Thủ tướng Nhật Bản thăm Hàn Quốc: Từ Busan đến tương lai quan hệ song phương

Thủ tướng Ishiba Shigeru (bên phải) và Tổng thống Lee Jae Myung tại họp báo chung ở Tokyo, ngày 23/8/2025. (Nguồn: Yonhap)

Cuộc hội đàm tại Busan không chỉ là dịp tổng kết một giai đoạn hợp tác giữa hai nhà lãnh đạo đương nhiệm, mà còn được xem như phép thử cho khả năng duy trì đà cải thiện trong quan hệ Nhật - Hàn vốn nhiều biến động.

Biểu tượng ngoài thủ đô

Trong hơn hai thập kỷ qua, phần lớn các cuộc gặp cấp cao Nhật Bản - Hàn Quốc đều diễn ra tại Seoul hoặc Tokyo. Lần gần nhất hội nghị thượng đỉnh được tổ chức ở một địa phương khác là năm 2004, khi Thủ tướng Junichiro Koizumi gặp Tổng thống Roh Moo Hyun tại đảo Jeju. Việc Busan trở thành nơi diễn ra cuộc gặp lần này mang ý nghĩa đặc biệt: đưa đối thoại ra khỏi không gian chính trị trung ương, hướng tới sự gắn kết ở cấp địa phương, nơi ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống và hợp tác thực tiễn.

Busan vốn là cửa ngõ thương mại hàng hải, kết nối Hàn Quốc với Nhật Bản và khu vực. Chọn thành phố cảng này làm nơi gặp gỡ, hai nhà lãnh đạo không chỉ gửi đi tín hiệu hòa dịu, mà còn mở rộng không gian hợp tác từ lĩnh vực an ninh - ngoại giao sang kinh tế vùng, du lịch, logistics, giao lưu nhân dân.

Giới phân tích cho rằng, chuyến thăm Busan là một sự kiện ngoại giao song phương đặc biệt, chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa. Trước hết, việc lựa chọn một thành phố ngoài thủ đô cho thấy Nhật Bản và Hàn Quốc sẵn sàng vượt ra khỏi khuôn khổ ngoại giao truyền thống, hướng tới mô hình hợp tác gắn liền với đời sống kinh tế - xã hội thực tiễn. Đồng thời, sự đồng thuận về việc duy trì “ngoại giao con thoi” phản ánh quyết tâm của hai bên trong việc bảo vệ đà cải thiện quan hệ, bất chấp những biến động chính trị nội bộ. Quan trọng hơn, chuyến đi này còn gửi đi thông điệp rõ ràng tới khu vực: cả Tokyo và Seoul đều mong muốn khẳng định vai trò là những trụ cột ổn định ở Đông Bắc Á, trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung Quốc ngày càng gay gắt.

Trọng tâm nghị sự

Một trong những trọng tâm trong chuyến thăm Hàn Quốc lần này của Thủ tướng Nhật Bản Ishiba Shigeru là thảo luận về “ngoại giao con thoi”, cơ chế trao đổi thường xuyên giữa lãnh đạo hai nước. Đây được coi là cách giảm thiểu nguy cơ quan hệ rơi vào khủng hoảng khi có thay đổi chính trị trong nước.

Thủ tướng Ishiba Shigeru người đã tuyên bố sẽ rời chức vụ trong thời gian tới, mong muốn cơ chế này “bén rễ” để quan hệ Nhật - Hàn duy trì ổn định lâu dài. Phía Hàn Quốc cũng chia sẻ quan điểm đó. Tổng thống Lee Jae Myung, mặc dù thuộc phe cánh tả vốn thường thận trọng với Nhật Bản, nhưng đã chọn cách tiếp cận thực dụng, coi Tokyo là đối tác an ninh quan trọng bên cạnh Washington. Việc ông Lee giảm bớt lập trường cứng rắn, đồng thời chủ động khởi động đối thoại, là tín hiệu tích cực cho khả năng duy trì kênh trao đổi liên tục.

Theo The Korea Times, chuyến thăm lần này dự kiến xoay quanh 3 trọng tâm: Thứ nhất, vấn đề an ninh trên bán đảo Triều Tiên. Hai bên tái khẳng định hợp tác ba bên với Mỹ, đối phó với mối đe dọa từ chương trình hạt nhân và tên lửa của Triều Tiên, cũng như vấn đề công dân Nhật bị bắt cóc.

