Thêm thế và lực cho kinh tế tập thể

Hợp tác xã chè La Bằng (xã La Bằng) là một trong những đơn vị được Quỹ Khuyến công của tỉnh hỗ trợ thực hiện Đề án ứng dụng máy móc thiết bị trong chế biến chè.

Từ sản xuất nhỏ lẻ đến chuẩn hóa

Thời gian gần đây, chăn nuôi trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đang chuyển dịch mạnh từ nhỏ lẻ sang tập trung, công nghiệp, ứng dụng công nghệ cao. Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường, trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên cũ có hơn 1.520 trang trại chăn nuôi, chủ yếu là lợn và gà, cung ứng trên 50% sản lượng thịt hơi toàn tỉnh.

Trong số này, 183 cơ sở được chứng nhận VietGAP, 42 cơ sở đạt chuẩn an toàn dịch bệnh và hơn 1.200 cơ sở đảm bảo an toàn sinh học. Khu vực phía Bắc tỉnh (Bắc Kạn cũ) có 29 trang trại chăn nuôi trâu, bò và 45 trang trại chăn nuôi lợn quy mô nhỏ và vừa, với 42 chuỗi liên kết chăn nuôi. Điều đó cho thấy chăn nuôi đang là lợi thế nổi bật trong cơ cấu kinh tế nông thôn.

Ông Nguyễn Mỹ Hải, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, nhận định: Sự phát triển hệ thống trang trại không chỉ đảm bảo nguồn cung ổn định mà còn tạo chuỗi liên kết, nâng cao giá trị gia tăng, trở thành lợi thế nổi bật của kinh tế nông thôn.

Một trong những điểm sáng trong phát triển trang trại, là toàn tỉnh có hơn 150 trang trại chăn nuôi được cấp chứng nhận VietGAP, được xem như “tấm vé thông hành” giúp nông sản địa phương tiếp cận hệ thống siêu thị và chuỗi phân phối hiện đại.

Tuy nhiên, sau gam màu sáng vẫn còn những nút thắt khó gỡ, đó là giá vật tư leo thang, thị trường tiêu thụ bấp bênh, tình trạng “được mùa, mất giá” chưa được khắc phục.

Nhiều trang trại gặp khó khăn về đất đai và hạn chế tiếp cận vốn vay dài hạn để đầu tư công nghệ, mở rộng quy mô. Thực tế này cho thấy, muốn tiến xa trên con đường chuẩn hóa, các trang trại không thể đơn độc. Họ cần một “bệ đỡ” là sự liên kết và tiếp sức để biến lợi thế thành sức cạnh tranh bền vững và mở rộng thị trường.

Hợp tác xã miến Việt Cường (xã Đồng Hỷ) chuyên sản xuất các loại miến tiêu thụ trong nước và xuất khẩu.

Mạng lưới hợp tác xã ngày càng mở rộng

Nếu trang trại là “hạt nhân” sản xuất thì hợp tác xã (HTX) chính là trụ cột tổ chức lại nông nghiệp theo hướng bền vững, có sức cạnh tranh. Tính đến tháng 7-2025, toàn tỉnh có 999 HTX nông nghiệp (318 về lĩnh vực trồng trọt, 174 chăn nuôi, 9 lâm nghiệp, 5 thủy sản, 3 nước sạch nông thôn, 490 dịch vụ tổng hợp). Doanh thu hợp tác xã toàn tỉnh đạt trên 680 tỷ đồng.

Đáng chú ý, tỉnh đã hình thành 7 liên hiệp HTX với 50 thành viên, vốn điều lệ gần 40 tỷ đồng, đánh dấu bước tiến từ liên kết rời rạc sang hợp lực, tạo nên chuỗi giá trị khép kín.

Bên cạnh đó, tỉnh đã hỗ trợ các HTX bằng vốn vay ưu đãi, máy móc, kỹ thuật và các khóa tập huấn quản trị, giúp nhiều HTX trở thành “cầu nối” để nông dân tiếp cận thị trường, giảm chi phí và nâng cao sức cạnh tranh.

