Thị trường đường thừa nguồn cung, giá bán dưới giá thành sản xuất

Giá bán đường tại Việt Nam vẫn thấp hơn so với các nước trong khu vực.

Dẫn nguồn từ Tổ chức Đường Quốc tế (ISO), Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) cho biết trong tháng 9/2025, giá đường thô và đường trắng toàn cầu đã giảm xuống mức thấp mới. Nguyên nhân chính là do sản lượng đường của Brazil tăng mạnh — lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, nước này dành hơn 50% lượng mía cho chế biến đường thay vì ethanol. Cùng lúc đó, sản lượng ethanol từ ngô của Mỹ tăng cao, góp phần giảm áp lực nhu cầu ethanol toàn cầu, khiến các nhà máy đường Brazil có thêm động lực tăng sản xuất.

Theo ISO, giá đường thô trung bình hằng ngày trong tháng 9/2025 chỉ còn 16,05 cent/pound, giảm so với 16,74 cent/pound của tháng 8 và 16,7 cent/pound của tháng 7. Giá đường trắng bình quân đạt 466,68 USD/tấn, giảm liên tiếp so với các tháng trước đó.

GIÁ ĐƯỜNG TRONG KHU VỰC VẪN CAO HƠN VIỆT NAM

Tại Philippines, theo cơ quan quản lý đường SRA, giá đường luyện bán sỉ tại khu vực thủ đô Metro Manila trong tháng 9/2025 dù có giảm nhẹ nhưng vẫn duy trì ở mức cao. Ở Indonesia, dữ liệu của Bộ Thương mại nước này cho thấy giá đường bình quân trong tháng 9/2025 dao động quanh mức 18.300–18.400 rupiah/kg. Trong khi đó, tại Trung Quốc, nhóm giao dịch hàng hóa Sunsirs ghi nhận giá đường trắng giao ngay cũng có biến động nhẹ nhưng không giảm sâu.

Biểu đồ diễn biến giá đường trên thế giới. Nguồn: Hiệp hội Mía đường Việt Nam.

So sánh trong khu vực, Hiệp hội Mía đường Việt Nam nhận định giá đường nội địa của Việt Nam hiện ở mức thấp nhất trong khối ATIGA và Trung Quốc.

Một trong những nguyên nhân khiến thị trường trong nước trầm lắng là đường nhập lậu và đường không rõ nguồn gốc xuất xứ tiếp tục tràn ngập, chiếm lĩnh thị phần. Theo báo cáo của VSSA, trong tháng 9/2025, nhiều vụ buôn lậu và vận chuyển trái phép đường qua biên giới đã bị cơ quan chức năng phát hiện.

So sánh giá đường giữa một số quốc gia trong khu vực. Nguồn: Hiệp hội Mía đường Việt Nam.

Tại Tây Ninh, ngày 4/9, Công an xã Phước Chỉ phối hợp các lực lượng chức năng kiểm tra một xe tải mang biển số 51D-207.57, phát hiện 88 bao đường cát (khoảng 4,4 tấn) không có hóa đơn, chứng từ hợp pháp.

Tại Nghệ An, ngày 16/9, lực lượng Quản lý thị trường phát hiện 60 bao đường cát trắng hiệu Korach Sugar xuất xứ Thái Lan (tổng cộng 3 tấn) được vận chuyển trái phép.

Đáng chú ý, tại TP.Hồ Chí Minh, ngày 10/9/2025, Cảnh sát kinh tế phát hiện một container chở 40 tấn đường nhập lậu từ Campuchia. Cơ quan điều tra đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can và bắt tạm giam tài xế Bùi Xuân Trọng về tội “Vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới”.

Bên cạnh các vụ buôn lậu, một hình thức gian lận phổ biến khác là mua bán đường không xuất hóa đơn và thanh toán bằng tiền mặt, nhằm trốn thuế và đối phó với quy định mới của Nghị định 70/2025/NĐ-CP. Theo nghị định này, từ ngày 1/6/2025, các hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trong các lĩnh vực ăn uống, nhà hàng, siêu thị… phải xuất hóa đơn điện tử kết nối trực tiếp với cơ quan thuế.

