Thực hiện đồng bộ các giải pháp, nâng cao hiệu quả quản lý chất thải rắn sinh hoạt

Đạo luật quy định đầy đủ, rõ nét nhất về quản lý chất thải rắn sinh hoạt

Quản lý hiệu quả chất thải rắn sinh hoạt là yêu cầu đang được đặt ra, vì liên quan trực tiếp đến sức khỏe người dân, phát triển kinh tế và mục tiêu xây dựng nền kinh tế tuần hoàn. Trước đòi hỏi này của thực tiễn, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2022 đã quy định về quản lý chất thải rắn sinh hoạt đầy đủ, rõ nét nhất so với các luật trước.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh phát biểu tại phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Trên cơ sở báo cáo của Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương, kết quả các cuộc làm việc, giám sát thực tế, hội thảo, tham vấn ý kiến chuyên gia, Đoàn giám sát của Quốc hội “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành” cũng ghi nhận nhiều kết quả tích cực trong công tác này.

Theo đó, hệ thống tiêu chuẩn (TCVN), quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) về môi trường tiếp tục được rà soát, cập nhật, tiệm cận với trình độ quốc tế. Từ năm 2022 đến nay, đã ban hành thêm 41 QCVN, 61 TCVN và 4 định mức kinh tế - kỹ thuật trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, góp phần thúc đẩy hoạt động xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Tỷ lệ thu gom, xử lý chất thải tăng dần qua các năm; công tác quản lý chất thải có nhiều chuyển biến, việc tái chế, tái sử dụng chất thải được tăng cường, giảm hình thức chôn lấp. Hoạt động đầu tư lắp đặt thiết bị quan trắc nước thải tự động, liên tục truyền số liệu trực tiếp về cơ quan quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường đã được các địa phương, tổ chức quan tâm, đầu tư mạnh mẽ. Đã xuất hiện nhiều mô hình đô thị, nông thôn, khu công nghiệp, làng nghề, cơ sở sản xuất sinh thái, thân thiện với môi trường.

Từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành đến nay, Đoàn giám sát cũng ghi nhận, các địa phương đã và đang từng bước xây dựng hạ tầng xử lý chất thải với công nghệ tái chế, công nghệ xử lý kết hợp thu hồi năng lượng thay cho chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt. Nhiều địa phương đã áp dụng công nghệ mới, tiên tiến để xử lý chất thải rắn sinh hoạt sau phân loại, tận dụng tối đa giá trị tài nguyên của chất thải, góp phần phát triển nền kinh tế tuần hoàn. Thí điểm thực hiện tính giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý dựa trên khối lượng, thể tích.

Nhưng, Báo cáo kết quả giám sát cũng thẳng thắn chỉ rõ, nhiều địa phương chưa ban hành hoặc ban hành chậm các văn bản thuộc thẩm quyền được giao (quy định về phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn và giá dịch vụ thu gom, xử lý; chính sách bảo vệ môi trường khu công nghiệp, cụm công nghiệp; lộ trình thực hiện quy định về khoảng cách an toàn môi trường).

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Hạ tầng kỹ thuật xử lý chất thải rắn sinh hoạt còn lạc hậu, hình thức chôn lấp trực tiếp vẫn chiếm tỷ lệ cao (62%), nhiều bãi chôn lấp không hợp vệ sinh, không đạt yêu cầu về môi trường. Việc triển khai phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại hộ gia đình, cá nhân trên toàn quốc còn rất chậm và chưa hiệu quả do thiếu hạ tầng phân loại, thu gom, xử lý đồng bộ.

Mặc dù Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và các văn bản hướng dẫn đã có quy định về thu gom chất thải đặc thù (điện tử, pin, tấm quang năng) gắn với trách nhiệm tái chế của nhà sản xuất (EPR) nhưng thực tế hạ tầng thu gom, tái chế cho các loại chất thải này còn hạn chế.

Cần thí điểm xây dựng nhà máy xử lý rác thải sinh hoạt ở các thành phố lớn

Cho ý kiến với Báo cáo kết quả giám sát, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh cũng nhấn mạnh, câu chuyện kinh tế tuần hoàn không còn là phát hiện mới, mà thành thực tế phổ biến ở các nước. Ở nhiều quốc gia phát triển, rác không chỉ để sản xuất điện mà trở thành nguyên liệu sản xuất ra các sản phẩm tiêu dùng, thực sự trở thành tài nguyên đầu vào của các nền kinh tế khác.

Để nâng cao hiệu quả quản lý rác thải rắn sinh hoạt, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị, trong các giải pháp trung và dài hạn cần cân nhắc việc duy trì chỉ tiêu xây dựng bãi chôn lấp rác vệ sinh. Bởi, rác thải sinh hoạt chôn lấp rất khó để bảo đảm vệ sinh, chưa kể thực hiện quy trình đóng bãi rác đầy cũng là một vấn đề lớn, nếu không sẽ ảnh hưởng đến khu dân cư lân cận. “Chính phủ cần chọn những thành phố lớn đầu tư một số nhà máy rác không chỉ phát điện mà có thể tạo ra các sản phẩm khác, tạo bước đột phá trong xử lý rác thải, bảo vệ môi trường”, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị.

Để xử lý hiệu quả rác thải rắn sinh hoạt, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp, từ hoàn thiện hành lang pháp lý cho các dự án xử lý rác theo định hướng vừa đốt rác, vừa chuyển tạo thành các sản phẩm khác như điện, vật liệu xây dựng... Cùng với đó, cần chú ý trong thực hiện công tác quy hoạch, nghiên cứu đổi mới công nghệ, có chính sách thu hút nguồn vốn của xã hội… đặc biệt là kiên trì vận động thay đổi hành vi thu gom rác của người dân - là gốc của quy trình xử lý rác thải sinh hoạt, phân loại từ nguồn tốt thì các khâu sau sẽ đỡ vất vả.

Để có thể có thể quản lý rác thải rắn sinh hoạt hiệu quả hơn, tại Báo cáo kết quả giám sát cũng đã đưa ra hệ thống giải pháp gồm: sửa đổi các quy định liên quan tại Luật Bảo vệ môi trường năm 2020; tăng cường và đa dạng hóa nguồn lực thực hiện; đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng các công nghệ tiên tiến; ứng dụng dữ liệu số để quản lý chất thải thông minh để nâng cao hiệu quả thu gom, xử lý, thúc đẩy tái chế, tái sử dụng chất thải, đặc biệt là rác thải rắn sinh hoạt…

Lê Bình