Thuốc lá điện tử tràn lan trên mạng: Lệnh cấm bị 'vượt rào'?

Bệnh nhi 15 tuổi được điều trị tích cực tại Bệnh viện Nhi trung ương. Ảnh: BVCC

Câu chuyện một bệnh nhi 15 tuổi nhập viện cấp cứu vì ngộ độc sau khi sử dụng thuốc lá điện tử mới đây là hồi chuông cảnh báo nghiêm trọng về sự buông lỏng trong giám sát, kiểm soát và ý thức cộng đồng.

Từ lời rủ rê đến giường bệnh cấp cứu

Mới đây, các bác sĩ Khoa Cấp cứu và Chống độc (Bệnh viện Nhi trung ương) đã tiếp nhận một bệnh nhi nam 15 tuổi, nhập viện trong tình trạng chóng mặt, buồn nôn, loạng choạng, bủn rủn tay chân… Nguyên nhân được xác định là do sử dụng thuốc lá điện tử.

Theo chia sẻ của gia đình, trẻ từng sử dụng thuốc lá điện tử trong khoảng một năm và đã ngưng khoảng 3 tháng gần đây. Tuy nhiên, do bị bạn bè rủ rê, trẻ đã tái sử dụng và ngay sau đó xuất hiện các triệu chứng bất thường như nôn, nói nhảm, kích thích. Gia đình đã đưa trẻ đến bệnh viện địa phương để sơ cứu, sau đó chuyển lên cấp cứu tại Bệnh viện Nhi trung ương.

Tại đây, trẻ được chẩn đoán theo dõi ngộ độc chất gây nghiện sau khi dùng thuốc lá điện tử. Bệnh nhi được truyền dịch và điều trị tích cực theo phác đồ. Sau hai ngày điều trị, tình trạng sức khỏe của trẻ đã ổn định và được xuất viện.

Các chuyên gia y tế cảnh báo, tinh dầu thuốc lá điện tử hiện nay có thể bị pha trộn với nhiều loại chất kích thích dạng lỏng không rõ nguồn gốc, dễ gây ngộ độc cấp tính. Đáng sợ hơn, chúng có khả năng để lại tổn thương lâu dài cho não bộ đang trong giai đoạn phát triển của thanh, thiếu niên. Các biến chứng có thể bao gồm rối loạn tâm thần, mất kiểm soát hành vi và nguy cơ lệ thuộc cao.

Không chỉ là một sản phẩm “thời trang” được giới trẻ ưa chuộng vì vẻ ngoài bắt mắt và mùi hương hấp dẫn, thuốc lá điện tử đang dần trở thành mối đe dọa âm thầm cho một thế hệ. Việc tiếp cận dễ dàng, thiếu kiểm soát, cùng tâm lý tò mò và áp lực bạn bè khiến nhiều thanh, thiếu niên “sa bẫy” từ rất sớm.

Thuốc lá điện tử được rao bán công khai trên mạng xã hội, bất chấp lệnh cấm. Ảnh chụp màn hình

Theo quy định tại kỳ họp thứ tám của Quốc hội khóa XV, từ ngày 1-1-2025, việc sản xuất, kinh doanh, vận chuyển, tàng trữ và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đã bị cấm hoàn toàn. Tuy nhiên, chỉ cần vài thao tác tìm kiếm đơn giản với từ khóa như “vape”, “pod”, “thuốc lá điện tử” trên Facebook, Telegram hoặc TikTok, người dùng sẽ dễ dàng bắt gặp hàng loạt hội nhóm, tài khoản cá nhân đang rao bán công khai sản phẩm với lời mời gọi hấp dẫn như “giao hàng 24/24h”, “hàng chính hãng”, “đảm bảo không bị kiểm tra”.

Một tài khoản tên L.E thường xuyên đăng tải các mẫu thuốc lá điện tử như L-one, BOT, Antbar với giá từ 120.000 đến 210.000 đồng. Một tài khoản khác tên B.P còn hướng dẫn khách hàng cách “lách luật” bằng cách đóng gói hàng hóa dưới dạng mỹ phẩm hoặc phụ kiện điện tử nhằm qua mặt đơn vị vận chuyển.

