Thiết kế sưởi sàn Ondol độc đáo của người Hàn: Khoa học và đầy triết lý sống

Điểm đáng kinh ngạc là thiết kế này vừa tiết kiệm nhiên liệu, vừa tận dụng tối đa nguồn năng lượng từ việc nấu nướng. Chỉ một lần đốt bếp có thể sưởi ấm cả nhà, khiến Ondol trở thành một trong những mô hình sưởi “xanh” sớm nhất trong lịch sử.

"Thiên tài kiến trúc": Hệ thống sưởi tái chế từ 2000 năm trước

Vào mùa đông Hàn Quốc, không có gì thoải mái hơn sự ấm áp tỏa ra từ mặt sàn bên dưới. Đây không phải là sàn nhà thông thường; đó là ondol (온돌), nghĩa đen là "đá ấm". Bằng chứng khảo cổ cho thấy hệ thống sưởi sàn độc đáo này đã được sử dụng từ ít nhất Thời kỳ Tam Quốc (khoảng thế kỷ 1 TCN), đặc biệt tại các khu vực phía bắc có mùa đông lạnh giá.

Mô hình sưởi ấm từ dưới sàn nhà của người Bắc và Nam Triều Tiên xưa - Ảnh: Internet

Hệ thống ban đầu của ondol vừa đơn giản nhưng lại hiệu quả một cách đáng kinh ngạc. Chỉ cần một bếp đốt củi (gọi là agungi) được xây dựng bên ngoài hoặc trong nhà bếp; nhiệt sau đó được truyền từ khói nóng sinh ra từ bếp, dẫn qua các ống khói đá nằm ngang (horizontal stone flues) chạy bên dưới sàn nhà. Những viên đá này hấp thụ và giữ nhiệt trong nhiều giờ, sau đó tỏa nhiệt lên trên vào không gian sống.

Bằng cách dẫn nhiệt bên dưới sàn nhà, người Hàn Quốc đảm bảo rằng toàn bộ không gian sống được sưởi ấm từ mặt đất trở lên. Đây là một cách thiết kế rất thông minh để đối phó với thời tiết lạnh giá.

Ondol là một cách thiết kế rất thông minh để đối với thời tiết lạnh giá - Ảnh: Internet

Thiết kế này đạt được hiệu quả về môi trường và xã hội. Khói từ bếp có mục đích kép: Nó được tái sử dụng từ hoạt động nấu nướng hàng ngày để sưởi ấm nhà. Điều này giảm thiểu việc sử dụng nhiên liệu vì chỉ cần một lần đốt lửa là có thể sưởi ấm nhiều phòng, biến ondol thành một ví dụ ban đầu về thiết kế chú trọng đến hệ sinh thái.

Ngày nay, Ondol đã phát triển từ các ống khói bốc khói thành hệ thống thủy lực sạch sẽ và hiệu quả, sử dụng nước nóng. Tuy nhiên, ý tưởng cốt lõi vẫn giữ nguyên: nhiệt luôn được dẫn lên từ mặt đất.

Triết lý của Ondol: Sự ấm áp bắt nguồn từ đất

Ondol không chỉ là một hệ thống sưởi ấm, nó là một cách sống. Nó đã định hình không chỉ cách xây nhà mà còn cả cách người Hàn Quốc ngồi, ăn, ngủ và thậm chí là suy nghĩ.

Chỉ trong một căn phòng ấm áp nhưng con người có sự kết nối, gần gũi. Không gian này có thể huyển đổi linh hoạt thành nhiều chức năng khác nhau - Ảnh: Koreacultureguide

Lối sống "tiếp đất" này phát triển hoàn toàn trên sàn nhà, chứ không phải trên ghế, sofa hay giường cao.

• Các bữa ăn được dùng khi ngồi xung quanh bàn thấp (sang).

• Mọi người ngủ trên chăn nệm gấp lại để trên sàn (yo).

• Khách phải cởi giày ở ngưỡng cửa để giữ gìn bề mặt sàn sạch sẽ và ấm áp.

Lối sống này khuyến khích chủ nghĩa tối giản, tính linh hoạt và sự kết nối sâu sắc hơn với không gian vật chất của một người.

