Thước đo mới của lòng tin và đối thoại toàn cầu

Từ một không gian văn hóa cổ kính, Gyeongju nay khoác lên mình vai trò mới: nơi các nền kinh tế lớn nhỏ cùng ngồi lại, tìm cách khôi phục niềm tin vào chủ nghĩa đa phương giữa thời đại đầy biến động. APEC 2025 vì thế không chỉ là một hội nghị kinh tế thường niên, mà là phép thử cho sức sống của đối thoại và hợp tác toàn cầu, trong lúc trật tự thế giới đang được định hình lại qua cạnh tranh chiến lược và khủng hoảng lòng tin.

Trung tâm Hội nghị Quốc tế Hwabaek (HICO) tại TP Gyeongju - địa điểm chính dự kiến tổ chức Hội nghị cấp cao APEC 2025. Công trình biểu tượng cho tinh thần hiện đại, cởi mở và hội nhập của nước chủ nhà.

Hàn Quốc, nước chủ nhà của sự kiện, đã chuẩn bị với quy mô hiếm có: hơn 18.000 nhân sự an ninh được huy động, cùng các công nghệ chống máy bay không người lái, giám sát không gian mạng, hàng chục xe bọc thép, trực thăng và lực lượng đặc nhiệm sẵn sàng ứng trực. Giới truyền thông Hàn Quốc gọi đây là “chiến dịch bảo vệ đa tầng”, vừa bảo đảm an toàn tuyệt đối cho lãnh đạo các nền kinh tế, vừa thể hiện năng lực quản trị quốc gia trong kỷ nguyên số. Nhưng hơn cả khía cạnh kỹ thuật, APEC 2025 là dịp để Seoul khẳng định vị thế quốc tế: một Hàn Quốc cởi mở, độc lập và tự tin đứng giữa những đường gân quyền lực châu Á. Giáo sư Lee Hye-min, cựu Đại sứ Hàn Quốc tại Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), cho rằng việc đăng cai APEC “giúp Hàn Quốc củng cố hình ảnh quốc gia cầu nối, nơi có thể đưa Mỹ và Trung Quốc vào cùng một bàn thảo luận - điều hiếm hoi trong bối cảnh căng thẳng leo thang hiện nay”. Việc chọn thành phố di sản hơn 1.000 năm tuổi Gyeongju làm nơi tổ chức cũng không phải ngẫu nhiên. Đây từng là trung tâm giao thương và văn hóa của bán đảo Triều Tiên, biểu tượng cho tinh thần hòa hiếu và giao thoa Đông - Tây. Tổng thống Lee Jae-myung coi việc tổ chức APEC ở đây là lời nhắn gửi: “Hàn Quốc mong muốn xây dựng một không gian đối thoại dựa trên niềm tin, để hợp tác không bị che lấp bởi cạnh tranh”. Sau nhiều năm chứng kiến khu vực Đông Bắc Á biến động bởi thương mại, công nghệ và an ninh, Seoul đang dần khẳng định vai trò “cầu nối mềm” – kết hợp giữa bản lĩnh chính trị và năng lực công nghệ, giữa trung gian ngoại giao và trung tâm đổi mới sáng tạo.

Tâm điểm chú ý của truyền thông quốc tế là khả năng diễn ra cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bên lề hội nghị. Nếu thành hiện thực, đây sẽ là cuộc tiếp xúc trực tiếp đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo kể từ khi ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng đầu năm nay, đánh dấu bước khởi đầu cho giai đoạn “kiểm soát cạnh tranh” giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Dù Nhà Trắng và Bắc Kinh đều giữ thái độ thận trọng, song cả hai đều hiểu rằng APEC là không gian hiếm hoi nơi họ có thể phát đi thông điệp hòa dịu, ít nhất là ở bề nổi. Theo phân tích của Viện Brookings (Mỹ), “cuộc gặp nếu diễn ra sẽ là bài kiểm tra năng lực ngoại giao thực dụng của cả hai nhà lãnh đạo – một người muốn chứng minh sức mạnh trong thương lượng, người kia muốn thể hiện khả năng kiểm soát cạnh tranh chiến lược”. Trong khi đó, Giáo sư Wang Yong, Đại học Bắc Kinh, nhận định: “Không khí tại APEC 2025 sẽ không mang tính đối đầu như các cuộc đàm phán thương mại trước đây; hai bên đều hiểu rằng ổn định là điều kiện cần cho tăng trưởng”.

Báo cáo tháng 10/2025 của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) cho thấy bức tranh kinh tế thế giới không mấy sáng sủa: tăng trưởng toàn cầu dự kiến chỉ đạt 3,2%, thấp hơn cả giai đoạn hậu khủng hoảng 2008. Lạm phát cao, chi phí năng lượng đắt đỏ, chuỗi cung ứng đứt gãy, chủ nghĩa bảo hộ trỗi dậy. Trong bối cảnh ấy, APEC, nơi chiếm khoảng 60% GDP toàn cầu và gần một nửa kim ngạch thương mại quốc tế, được kỳ vọng sẽ khởi động một tiến trình hồi sinh của chủ nghĩa đa phương, dựa trên ba trụ cột: phục hồi thương mại, chuyển đổi số bền vững và hợp tác ứng phó biến đổi khí hậu. Theo nhận định của Tổng Giám đốc IMF Kristalina Georgieva: Thế giới cần một cú hích niềm tin. APEC 2025 là cơ hội để chứng minh rằng các nền kinh tế có thể cùng nhau hành động thay vì đóng cửa trong những bức tường thuế quan.