Thực hiện Nghị quyết số 01/2022/NQ-HĐND của HĐND tỉnh về một số chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa và nâng cao năng lực khu vực kinh tế tập thể, tỉnh Bắc Kạn (cũ) đã hỗ trợ 17 HTX xây dựng nhà xưởng và 14 HTX khác (mỗi HTX 300 triệu đồng) để làm nhà lưới và mua máy móc chế biến nông sản.

Bà Nguyễn Thị Hồng Minh, Giám đốc HTX Nông nghiệp Tân Thành (phường Bắc Kạn) cho biết: Đơn vị được Liên minh HTX tỉnh hỗ trợ trên 4,6 tỷ đồng từ Quỹ APIF để đầu tư nhà xưởng, máy móc và phát triển vùng nguyên liệu trồng nghệ với sự tham gia của 260 hộ dân. Nhờ đó, HTX đã vươn lên trở thành đơn vị chế biến nghệ hàng đầu của tỉnh, sản phẩm tinh bột nghệ đạt OCOP 4 sao và có mặt tại nhiều siêu thị. Mỗi năm, HTX bao tiêu 5.000 tấn củ nghệ, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân địa phương.

Hiệu quả này cũng được phản ánh rõ tại các địa phương khác. Bà Bùi Phương Thảo, Phó Chủ tịch UBND xã Vô Tranh, cho biết: Xã Vô Tranh có 35 HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chế biến và dịch vụ. Nhờ được hỗ trợ vốn, đào tạo, ứng dụng khoa học kỹ thuật và xúc tiến thương mại, nhiều HTX đã mở rộng quy mô, đầu tư máy móc chế biến, nâng cao chất lượng chè và khẳng định thương hiệu trên thị trường. Đồng thời, các HTX cũng trở thành cầu nối trong tiêu thụ, tạo việc làm và thu nhập cho nhiều lao động địa phương.

Trang trại nuôi lợn đen bản địa, lợn lai rừng có liên kết của HTX Bộc Bố (xã Bằng Thành).

Sự lan tỏa của các HTX và liên hiệp HTX sau sáp nhập thể hiện rõ ở cả số lượng và chất lượng hoạt động. Các HTX nông nghiệp đã chuyển hướng mạnh mẽ sang dịch vụ đầu ra, kết nối tiêu thụ, thương mại điện tử và xuất khẩu. Đây chính là “đòn bẩy” giúp kinh tế tập thể thêm sức mạnh, góp phần quan trọng vào chương trình xây dựng nông thôn mới và đưa nông sản địa phương vươn xa.

Tổ hợp tác - mảnh ghép cần được tiếp sức

Nếu HTX và trang trại được xem là “trụ cột” của kinh tế tập thể, thì tổ hợp tác chính là mảnh ghép nền tảng, không thể thiếu. Toàn tỉnh hiện có 950 tổ hợp tác nông nghiệp, trải rộng trên nhiều lĩnh vực như trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản và dịch vụ.

Khác với HTX, tổ hợp tác có quy mô nhỏ, mang tính tự nguyện, linh hoạt. Họ liên kết với nhau để góp vốn, chia sẻ nhân lực, áp dụng kỹ thuật mới, cùng nhau tiêu thụ sản phẩm. Chính từ sự “bắt tay” tưởng chừng như đơn giản ấy, nhiều tổ hợp tác đã từng bước trưởng thành, đủ sức phát triển thành HTX, mở đường cho sản xuất chuyên nghiệp hơn.

Được sự quan tâm và ủng hộ của Ban Quản lý Chương trình FFF II (Trung ương Hội Nông dân Việt Nam), khu vực phía Bắc tỉnh trong những năm qua đã thành lập mới 4 tổ hợp tác, gồm: Tổ hợp tác sản xuất, chế biến tinh bột dong riềng Phiêng Phàng; Tổ hợp tác bí xanh thơm Yến Dương; Tổ hợp tác chăn nuôi trâu bò Phiêng Phàng (xã Thượng Minh); và Tổ hợp tác trồng lúa hữu cơ (xã Yên Phong).