Ondol trong kiến trúc và môi trường

Kiến trúc truyền thống Hàn Quốc (hanok) cũng được xây dựng dựa trên triết lý Ondol. Các phòng được sưởi ấm (bang) thường được đặt ở phía sau, trong khi các không gian mát mẻ hơn (daecheong) không được sưởi ấm và được thông gió cho mùa hè. Đáng chú ý, nhà bếp là trái tim của ngôi nhà, đóng vai trò không chỉ là nơi nấu ăn mà còn là nơi tạo nhiệt để sưởi ấm sàn nhà.

Ngoài ra, thiết kế theo Ondol giúp chuyển đổi không gian linh hoạt, trong khi các ngôi nhà phương Tây có các phòng chức năng cố định (ăn uống, ngủ nghỉ) thì một căn phòng ondol Hàn Quốc có thể chuyển đổi chức năng suốt cả ngày, ví dụ, từ phòng ăn có thể chuyển sang thành phòng ngủ, phòng sinh hoạt chung.

Một ngôi nhà truyền thống cung cấp phòng kiểu hanok - Ảnh: Sa.Korean-culture

Ngày nay, chúng ta có thể thấy, khi “sống xanh” trở thành từ khóa thời thượng, thì từ xa xưa, Ondol đã thúc đẩy một mô hình sưởi ấm bền vững: Tái sử dụng khói từ việc nấu nướng; giảm thiểu tiêu thụ nhiên liệu nhờ khả năng giữ nhiệt; không cần điện trong các phiên bản ban đầu. Mô hình cách nhiệt tự nhiên chỉ bằng những chất liệu sẵn có trong tự nhiên như: đất sét, đá và rơm.

Trong thời hiện đại

Trong thiết kế hiện đại, Ondol đã phát triển từ những ống khói đá hun khói thành các hệ thống sưởi thủy lực sạch và hiệu quả, sử dụng nước nóng. Gần như mọi căn hộ, khách sạn và trường học ở Hàn Quốc hiện vẫn sử dụng sưởi ondol - không phải như một truyền thống hoài cổ, mà là một tiêu chuẩn phổ biến.

Ngay cả các bệnh viện Hàn Quốc cũng ưu tiên sưởi sàn, vì người ta tin rằng hơi ấm này giúp thúc đẩy tuần hoàn máu và thư giãn cơ bắp - những lợi ích sức khỏe gắn liền với nguyên lý y học phương Đông.

Các khu nghỉ dưỡng và nhà khách cao cấp hiện cung cấp phòng kiểu hanok với trải nghiệm ondol truyền thống, cho phép du khách kết nối lại với cảm giác ấm áp cổ xưa này. Vào mùa đông, không có gì dễ chịu bằng việc nằm trên sàn nhà ấm sau khi thưởng thức một bát samgyetang hoặc tteokguk nóng hổi.

Các hệ thống hiện đại giờ đây có thể tích hợp tấm năng lượng mặt trời và bộ điều nhiệt thông minh, giúp Ondol tiết kiệm năng lượng hơn nữa. Điều này cho thấy truyền thống và công nghệ hoàn toàn có thể cùng tồn tại, và thậm chí phát triển mạnh mẽ cùng nhau.

Ondol là một triết lý thể hiện các giá trị văn hóa của người Hàn Quốc về sự gần gũi, khả năng thích ứng và tôn trọng thiên nhiên - Ảnh: Internet

Là một triết lý sống

Ondol là một triết lý thể hiện các giá trị văn hóa của người Hàn Quốc về sự gần gũi, khả năng thích ứng và tôn trọng thiên nhiên. Bằng cách sưởi ấm mặt đất dưới chân, người Hàn Quốc đã tạo ra những ngôi nhà không chỉ ấm áp về thể chất mà còn nuôi dưỡng tình cảm.

Nếu hệ thống sưởi phương Tây tạo ra những “không gian riêng tư”, được thiết kế ở phòng khách, phòng ngủ, phòng ăn, thì Ondol làm điều ngược lại. Nó chỉ tập trung ở một nơi và làm phẳng mọi thứ. Nó khiến mọi người xích lại gần nhau hơn. Và quan trọng, với việc sưởi ấm từ dưới lên, giống như cách người Hàn Quốc tin rằng sự bình yên phải bắt đầu từ nền tảng vững chắc.

Nhật Hạ