Thỏa thuận TikTok giữa Mỹ với Trung Quốc: Thuật toán và những điều bí ẩn

Nếu được hoàn tất, thỏa thuận này sẽ giải quyết vấn đề dai dẳng trong quan hệ của hai siêu cường, vốn đã bị cuốn vào các cuộc đàm phán thương mại rộng lớn hơn.

Theo thỏa thuận khung, TikTok sẽ được phép tiếp tục hoạt động tại Mỹ, nơi ứng dụng chia sẻ video ngắn của tập đoàn ByteDance (Trung Quốc) từng đối mặt với nguy cơ bị đóng cửa từ ngày 17.9 trừ khi chuyển sang quyền sở hữu của Mỹ, nhưng nay đã được Tổng thống Donald Trump gia hạn đến 16.12.

“Thỏa thuận khung nhằm chuyển quyền sở hữu sang một bên do Mỹ kiểm soát”, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent nói với các phóng viên hôm 15.9.

Trước đó trong cùng ngày 15.9, Mỹ đã đe dọa tiến hành lệnh cấm TikTok nếu Trung Quốc không từ bỏ yêu cầu đòi nhượng bộ liên quan đến việc giảm thuế quan và nới lỏng các hạn chế về công nghệ để đổi lấy việc ứng dụng video ngắn đình đám này tách khỏi ByteDance.

Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cho biết Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ có cuộc điện đàm vào ngày 19.9.

Theo Đạo luật Bảo vệ người Mỹ khỏi Ứng dụng do các Thế lực Nước ngoài Thù địch Kiểm soát được ký năm ngoái bởi Tổng thống Mỹ khi đó là Joe Biden, tập đoàn ByteDance (có trụ sở tại thủ đô Bắc Kinh) buộc phải bán lại TikTok ở Mỹ hoặc ngừng cung cấp dịch vụ. Thời hạn thực thi lệnh này ban đầu là tháng 1 nhưng ông Trump đã nhiều lần gia hạn sau khi quay lại Nhà Trắng, mới nhất là đến ngày 16.12.

Ông Trump và Tập Cận Bình dự kiến sẽ thảo luận về thỏa thuận này khi đối thoại vào ngày 19.9. Kết quả sẽ góp phần định hình tương lai của ByteDance, công ty tư nhân giá trị nhất Trung Quốc (400 tỉ USD) đang sở hữu TikTok - nền tảng video ngắn có hơn 170 triệu người dùng ở Mỹ đang bị coi là mối đe dọa an ninh quốc gia.

Cách thức thỏa thuận khung này phát triển cũng có thể tác động tới toàn cảnh mạng xã hội Mỹ, nơi các đối thủ của TikTok như Meta Platforms (chủ sở hữu Facebook, Instagram) và Alphabet (công ty mẹ YouTube) đang cạnh tranh giành thị phần.

TikTok hiện có hơn 170 triệu người dùng ở Mỹ - Ảnh: Bloomberg

Những điều đã rõ và bí ẩn phía sau thỏa thuận TikTok giữa Mỹ với Trung Quốc:

Ai sẽ sở hữu TikTok tại Mỹ?

Theo thỏa thuận mà ông Trump và Tập Cận Bình dự kiến bàn thảo, TikTok tại Mỹ sẽ được tiếp quản bởi một tập đoàn liên danh, gồm Oracle, công ty đầu tư mạo hiểm Andreessen Horowitz và quỹ đầu tư tư nhân Silver Lake Management.

Oracle hiện là hãng cung cấp dịch vụ đám mây cho TikTok và lưu trữ dữ liệu người dùng ứng dụng này tại Mỹ cùng một số quốc gia khác.

Hiện chưa có thông tin chi tiết về vai trò của ByteDance trong thỏa thuận khung mới, nhưng để đáp ứng yêu cầu từ đạo luật do ông Biden ký ban hành năm 2024, tỷ lệ sở hữu TikTok của ByteDance sẽ phải giảm xuống dưới 20%.

Ngoài ra, chưa có con số chính thức về giá trị thương vụ này. TikTok được định giá trong khoảng 35-40 tỉ USD, song giá trị các hãng công nghệ đang tăng nhanh nhờ làn sóng bùng nổ trí tuệ nhân tạo (AI).

Một quan chức cấp cao Nhà Trắng cho biết mọi chi tiết về thỏa thuận khung hiện chỉ nên coi là suy đoán, trừ khi được chính quyền Trump công bố.

Đại diện TikTok, Oracle, Andreessen Horowitz và Silver Lake Management đều chưa phản hồi câu hỏi về chuyện này.

Thỏa thuận sẽ ảnh hưởng thế nào đến người dùng TikTok tại Mỹ?

TikTok sẽ tiếp tục hoạt động tại Mỹ trong hình thức hiện tại cho đến khi thỏa thuận được chốt, sau đó ứng dụng sẽ bị ngừng cung cấp ở Mỹ và hàng triệu người dùng sẽ được chuyển sang một nền tảng mới, theo hãng tin Bloomberg.