Ngoài ra, Nghị quyết 198/2025/QH15 quy định từ 1/1/2026 sẽ chính thức xóa bỏ thuế khoán hộ kinh doanh, khiến nhiều cơ sở buôn bán nhỏ tìm cách né tránh.

TIÊU THỤ CHẠM ĐÁY, TỒN KHO KỶ LỤC

Theo VSSA, lượng tiêu thụ đường sản xuất từ mía trong tháng 9/2025 đã giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều năm. Dù các nhà máy đã chủ động giảm giá, song lượng hàng bán ra vẫn rất hạn chế. Trên thị trường, đường nhập lậu và đường bán không hóa đơn tiếp tục chiếm ưu thế do giá thấp, giao dịch linh hoạt và không bị ràng buộc về thuế.

Ông Nguyễn Văn Lộc, Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam.

Cùng thời điểm, lượng đường lỏng siro ngô (HFCS) nhập khẩu tiếp tục tăng. Theo Tổng cục Hải quan, trong 9 tháng năm 2025, Việt Nam nhập 164.532 tấn HFCS, tương đương 90% cùng kỳ năm trước. Phần lớn lượng siro ngô này được tiêu thụ bởi các doanh nghiệp sản xuất nước giải khát – nhóm khách hàng truyền thống của đường tinh luyện từ mía, càng khiến sức cầu đường nội địa giảm sút nghiêm trọng.

Đợt mưa bão liên tiếp từ cuối tháng 9 khiến việc vận chuyển và tiêu thụ càng thêm khó khăn. Trong khi đó, nguồn cung dồi dào từ đường nhập khẩu theo Hiệp định ATIGA, cùng đường lậu và đường từ vụ mới 2024/25, đang khiến thị trường thừa cung trầm trọng. Giá đường trong nước hiện thấp hơn giá thành sản xuất, đe dọa trực tiếp đến sự tồn tại của các nhà máy đường và người trồng mía.

Ngày 22/9, Bộ Công Thương đã thông báo phân giao hạn ngạch thuế quan nhập khẩu đường năm 2025 theo phương thức đấu giá với tổng lượng 133.000 tấn, giá khởi điểm 2,25 triệu đồng/tấn. Tuy nhiên, VSSA nhận định việc mở thêm hạn ngạch này có thể khiến tình trạng dư thừa nguồn cung càng trầm trọng hơn, đặc biệt trong bối cảnh giá đường thế giới vẫn ở mức thấp.

Theo dự báo của VSSA, thị trường đường trong tháng 11/2025 sẽ tiếp tục ảm đạm. Nguồn cung dư thừa, giá thế giới thấp, đường nhập lậu từ Thái Lan và Campuchia vẫn tràn vào qua các tuyến biên giới, trong khi sức cầu yếu và xu hướng sử dụng siro ngô thay thế đường mía ngày càng rõ rệt.

Ngoài ra, các hành vi trốn thuế thông qua việc không xuất hóa đơn, thanh toán tiền mặt vẫn có khả năng tiếp diễn, gây méo mó thị trường và thiệt hại cho các doanh nghiệp sản xuất hợp pháp.

Để cứu thị trường, VSSA kiến nghị cần có sự chỉ đạo quyết liệt từ Chính phủ và các bộ, ngành liên quan trong việc kiểm soát nhập lậu, tăng cường quản lý thương mại và hỗ trợ doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm. Đặc biệt, các biện pháp khuyến khích tiêu dùng đường trong nước và bảo vệ vùng nguyên liệu mía cần được triển khai sớm, giúp doanh nghiệp duy trì sản xuất bền vững trước khi bước vào vụ ép mới.

Chu Khôi