Đặc biệt, nhiều người bán cho biết, trước đây, họ kinh doanh thuốc lá điện tử tại cửa hàng nhưng từ khi lệnh cấm được ban hành đã chuyển sang kinh doanh online hoàn toàn. Điều này cho thấy, lệnh cấm tuy rõ ràng trên giấy tờ nhưng lại dễ dàng bị “vượt rào” trên không gian mạng - nơi mà công cụ giám sát và chế tài thực thi còn rất hạn chế.

Cần có sự phối hợp đồng bộ từ ba phía

Theo Luật sư Trần Hoàng Vũ, Giám đốc Công ty Luật AE, các hành vi liên quan đến thuốc lá điện tử đã bị đưa vào diện hàng hóa cấm theo quy định của Nghị định số 98/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 17/2022/NĐ-CP.

Cụ thể, cá nhân vi phạm buôn bán, vận chuyển, tàng trữ, giao nhận thuốc lá điện tử sẽ bị xử phạt hành chính từ 1 triệu đến 100 triệu đồng; tổ chức vi phạm bị phạt từ 2 triệu đến 200 triệu đồng. Riêng với hành vi sản xuất thuốc lá điện tử, mức phạt có thể lên tới 200 triệu đồng đối với cá nhân và 400 triệu đồng đối với tổ chức.

Ngoài ra, các cơ sở như quán cà phê, karaoke, bar… cũng bị nghiêm cấm cho khách sử dụng thuốc lá điện tử trong khuôn viên. Chủ cơ sở có quyền từ chối phục vụ hoặc báo cáo cơ quan chức năng nếu phát hiện hành vi vi phạm.

Thuốc lá điện tử được ngụy trang như nước trái cây. Ảnh chụp màn hình

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc triển khai và giám sát thực hiện lệnh cấm còn nhiều hạn chế. Nhân lực thiếu, giám sát không thường xuyên, trong khi hành vi vi phạm lại chủ yếu diễn ra trên nền tảng số - nơi việc quản lý vẫn còn đang bị tụt hậu so với tốc độ phát triển.

Để ngăn chặn sự lan tràn của thuốc lá điện tử trong giới trẻ, các chuyên gia giáo dục và y tế đều thống nhất rằng, cần có sự phối hợp đồng bộ từ ba phía: Gia đình - nhà trường - cơ quan chức năng.

Với gia đình, phụ huynh cần quan tâm đến con em mình nhiều hơn, chủ động tìm hiểu các dấu hiệu bất thường trong hành vi, sinh hoạt hoặc phát hiện vật dụng đáng ngờ. Cùng với đó, cần tạo môi trường chia sẻ để con trẻ không e ngại khi đối mặt với các tình huống tiêu cực.

Còn nhà trường cần đưa nội dung phòng, chống thuốc lá điện tử vào chương trình giáo dục, tổ chức truyền thông và hoạt động ngoại khóa nhằm trang bị kỹ năng nhận biết, từ chối và ứng xử phù hợp khi trẻ bị rủ rê.

Với cơ quan chức năng, cần tăng cường kiểm tra thị trường online, yêu cầu các nền tảng mạng xã hội như Facebook, TikTok… gỡ bỏ nội dung vi phạm, đồng thời, phối hợp với chính quyền các cấp ngăn chặn nguồn cung, xử phạt nghiêm minh các đối tượng vi phạm.

Trường hợp bệnh nhi 15 tuổi nói trên chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Nếu lệnh cấm tiếp tục bị lách luật, nếu cha mẹ và thầy cô vẫn thiếu kỹ năng phát hiện và nếu giới trẻ tiếp tục xem thuốc lá điện tử là một trò chơi vô hại thì hậu quả sẽ không chỉ dừng lại ở sức khỏe cá nhân, mà kéo theo hệ lụy về giống nòi, xã hội và tương lai đất nước. Không ai khác, từ mỗi bậc phụ huynh, nhà giáo, đến nhà quản lý phải là những người đi đầu trong cuộc chiến này.

Thu Trang