Thay đổi lối sống là 'chìa khóa' ngăn ngừa phần lớn ca ung thư gan

Một trong những nguyên nhân gây ung thư gan gia tăng nhanh nhất trên toàn cầu là bệnh gan nhiễm mỡ và dự kiến sẽ còn tăng do tỷ lệ béo phì ngày càng tăng. Ảnh: VioletaStoimenova/Getty Images

Căn bệnh âm thầm, tỷ lệ tử vong cao

Ung thư gan hiện là loại ung thư phổ biến thứ 6 trên thế giới và là nguyên nhân gây tử vong do ung thư đứng thứ 3. Dự báo đến năm 2050, số người tử vong vì ung thư gan có thể tăng từ 760.000 (năm 2022) lên 1,37 triệu, phần lớn do già hóa dân số và sự gia tăng các yếu tố nguy cơ ở các quốc gia đang phát triển.

Tại Trung Quốc, nơi chiếm hơn 40% số ca ung thư gan toàn cầu, tỷ lệ nhiễm viêm gan B vẫn rất cao. Song song đó, các chuyên gia cảnh báo bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến rối loạn chuyển hóa (MASLD) cũng đang nổi lên như một nguyên nhân đáng lo ngại do lối sống ít vận động và thói quen ăn uống không lành mạnh.

Giáo sư Jian Zhou (Đại học Fudan, Trung Quốc), tác giả nghiên cứu cảnh báo: “Nếu không có hành động khẩn cấp, chúng ta sẽ chứng kiến số ca mắc và tử vong vì ung thư gan tăng gần gấp đôi trong 25 năm tới.”

Theo báo cáo, ba nguyên nhân chính dẫn đến phần lớn ca ung thư gan đều có thể phòng ngừa.

Đầu tiên là viêm gan B và C, hai loại virus có thể kiểm soát bằng tiêm chủng và điều trị sớm. Dù tỷ lệ mắc bệnh dự kiến giảm nhờ các chương trình vắc-xin, đến năm 2050, nhóm nguyên nhân này vẫn chiếm khoảng 63% số ca ung thư gan toàn cầu.

Nguyên nhân thứ hai là bệnh gan nhiễm mỡ chuyển hóa (MASLD), hiện ảnh hưởng tới khoảng 1/3 dân số thế giới. Trong số đó, từ 20–30% có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ nặng (MASH), dễ dẫn đến xơ gan và ung thư.

Cuối cùng là rượu, yếu tố nguy cơ đang gia tăng nhanh thứ hai trên toàn cầu. Dự kiến đến năm 2050, ung thư gan do rượu sẽ chiếm 21% tổng số ca, tăng so với mức 19% vào năm 2022.

Giáo sư Hashem El-Serag (Đại học Y Baylor, Mỹ) nhận định: “Trước đây, ung thư gan chủ yếu liên quan đến viêm gan virus và rượu. Nhưng hiện nay, béo phì cũng đang trở thành yếu tố nguy cơ lớn do mỡ tích tụ quanh gan.”

Phòng bệnh hơn chữa bệnh

Ủy ban Ung thư gan Lancet ước tính, nếu thực hiện đồng bộ các biện pháp phòng ngừa, thế giới có thể giảm tỷ lệ mắc ung thư gan từ 2 - 5% mỗi năm đến năm 2050, ngăn ngừa từ 9 - 17 triệu ca bệnh mới và cứu sống 8 - 15 triệu người.

Để đạt được mục tiêu này, các chuyên gia nhấn mạnh vai trò của chính sách y tế công cộng. Ưu tiên hàng đầu là mở rộng tiêm chủng viêm gan B cho cả trẻ em và người lớn.

Đồng thời, cần tăng cường các biện pháp kiểm soát lối sống như áp dụng giá tối thiểu cho rượu, đánh thuế đồ uống có đường và dán nhãn cảnh báo rõ ràng.

Việc sàng lọc định kỳ nhằm phát hiện sớm tổn thương gan cũng rất quan trọng. Với những bệnh nhân ở giai đoạn cuối, cần phát triển hệ thống chăm sóc giảm nhẹ để nâng cao chất lượng sống.

Tại Pháp, Giáo sư Valérie Paradis (Bệnh viện Beaujon) nhận định: “So với các loại ung thư khác, ung thư gan có nhiều yếu tố nguy cơ đã biết rõ và có thể can thiệp. Nếu xã hội hành động sớm, nhiều ca bệnh hoàn toàn có thể ngăn chặn.”

Nhật Bản là một trong những quốc gia đã thành công trong việc giảm tỷ lệ tử vong do ung thư gan nhờ các chính sách y tế nghiêm ngặt và chương trình phát hiện sớm.

Tiến sĩ Matt Hoare (Đại học Cambridge, Anh) cho rằng đây là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả của các biện pháp dự phòng kết hợp với công nghệ chẩn đoán tiên tiến, như giải trình tự DNA gan để xác định sớm nguy cơ bệnh.

Dù y học tiếp tục nghiên cứu các phương pháp chẩn đoán sớm và điều trị mới, các chuyên gia đều nhất trí rằng thay đổi lối sống vẫn là yếu tố quyết định. Một chế độ ăn uống lành mạnh, vận động thường xuyên, kiểm soát cân nặng, hạn chế rượu bia và tiêm phòng đầy đủ không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh gan mà còn bảo vệ sức khỏe nói chung.

N.THANH