Tuy nhiên, thông tin chi tiết về TikTok vẫn chưa rõ ràng.

Hồi tháng 8, trang The Information từng cho biết TikTok đang xây dựng một phiên bản mới dành cho người dùng ở Mỹ trước khi ứng dụng này có thể được bán cho nhóm nhà đầu tư, trích dẫn các nguồn tin giấu tên.

Theo đó, TikTok đã triển khai kế hoạch để phát hành phiên bản mới tại các cửa hàng ứng dụng của Mỹ (Apple App Store, Google Play Store) sắp tới.

Theo The Information, người dùng TikTok ở Mỹ sẽ phải tải xuống phiên bản mới để có thể tiếp tục sử dụng dịch vụ.

Thuật toán của TikTok ở Mỹ sẽ ra sao?

Thành công vượt trội của TikTok chủ yếu nhờ vào thuật toán gợi ý nội dung, vốn phân phối video cho người dùng dựa trên hành vi và sở thích.

Trong thỏa thuận khung, ByteDance sẽ cấp phép công nghệ đằng sau thuật toán gợi ý nổi tiếng này, một quan chức Trung Quốc cho biết.

Các kỹ sư TikTok tại Mỹ đã thử nghiệm một ứng dụng mới, dự kiến sẽ tái tạo thuật toán này, Bloomberg đưa tin.

Cuối tháng 7, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick từng tuyên bố TikTok sẽ ngừng hoạt động tại nước này, trừ khi Trung Quốc đồng ý để Mỹ kiểm soát nhiều hơn với ứng dụng.

"Chúng tôi đã đưa ra quyết định. Không thể cho Trung Quốc kiểm soát mà vẫn để ứng dụng này xuất hiện trên 100 triệu điện thoại của người Mỹ", ông Howard Lutnick nói với chương trình Squawk on the Street của kênh CNBC.

Khi đó, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick tuyên bố: "Về cơ bản, người Mỹ sẽ kiểm soát. Người Mỹ sẽ sở hữu công nghệ. Người Mỹ sẽ kiểm soát thuật toán. Đó là điều mà ông Donald Trump sẵn sàng làm".

Ông Howard Lutnick nói thêm rằng nếu Trung Quốc không chấp thuận thỏa thuận "thì TikTok sẽ ngừng hoạt động".

Vì sao TikTok ở Mỹ lại hấp dẫn với các nhà đầu tư?

Theo một số ước tính, TikTok nằm trong số các nền tảng mạng xã hội phổ biến nhất tại Mỹ, xét theo thời gian sử dụng trung bình hằng ngày, sánh ngang YouTube và Instagram. Mức độ gắn bó này giúp TikTok trở thành "mỏ vàng" cho các nhà quảng cáo đang khao khát tiếp cận lượng người dùng khổng lồ.

Năm 2024, TikTok đã thúc đẩy tăng trưởng doanh thu toàn cầu, giúp bù đắp suy thoái kinh tế tại Trung Quốc, đưa doanh thu từ hoạt động quốc tế của ByteDance đạt 39 tỉ USD trong năm, theo Bloomberg.

Quan trọng hơn, như chính ông Trump nhiều lần nhấn mạnh, là ảnh hưởng của TikTok với giới trẻ Mỹ thuộc thế hệ Z (sinh từ năm 1997 đến 2012). Tiềm năng của TikTok Shop, có thể thách thức Amazon và Walmart trong thương mại điện tử, cũng rất hấp dẫn với nhà đầu tư.

TikTok vẫn được coi là một trong những bước tiến ra quốc tế thành công nhất của ngành công nghệ Trung Quốc, vốn nhiều năm qua bị hạn chế bởi căng thẳng địa chính trị.

Lý do các nhà làm luật Mỹ nghi ngại TikTok

Các nhà làm luật Mỹ từ lâu đã lo ngại TikTok có thể bị sử dụng để theo dõi công dân Mỹ. Nỗi lo này bắt nguồn từ quy định của Trung Quốc, yêu cầu các công ty trong nước phải cung cấp dữ liệu liên quan đến an ninh quốc gia cho chính phủ khi được yêu cầu.

Quan chức Mỹ cũng lo ngại chính quyền Trung Quốc có thể lạm dụng dữ liệu người dùng TikTok của Mỹ, chẳng hạn thu thập hồ sơ cá nhân để tống tiền hoặc lợi dụng sở thích về nội dung để thao túng loại video mà người dùng xem nhằm mục đích tuyên truyền.

Vì muốn tìm cách giải quyết những lo ngại này, TikTok từng chi hơn 2 tỉ USD để di chuyển dữ liệu người dùng Mỹ sang máy chủ đám mây tại nước này do Oracle vận hành vào năm 2022. Tuy nhiên, những nỗ lực đó vẫn không thể xoa dịu được các nhà làm luật Mỹ.

Sơn Vân