'Thủy điện xả lũ gây thiệt hại phải đền bù xứng đáng, gây tổn hại tính mạng phải xử lý hình sự'

"Gần 20 thủy điện nhỏ từng xả lũ gây thiệt hại cho hạ lưu"

Tiếp tục chương trình kỳ họp, chiều 8/12, Quốc hội thảo luận về dự thảo Nghị quyết liên quan đến cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030.

Tại phiên thảo luận, đại biểu Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) cho hay, phạm vi điều chỉnh của dự thảo luật còn “rất lộn xộn”, trong đó có đầu tư xây dựng dự án điện lực; phát triển điện gió ngoài khơi, mua bán điện, dầu khí… Nhưng theo ông, có một nội dung rất quan trọng là thủy điện, lại không hề đề cập.

Đại biểu Nguyễn Anh Trí. Ảnh: Như Ý

Đại biểu đoàn Hà Nội lưu ý, phát triển năng lượng, làm ra điện là hết sức quan trọng song phải an toàn, không gây hại cho môi trường, an ninh – quốc phòng, đời sống của nhân dân và tính mạng của con người.

Để có một hồ thủy điện an toàn, theo ông Nguyễn Anh Trí, phải đảm bảo nhiều yếu tố như: Có dung tích đủ lớn – căn cứ vào lượng nước mưa an toàn từ 200 năm trở lên; đảm bảo về mùa mưa, hồ chỉ được tích trữ tối đa 50% dung tích; khi nước ở hạ lưu lớn thì không được xả lũ…

Tuy nhiên, theo đại biểu đoàn Hà Nội, có đến gần 20 thủy điện nhỏ đã từng xả lũ gây thiệt hại cho hạ lưu. Đại biểu liệt kê một số thủy điện như Sông Lô 8A, Thác Giềng 1; Nậm Pông; Thủy điện Bản Vẽ... Nguyên nhân chính do các thủy điện này nhỏ, nằm ở vùng đồi núi với địa hình dốc và nhiều suối.

Thủy điện xả lũ dễ gây lũ quét, sạt lở, ngập nhanh. Nhấn mạnh điều này, ông Nguyễn Anh Trí nói, các hồ chứa nhỏ không có dung tích dự trữ đủ lớn để điều tiết lũ — khi mưa lớn, nước về dồn dập, hồ nhanh đầy nên buộc phải xả lũ, dễ gây “lũ ống, lũ quét”. Cùng với đó, quy trình vận hành, thông báo xả lũ, đôi khi thực hiện bất ngờ hoặc không kịp thời, khiến người dân hạ du không có thời gian di dời, phòng tránh.

Theo đại biểu đoàn Hà Nội, quyết định phê duyệt bổ sung, cập nhật quy hoạch phát triển điện quốc gia thời kỳ 2021-2030 và tầm nhìn đến 2050, có khoảng 200 thủy điện nhỏ và vừa đã được phê duyệt. “Tôi nhận thấy, chúng ta chưa thực sự quan tâm đúng mức về thủy điện nhỏ và vừa, đặc biệt là sự an toàn cho nhân dân, cho cộng đồng”, đại biểu bày tỏ.

Không khắc phục được thì nên đóng cửa

Từ phân tích trên, ông Nguyễn Anh Trí đề nghị rà soát lại tất cả các thủy điện nhỏ và vừa, để khắc phục những nguyên nhân xả lũ gây ra hậu quả xấu. “Nếu thủy điện nào không khắc phục được thì nên đóng cửa hoạt động. Nếu xả lũ gây thiệt hại cho dân thì phải đền bù xứng đáng; gây tổn hại đến tính mạng người dân thì phải xử lý hình sự”, đại biểu đoàn Hà Nội thẳng thắn.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng lưu ý, không cho làm thủy điện nhỏ trên vùng đồi núi với địa hình dốc và nhiều suối, không có quy trình vận hành tiên tiến và an toàn. “Nói chung, cần hạn chế làm thủy điện nhỏ ở nước ta”, ông Nguyễn Anh Trí nêu. Thay vì Thủy điện nhỏ và vừa, ông cho rằng, nên làm điện gió, điện mặt trời – loại năng lượng tái tạo mà Việt Nam có nhiều ưu thế.

“Đã làm thủy điện là phải an toàn, không an toàn dứt khoát không nên làm”, đại biểu quả quyết.

Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên. Ảnh: Như Ý

Tiếp thu, giải trình về nội dung này, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên nêu rõ, với thủy điện nhỏ, đến nay, chúng ta đã có những quy định hiện hành của các luật liên quan và đã được điều chỉnh tương đối phù hợp.

“Thủy điện nhỏ là công trình trong dài hạn, không phải là yêu cầu quá cấp bách”, nhấn mạnh điều này, Bộ trưởng Công Thương nói sẽ tiếp thu ý kiến của đại biểu và sẽ rà soát, đưa vào Luật Điện lực, dự kiến sẽ được trình Quốc hội vào năm 2026.

Luân Dũng