Hội nghị APEC Hàn Quốc diễn ra trong bối cảnh địa chính trị và kinh tế đan xen như chưa từng có. Chính quyền Tổng thống Donald Trump, với khẩu hiệu “America First – Phase Two”, tiếp tục siết thuế quan với hàng hóa từ Trung Quốc, Mexico, châu Âu, đồng thời thúc đẩy chiến lược “friend-shoring” – dịch chuyển chuỗi sản xuất sang các quốc gia thân thiện về chính trị. Đáp lại, Trung Quốc đẩy mạnh tự chủ công nghệ, mở rộng thị trường nội địa và tăng cường hợp tác Nam – Nam thông qua các sáng kiến đầu tư cơ sở hạ tầng và năng lượng. Cuộc gặp nếu diễn ra giữa hai nhà lãnh đạo tại Gyeongju sẽ không chỉ mang tính biểu tượng mà còn có thể mở ra một chương mới trong quản trị cạnh tranh Mỹ – Trung: từ đối đầu toàn diện sang quản lý khác biệt. Ông Jonathan Stromseth, chuyên gia thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS, Washington), cho rằng: “Không có nơi nào thích hợp hơn APEC để Mỹ và Trung Quốc thử nghiệm phương thức cạnh tranh có kiểm soát. Nếu thất bại, thế giới sẽ chứng kiến hai hệ thống thương mại tách rời hoàn toàn”.

Đối với nước chủ nhà, APEC 2025 là cơ hội để Hàn Quốc thể hiện năng lực tổ chức, nhưng đồng thời cũng là dịp để thử nghiệm những khái niệm mới về an ninh trong thời đại kỹ thuật số. Các chuyên gia của Viện Nghiên cứu chiến lược Hàn Quốc (KIDA) nhận định: “Giữ an ninh cho một hội nghị giờ không chỉ là bảo vệ con người, mà là bảo vệ dữ liệu, hạ tầng mạng và niềm tin vào thông tin”. Vì vậy, hàng loạt hệ thống phòng thủ ảo, công nghệ nhận diện khuôn mặt và thiết bị chống UAV được triển khai, biến Gyeongju thành “thành phố thông minh tạm thời” - minh chứng cho cách an ninh và phát triển gắn bó khăng khít trong thế kỷ XXI.

Dưới góc nhìn khu vực, APEC 2025 còn mang ý nghĩa sâu sắc hơn: đó là thước đo của lòng tin giữa các nền kinh tế. Sau giai đoạn nhiều bất ổn, từ đại dịch đến xung đột, các quốc gia châu Á – Thái Bình Dương cần khẳng định rằng họ vẫn có thể hợp tác bất chấp khác biệt. Chuyên gia Herizal Hazri, Giám đốc điều hành Viện Lowy (Australia), nhận định: “Nếu APEC 2025 thành công trong việc duy trì không khí hợp tác, đây sẽ là điểm khởi đầu cho việc tái thiết mạng lưới kinh tế khu vực.

Còn nếu thất bại, nó sẽ cho thấy chủ nghĩa đa phương đang lung lay nghiêm trọng”. Việc Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia và ASEAN cùng hiện diện trong cùng một diễn đàn, đối thoại song song với Mỹ và Trung Quốc, là minh chứng cho sức sống của mô hình đối thoại đa tầng. Giáo sư Jeffrey Sachs (Đại học Columbia, Mỹ) nhận xét: “Trong khi nhiều khu vực khác rơi vào khủng hoảng niềm tin, châu Á vẫn duy trì tinh thần hợp tác thực dụng - điều mà APEC năm nay có thể tái khẳng định”.

Nếu APEC 2025 là một phép thử, thì thước đo lớn nhất không nằm ở các tuyên bố hay văn kiện, mà ở niềm tin giữa các đối tác. Niềm tin rằng khác biệt có thể được thu hẹp bằng đối thoại; rằng thương mại và công nghệ có thể song hành cùng an ninh; rằng các nền kinh tế dù lớn hay nhỏ đều có tiếng nói trong trật tự chung. Khi những cái bắt tay ở Gyeongju vang lên, chúng không chỉ thể hiện nghi thức ngoại giao mà còn gửi gắm thông điệp: hòa bình và hợp tác vẫn là lựa chọn của phần lớn nhân loại.

APEC Hàn Quốc 2025, vì thế, không chỉ là hội nghị về kinh tế, mà còn là tấm gương phản chiếu thế giới hiện tại – nơi mỗi quốc gia soi thấy chính mình qua cách ứng xử với đối thoại và khác biệt. Thành công hay thất bại của hội nghị này sẽ không chỉ đo bằng số thỏa thuận đạt được, mà bằng việc liệu thế giới có còn đủ kiên nhẫn để lắng nghe nhau. Trong một thời đại mà lòng tin là tài nguyên khan hiếm, việc duy trì không gian đối thoại đã là một thành công, dù nhỏ nhưng cần thiết, để giữ gìn hòa bình và ổn định.

Nếu từ Gyeongju, các nhà lãnh đạo mở ra được cánh cửa mới cho hiểu biết và hợp tác, APEC 2025 sẽ đi vào lịch sử như một khoảnh khắc tái khởi động niềm tin toàn cầu. Còn nếu những bất đồng tiếp tục chiếm lĩnh nghị trường, sự kiện này vẫn để lại giá trị sâu sắc: nhắc nhở thế giới rằng chỉ bằng lòng tin và đối thoại, nhân loại mới có thể cùng nhau bước qua thời kỳ biến động và hướng tới tương lai bền vững hơn.

Đặng Hà