Thể hiện rõ trách nhiệm thành viên tích cực, đấu tranh không khoan nhượng với tội phạm xuyên quốc gia

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Tạo thuận lợi cho việc đàm phán, ký kết, thực hiện các điều ước quốc tế

Đa số ĐBQH tán thành sự cần thiết ban hành Luật Tương trợ tư pháp về hình sự nhằm bảo đảm cơ sở pháp lý điều chỉnh riêng lĩnh vực đặc thù tương trợ tư pháp về hình sự. Qua đó, thể chế hóa chủ trương của Đảng về đẩy mạnh cải cách tư pháp, tăng cường hội nhập quốc tế nói chung và trong lĩnh vực tư pháp hình sự nói riêng.

Đồng thời, khắc phục những hạn chế, bất cập qua hơn 16 năm thi hành các quy định của Luật hiện hành; tiếp tục nội luật hóa quy định của các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất với các luật có liên quan trong hệ thống pháp luật; tạo thuận lợi cho việc đàm phán, ký kết và thực hiện các điều ước quốc tế.

Theo ĐBQH Trần Thị Thu Phước (Kon Tum) cho rằng, đây là dự án luật có ý nghĩa chiến lược, không chỉ nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật mà còn tạo ra "thanh bảo kiếm" pháp lý sắc bén để bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và quyền lợi của người dân trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và tình hình tội phạm diễn biến phức tạp.

Việc ban hành một đạo luật chuyên sâu về tương trợ tư pháp hình sự không chỉ là yêu cầu nội tại của công tác cải cách tư pháp mà còn là một bước đi tất yếu, thể hiện trách nhiệm của Việt Nam với tư cách là một thành viên tích cực của cộng đồng quốc tế trong công cuộc đấu tranh không khoan nhượng với tội phạm xuyên quốc gia.

Về áp dụng pháp luật (Điều 4), dự thảo Luật quy định tương trợ tư pháp về hình sự được thực hiện theo quy định của Luật này. Trường hợp Luật này không quy định, thì áp dụng pháp luật liên quan có quy định về tương trợ tư pháp về hình sự. Trường hợp tương trợ tư pháp về hình sự thực hiện trên cơ sở một điều ước quốc tế về tương trợ tư pháp về hình sự mà Việt Nam và nước ngoài là thành viên khác với quy định của pháp luật Việt Nam thì áp dụng các điều khoản trong điều ước quốc tế đó.

ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (Bà Rịa - Vũng Tàu) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Cơ bản đồng thuận với nội dung trên, tuy nhiên, ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (Bà Rịa - Vũng Tàu) cho rằng, nếu không có tiêu chí rõ ràng sẽ dễ dẫn đến việc xử lý tùy nghi, thiếu nhất quán.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị, cần xem xét bổ sung về danh mục các quốc gia đã có tiền lệ hợp tác để làm căn cứ áp dụng nguyên tắc có đi có lại, về cơ chế công bố, công khai quyết định từ chối hỗ trợ của nước ngoài...

Cùng quan điểm này, ĐBQH Nguyễn Tạo (Lâm Đồng) đề nghị, cần nghiên cứu xem xét, bổ sung việc áp dụng nguyên tắc có đi có lại trở thành một nguyên tắc trong hoạt động đối ngoại của các chủ thể khi tham gia trong quan hệ quốc tế. Trường hợp tương trợ tư pháp về hình sự thực hiện trên cơ sở một điều ước quốc tế về tương trợ tư pháp về hình sự mà Việt Nam và nước ngoài là thành viên khác với pháp luật Việt Nam, thì áp dụng các điều khoản trong điều ước quốc tế đó, khi không có điều ước quốc tế sẽ áp dụng nguyên tắc có đi có lại.

Thỏa thuận chia sẻ tài sản cần minh bạch, rõ ràng

Đa số ĐBQH tán thành quy định về yêu cầu áp dụng các biện pháp tố tụng nhằm bảo đảm việc tịch thu, trao trả, xử lý vật chứng, tài sản (Điều 32), cho rằng, đây là bước tiến lớn đáp ứng yêu cầu cấp bách của công tác phòng, chống tham nhũng, rửa tiền khi đã quy định rõ phạm vi tịch thu, xử lý tài sản có yếu tố nước ngoài.

Tuy nhiên, theo đại biểu Nguyễn Tâm Hùng, dự luật còn thiếu quy định cụ thể về chia sẻ tài sản bị thu giữ. Bởi, thực tiễn xử lý các vụ án rửa tiền buôn bán ma túy xuyên quốc gia cho thấy, tài sản liên quan thường nằm rải rác ở nhiều quốc gia. Nếu không có cơ chế chia sẻ tài sản, Việt Nam sẽ khó thu hồi thiệt hại cho ngân sách cũng như bảo đảm hiệu quả của công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Do đó, đại biểu đề nghị cần xem xét bổ sung một khoản riêng về tiêu chí và tỷ lệ chia sẻ tài sản bị thu giữ.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Mặt khác, theo đại biểu Trần Thị Thu Phước, các quy định về thỏa thuận chia sẻ tài sản tại khoản 2, khoản 5 của Điều 32 thì còn "khá chung chung", chưa tạo ra được một cơ chế đủ rõ ràng, minh bạch để khuyến khích các nước đối tác ưu tiên hợp tác với Việt Nam.

Để giải quyết vấn đề này, đại biểu đề nghị, cần bổ sung vào Điều 32 nội dung: Chính phủ quy định chi tiết các nguyên tắc, trình tự, thủ tục về thỏa thuận chia sẻ tài sản với nước ngoài trên cơ sở phù hợp với pháp luật của Việt Nam, Công ước Liên Hợp Quốc về chống tham nhũng và thông lệ quốc tế.

Đại biểu chỉ rõ, thực tiễn công tác thu hồi tài sản có yếu tố nước ngoài của chúng ta thời gian qua cũng còn nhiều hạn chế và gặp khó khăn. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, việc có các thỏa thuận rõ ràng về quản lý, sử dụng, đặc biệt là chia sẻ một phần tài sản thu hồi được là yếu tố then chốt để thúc đẩy hợp tác. Do đó, khi có một cơ chế chia sẻ minh bạch, cân bằng sẽ là động lực quan trọng để các nước tích cực hỗ trợ cho chúng ta.

Phát biểu kết luận Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định giao Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp chủ trì, phối hợp với Viện kiểm sát nhân dân tối cao và các cơ quan có liên quan nghiên cứu, tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trước khi trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp sau.

Thành Trung