Thuốc lá là 'con đường tắt' dẫn đến bệnh phổi mãn tính và các loại ung thư nguy hiểm

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có tới 80-90% bệnh nhân mắc COPD có liên quan đến việc hút thuốc lá, bao gồm cả hút chủ động và thụ động. Đặc biệt, người nghiện thuốc lá có nguy cơ mắc bệnh COPD cao gấp 10 lần so với người không hút thuốc.

Có khoảng 20 loại ung thư có liên quan đến thuốc lá, được chia làm 5 nhóm.

Tại Việt Nam, tỷ lệ bệnh nhân mắc COPD đang ngày càng gia tăng, đặc biệt ở nhóm người trên 40 tuổi, phần lớn trong số đó có tiền sử hút thuốc lá hoặc thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc thụ động.

Ghi nhận tại Khoa Nội hô hấp, Bệnh viện 19-8, hầu hết bệnh nhân mắc COPD đều là người hút thuốc lâu năm hoặc sống trong môi trường có nhiều khói thuốc.

Ông Nguyễn Văn Q. (67 tuổi) là một minh chứng sống, ông đã hút thuốc lá từ thời trẻ với mức trung bình một bao mỗi ngày. Mặc dù được người thân khuyên bỏ thuốc nhiều lần, ông vẫn không thể từ bỏ cho đến khi xuất hiện các triệu chứng như ho kéo dài, tức ngực và mệt mỏi, mới đi khám và được chẩn đoán mắc COPD.

Phổi người hút thuốc lá bị tổn thương nghiêm trọng, diện tích bề mặt phổi giảm, mao mạch phổi bị tổn thương khiến dòng máu lưu thông kém, từ đó giảm cung cấp oxy và dinh dưỡng cho cơ thể.

Các chất độc trong khói thuốc còn làm tăng tính kích thích, gây co thắt đường thở, dẫn đến khó thở và suy hô hấp. Trẻ nhỏ và thanh thiếu niên tiếp xúc với khói thuốc sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của phổi, khiến tốc độ tăng thông khí bị chậm lại.

Những người bắt đầu hút thuốc sớm có nguy cơ tổn thương phổi nhanh hơn và nặng hơn so với người hút muộn. Đặc biệt, người hút thuốc còn dễ bị tổn thương hơn khi tiếp xúc với ô nhiễm môi trường, vi khuẩn, virus, làm tăng nguy cơ bùng phát các bệnh đường hô hấp.

Số liệu nghiên cứu cho thấy có khoảng 15% người hút thuốc sẽ phát triển bệnh COPD với triệu chứng rõ rệt, đồng thời tỷ lệ tử vong do COPD ở người hút thuốc cao gấp 10 lần so với người không hút.

Không chỉ ảnh hưởng đến phổi, thuốc lá còn là nguyên nhân chính gây ra nhiều loại ung thư nguy hiểm. Trong khói thuốc lá có hơn 7.000 hóa chất, trong đó có hơn 70 chất được xác định gây ung thư cho con người.

Các loại ung thư liên quan đến thuốc lá rất đa dạng, bao gồm ung thư phổi, thanh quản, hầu họng, miệng, thực quản, dạ dày, đại trực tràng, thận, bàng quang, niệu quản, các loại ung thư máu như bạch cầu, cũng như ung thư gan, tụy, cổ tử cung, buồng trứng và ung thư vú.

Còn Ths.Vương Ngọc Dương, Phó trưởng Khoa Xạ trị, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, có khoảng 20 loại ung thư có liên quan đến thuốc lá, được chia làm 5 nhóm: Nhóm cơ quan đường hô hấp, đầu cổ gồm ung thư phổi, ung thư khoang miệng, ung thư hầu họng, ung thư xoang mũi, ung thư hạ họng - thanh quản.

Nhóm cơ quan đường tiêu hóa gồm ung thư thực quản, dạ dày, đại trực tràng, trực tràng. Nhóm cơ quan đường tiết niệu gồm ung thư thận, bàng quang, niệu quản. Nhóm bệnh về mạch máu gồm bạch cầu tủy cấp tính, bạch cầu mạn dòng tủy

Nhóm cơ quan nội tạng khác như ung thư gan, đường mật, tụy, ung thư vú, cổ tử cung, buồng trứng. Nhiều người không hút thuốc lá nhưng vẫn mắc ung thư phổi, do sống trong môi trường khói thuốc lá đã bị ảnh hưởng bởi hút thuốc thụ động.

Theo WHO, việc hút thuốc lá là nguyên nhân gây ra hơn 90% các ca tử vong vì ung thư phổi. Người hút thuốc có nguy cơ mắc ung thư phổi cao gấp 20 lần so với người không hút, và nguy cơ này tăng theo thời gian và mức độ nghiện thuốc.

Không chỉ những người hút thuốc mới đối mặt với nguy cơ này mà những người sống trong môi trường có khói thuốc thụ động cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng và có nguy cơ mắc các bệnh ung thư và phổi.

Mặc dù được tuyên truyền nhiều, song số người đủ nghị lực để có thể từ bỏ việc hút thuốc lá chưa cao. Các bác sỹ khuyến cáo, cai thuốc là cách tốt nhất để giảm nguy cơ mắc ung thư.

Người cai thuốc liên tục 5-10 năm có thể giảm một nửa nguy cơ mắc ung thư miệng, vòm họng, thanh quản và ung thư phổi. Sau cai thuốc 15 năm, nguy cơ mắc tất cả các loại ung thư nói chung có thể giảm còn một nửa so với người vẫn hút thuốc.

Cai thuốc lá càng sớm càng giảm nguy cơ mắc ung thư. Cai thuốc khi càng trẻ, dưới 40 tuổi, có thể giúp giảm 90% nguy cơ tử vong do mọi bệnh liên quan đến thuốc lá, tăng 10 tuổi thọ.

Các bác sỹ cũng nhấn mạnh, việc cai thuốc là bước quan trọng đầu tiên để bảo vệ sức khỏe phổi và phòng ngừa ung thư. Ngoài ra, việc hạn chế tiếp xúc với khói thuốc, tránh các môi trường ô nhiễm và thăm khám sức khỏe định kỳ cũng rất cần thiết để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.

Những người gặp khó khăn khi cai thuốc có thể tìm đến sự hỗ trợ từ các chuyên gia y tế, sử dụng các liệu pháp hỗ trợ hoặc tham gia các chương trình tư vấn tâm lý nhằm nâng cao hiệu quả cai nghiện.

Rõ ràng, thuốc lá không chỉ là “kẻ giết người thầm lặng” gây tổn thương phổi mà còn là tác nhân chính gây ra nhiều loại ung thư nguy hiểm. Việc nâng cao nhận thức cộng đồng về tác hại của thuốc lá, kết hợp với các biện pháp phòng ngừa và hỗ trợ cai thuốc hiệu quả, là chìa khóa để giảm thiểu gánh nặng bệnh tật, bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống cho mỗi người.

D.Ngân