. Số lượng quỹ đầu tư mạo hiểm cũng còn ít, chỉ khoảng 30 quỹ đang hoạt động và chủ yếu tập trung vào lĩnh vực công nghệ, trong khi các lĩnh vực then chốt như nông nghiệp, công nghiệp hỗ trợ, logistics vẫn “khát vốn”.

Tăng khả năng tiếp cận vốn

Ông Nguyễn Quang Huy - chuyên gia kinh tế cho rằng, phần lớn tín dụng hiện nay chảy vào các DN lớn, có uy tín, hoặc các dự án bất động sản. Ngân hàng thường ưu tiên cho vay những khách hàng sở hữu tài sản thế chấp có giá trị cao và hồ sơ tín dụng tốt, điều này khiến các DN nhỏ, thiếu tài sản bảo đảm, gặp bất lợi lớn trong việc tiếp cận vốn. Muốn thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân, cần sớm gia tăng khả năng tiếp cận vốn cho các DN tư nhân, nhất là DNNVV, không có nhiều tài sản thế chấp.

Từ góc nhìn chuyên gia, PGS. TS Nghiêm Thị Thà, Tổng Thư ký Hiệp hội Tư vấn Tài chính Việt Nam (VFCA) cho rằng, điểm nghẽn vốn cho khu vực kinh tế tư nhân xuất phát từ việc hệ thống pháp lý thiếu đồng bộ, chính sách khuyến khích đầu tư tài chính dài hạn và vốn mạo hiểm chưa đủ hấp dẫn, thiếu các tổ chức xếp hạng tín nhiệm và công cụ đánh giá năng lực tài chính. Bên cạnh đó, các DNNVV, chiếm tỷ trọng 98% tổng số DN trong nền kinh tế, vẫn phải chịu mức lãi suất vay thương mại, dao động khoảng 9 - 11%/năm, cao hơn mặt bằng chung trong khu vực ASEAN là 6-7%/năm.

Chủ tịch HĐQT Công ty CP đầu tư thương mại Hà Thành Nguyễn Đức Xuân cho biết, DN ông từng nhận được yêu cầu chứng minh khả năng trúng thầu với các gói thầu cung cấp thiết bị y tế trị giá khoảng 50 tỉ đồng, cùng nguồn tài sản bảo đảm, khi tìm tới ngân hàng. Tuy nhiên, việc chứng minh cũng không đơn giản bởi chủ đầu tư không thể đứng ra bảo lãnh cho DN trúng thầu vay vốn. Do đó, đơn vị phải “dựa” vào một DN lớn, đồng nghĩa với bỏ lỡ cơ hội phát triển.

Ông Đỗ Hà Nam - Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà-phê Ca-cao Việt Nam cho biết, các DN trong ngành lương thực - thực phẩm luôn mong muốn những nguồn vốn lãi suất thấp. Tuy nhiên, hầu hết DN ngành này có quy mô nhỏ và vừa, thậm chí siêu nhỏ, rất khó làm hồ sơ vay vốn. Ông Nam chia sẻ thêm, các DN chăn nuôi thuê đất từ nông dân hoặc các lâm trường. Thời gian thuê đất thường chỉ từ một đến ba năm, không đủ dài để đáp ứng yêu cầu của ngân hàng. Hơn nữa, thời gian lập hồ sơ vay vốn thường kéo dài, khiến DN không đủ thời gian xoay vòng vốn.

Về phía các ngân hàng, theo đại diện ACB, định hướng hoàn thiện chính sách tín dụng cho khu vực tư nhân và “ưu tiên một phần tín dụng thương mại cho DNNVV” là bước tiến đáng ghi nhận, nhưng cần có hành lang pháp lý rõ ràng. Để đáp ứng đòi hỏi này, cần hoàn thiện mô hình Quỹ bảo lãnh tín dụng và Quỹ phát triển DN nhỏ.

“Những quỹ này sẽ đóng vai trò ‘bệ đỡ trung gian’, cùng ngân hàng chia sẻ rủi ro, tạo điều kiện để các tổ chức tín dụng mạnh dạn hơn trong việc cấp vốn cho những DN tiềm năng, có mô hình kinh doanh đổi mới, sáng tạo” - Tổng giám đốc ACB Từ Tiến Phát lưu ý.

Ông Nguyễn Văn Thân - Chủ tịch Hiệp hội DNNVV Việt Nam nhận định: "Hiện nay, DNNVV điều kiện vay vốn ngân hàng khó hơn DN lớn. Các DNNVV phải nâng tầm, phải tập trung rất cao về công nghệ mới có thể giải quyết được nguồn vốn. Thứ nhất là vay được, thứ hai là vay nguồn vốn rẻ hơn". Để tháo gỡ điểm nghẽn vốn, cần sự phối hợp đồng bộ giữa cải cách thể chế, đổi mới chính sách tín dụng và nâng cao năng lực quản trị từ chính DN.

Ông Mạc Quốc Anh - Tổng thư ký Hiệp hội DNNVV TP Hà Nội kiến nghị, cần tăng vốn điều lệ cho các quỹ bảo lãnh tín dụng và khuyến khích DN lớn tham gia bảo lãnh chuỗi giá trị cung ứng. Theo đó, mô hình “DN bảo lãnh DN” trong chuỗi cung ứng nên được thể chế hóa. Chẳng hạn, các DN đầu chuỗi có thể bảo lãnh cho nhà cung cấp nhỏ nhận vốn để sản xuất theo hợp đồng. Bên cạnh đó, cần xây dựng cơ chế chia sẻ rủi ro giữa ba bên là ngân hàng - quỹ bảo lãnh - Chính phủ. “Có như vậy, việc hỗ trợ vốn cho DN mới đạt hiệu quả hơn” - ông Quốc Anh nói.

Thảo Nguyên