Thông qua hoạt động của các tổ hợp tác, Ban Điều phối đã cấp chứng nhận sản phẩm hữu cơ PGS cho các sản phẩm như gạo Nếp Tài hữu cơ với diện tích canh tác 10ha, bí thơm hữu cơ với diện tích 13,48ha.

Các HTX, cơ sở chế biến lâm sản ở xã Định Hóa phát triển khá mạnh, tạo việc làm cho nhiều lao động địa phương.

Bà Triệu Thị Mản, ở thôn Phiêng Phàng, xã Thượng Minh, cho biết: Gia đình tôi cùng 11 hộ dân trong thôn được hỗ trợ triển khai mô hình trồng lúa Nếp Tài hữu cơ trên hơn 1ha theo hình thức tổ hợp tác. Nhờ sản xuất đúng quy trình, gạo Nếp Tài Phiêng Phàng đã đạt chứng nhận OCOP 4 sao và được Tổng cục Đo lường chất lượng cấp chứng nhận nông nghiệp hữu cơ. Đây là cột mốc quan trọng, mở ra cơ hội mở rộng sản xuất theo hướng hàng hóa, đồng thời giúp chúng tôi nâng cao thu nhập từ sản phẩm đặc sản này.

Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở tính tự phát, tổ hợp tác khó có thể phát triển bền vững. Nhận thức rõ điều này, các địa phương đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ: rà soát, thống kê toàn bộ HTX và tổ hợp tác sau sáp nhập; hỗ trợ máy móc, thiết bị chế biến nông sản chủ lực; hướng dẫn xây dựng thương hiệu và quảng bá sản phẩm OCOP.

Cùng với đó, các lớp tập huấn, phổ biến chính sách, chuyển đổi số cho cán bộ và hoạt động xúc tiến thương mại trong và ngoài tỉnh giúp sản phẩm tìm được đầu ra ổn định hơn. Khi tổ hợp tác được tiếp sức đúng mức và có cơ hội chuyển mình thành HTX, kinh tế tập thể mới thực sự có “chân kiềng” vững chắc: trụ cột là HTX và trang trại, còn tổ hợp tác là mảnh ghép bổ sung, nuôi dưỡng nguồn lực từ cơ sở.

Định hướng bứt phá từ kinh tế tập thể

Nhìn tổng thể, kinh tế tập thể tại Thái Nguyên đang phát triển cả về lượng lẫn chất. Khi các mô hình liên hiệp HTX được nhân rộng, sản phẩm VietGAP khẳng định thương hiệu trên thị trường và tổ hợp tác mạnh dạn chuyển mình thành HTX, kinh tế tập thể sẽ thực sự trở thành lực lượng mạnh, góp phần xây dựng nền nông nghiệp xanh, an toàn và bền vững.

Trang trại lợn của Công ty CP Đầu tư phát triển nông nghiệp Bắc Kạn (xã Thanh Thịnh), với quy mô 2.400 con lợn nái, tổng nguồn vốn đầu tư hơn 50 tỷ đồng.

“Nếu không phát triển kinh tế tập thể, nông sản địa phương sẽ mãi luẩn quẩn trong vòng nhỏ lẻ, tự phát, khó cạnh tranh trên thị trường. Muốn nông thôn giàu đẹp, nông dân sung túc, kinh tế tập thể phải trở thành bệ đỡ, chìa khóa đưa nông nghiệp vào quỹ đạo hiện đại, hội nhập” - ông Nguyễn Mỹ Hải, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh.

Từ các HTX, tổ hợp tác đến trang trại chuẩn hóa, kinh tế tập thể tại Thái Nguyên đang định hình rõ nét với nhiều tín hiệu tích cực: sản phẩm VietGAP và OCOP đã có mặt tại siêu thị, các trang trại chăn nuôi quy mô lớn đem lại thu nhập hàng tỷ đồng…

Định hướng giai đoạn 2025-2030 đặt ra yêu cầu rõ ràng: HTX phải trở thành bệ đỡ, trang trại là trung tâm sản xuất chuẩn hóa, tổ hợp tác là mắt xích linh hoạt trong chuỗi giá trị. Đây chính là con đường để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng nông thôn mới nâng cao, đưa nông nghiệp Thái Nguyên vững bước hội nhập.

Chinh Lan