Thứ hai, thúc đẩy quan hệ hợp tác xã hội và kinh tế. Cả Nhật Bản và Hàn Quốc đều phải đối diện với tình trạng dân số già hóa và tỷ lệ sinh thấp. Việc chia sẻ kinh nghiệm chính sách, công nghệ và lao động có thể trở thành hướng hợp tác bền vững.

Thứ ba, gắn kết nhân dân hai nước. Mở rộng chương trình thị thực lao động kỳ nghỉ hay thúc đẩy giao lưu thanh niên được coi là cách tạo nền móng xã hội, giúp quan hệ hai nước vượt qua những bất đồng lịch sử.

Việc bàn thảo cả vấn đề an ninh cấp bách lẫn thách thức dài hạn về dân số, kinh tế cho thấy hai bên muốn xây dựng quan hệ đa tầng, không bị bó hẹp trong các tranh cãi quá khứ.

Rào cản hiện hữu

Tương lai quan hệ Hàn Quốc - Nhật Bản khó tránh khỏi bị chi phối bởi cuộc đua giành ghế lãnh đạo Đảng Dân chủ Tự do (LDP) tại Tokyo. Ba ứng viên nổi bật gồm cựu Ngoại trưởng Toshimitsu Motegi, Bộ trưởng Nông nghiệp Shinjiro Koizumivà nữ chính trị giaSanae Takaichi, mỗi người mang theo định hướng ngoại giao khác nhau.

Ứng viên Toshimitsu Motegi đại diện cho sự ổn định, giàu kinh nghiệm đàm phán. Trong khi ông Shinjiro Koizumi trẻ trung, được lòng công chúng, nhấn mạnh Hàn Quốc là đối tác thiết yếu. Còn bà Sanae Takaichi, thân cận với cố Thủ tướng Abe Shinzo, từng cứng rắn về lịch sử nhưng gần đây có dấu hiệu mềm dẻo hơn.

Các khảo sát cho thấy bức tranh chia rẽ, chưa có ứng viên nào áp đảo. Mặc dù ai lên nắm quyền, chính sách với Hàn Quốc của Nhật Bản nhiều khả năng vẫn duy trì xu thế đối thoại, nhưng mức độ linh hoạt sẽ khác nhau, tạo ra những ẩn số khó lường.

Giới phân tích cho rằng, mặc dù thiện chí từ cả Tokyo và Seoul, một số yếu tố vẫn có thể thổi bùng căng thẳng, bao gồm vấn đề lịch sử lao động cưỡng bức, áp lực chính trị nội bộ và bất ổn chính trị tại Nhật Bản. Các lãnh đạo Hàn Quốc cánh tả trong quá khứ thường buộc phải quay lại lập trường cứng rắn với Nhật Bản khi đối diện phản ứng dư luận. Ở Nhật Bản, sự thay đổi thủ tướng liên tục khiến các sáng kiến khó duy trì liên tục. Đây là những yếu tố cho thấy tiến trình hợp tác dễ bị đảo ngược nếu thiếu một cơ chế ràng buộc và niềm tin bền vững.

Trong bối cảnh đó, chuyến công du của Thủ tướng Ishiba Shigeru tới Busan có thể được coi là cột mốc vừa mang tính biểu tượng, vừa có giá trị thực chất. Nó diễn ra trong bối cảnh cả Nhật Bản và Hàn Quốc cùng đối diện với nhiều thách thức nội bộ và khu vực, đồng thời chịu tác động từ sự thay đổi lãnh đạo ở Tokyo.

Nếu được duy trì, ngoại giao con thoi có thể trở thành chìa khóa giúp hai nước vượt qua những bất đồng truyền thống, xây dựng mối quan hệ ổn định, hướng tới tương lai. Nhưng để thành công, cả Tokyo lẫn Seoul cần cân bằng giữa yêu cầu đối nội và trách nhiệm đối ngoại, tránh để những vấn đề lịch sử tiếp tục phủ bóng lên triển vọng hợp tác.

Busan vì thế không chỉ là điểm hẹn cho một hội nghị thượng đỉnh, mà còn là phép thử quan trọng: liệu Nhật Bản và Hàn Quốc có thể biến những tiến triển hiện nay thành nền tảng vững chắc cho quan hệ song phương trong thập niên tới hay không.

Hùng Anh