Tích hợp các Chương trình mục tiêu quốc gia để tăng cường đầu tư cho những địa bàn khó khăn

Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình sáng nay (18/11) đã chủ trì cuộc họp với lãnh đạo các bộ, ngành chức năng, cơ quan của Quốc hội về kết quả, tiến độ xây dựng Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững; phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi giai đoạn 2026-2035.

Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình chủ trì cuộc họp. Ảnh VGP

Tham dự cuộc họp có Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà. Về phía Bộ Dân tộc và Tôn giáo có sự tham dự của Thứ trưởng Y Vinh Tơr.

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hồ sơ của Chính phủ trình Quốc hội quyết định việc hợp nhất ba Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) đến nay cơ bản đã được hoàn tất. Dự thảo tên chương trình là: "Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững; phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2026 - 2035".

Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Dân tộc và Tôn giáo đồng chủ trì Chương trình. Trong đó: Bộ Nông nghiệp và Môi trường là cơ quan tổng hợp chung Chương trình; chủ trì hợp phần thứ nhất là xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững. Bộ Dân tộc và Tôn giáo chủ trì hợp phần thứ hai là phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi.

Đối tượng thụ hưởng của chương trình là các xã, thôn trên phạm vi cả nước, trong đó ưu tiên địa bàn đặc biệt khó khăn vùng đồng bào DTTS và miền núi, địa bàn xã nghèo; người dân, cộng đồng dân cư, hợp tác xã, tổ hợp tác, doanh nghiệp và các tổ chức khác có liên quan trên địa bàn cả nước. Chương trình ưu tiên các đối tượng hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo; hộ gia đình, cá nhân người DTTS; người dân sinh sống trên địa bàn xã nghèo; xã, thôn vùng đồng bào DTTS và miền núi, nông thôn.

Chương trình được thực hiện trên phạm vi toàn quốc trong 10 năm (2026 - 2035), chia làm 2 giai đoạn: Giai đoạn 1 từ 2026 đến 2030 và giai đoạn 2 từ 2031 đến 2035.

Mục tiêu tổng quát được Chương trình xác định là: Xây dựng nông thôn mới hiện đại, thực chất, gắn với đô thị hóa và thích ứng biến đổi khí hậu; phát triển kinh tế nông thôn theo hướng xanh, tuần hoàn, sinh thái, gắn với tái cơ cấu nông nghiệp, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo; phát huy vai trò chủ thể của người dân, cộng đồng và các thành phần kinh tế; bảo đảm quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn xã hội, nhất là vùng chiến lược, biên giới, hải đảo.

Thực hiện giảm nghèo đa chiều, bao trùm và bền vững, bảo đảm an sinh xã hội, bình đẳng giới, nâng cao thu nhập, chất lượng sống và khả năng tiếp cận dịch vụ cơ bản cho người dân; phát triển toàn diện khu vực vùng đồng bào DTTS, miền núi; thu hẹp chênh lệch phát triển giữa các vùng, miền, nhóm dân cư, nhất là vùng DTTS và miền núi so với vùng khác; củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, nâng cao niềm tin của đồng bào các dân tộc đối với Đảng và Nhà nước, giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp của cộng đồng các DTTS.

Khẳng định ý nghĩa của chương trình và cho rằng, việc tích hợp 3 chương trình thành 1 chương trình không phải là khó khăn, mà qua tích hợp sẽ mang lại những hiệu quả cao hơn trong thực hiện các mục tiêu đề ra về xây dựng phát triển kinh tế - xã hội khu vực nông thôn, vùng đồng bào DTTS và miền núi, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà nhấn mạnh, cơ quan chủ trì xây dựng cần tiếp tục làm rõ, rà soát, xác định đúng các mục tiêu để các địa phương tập trung triển khai thực hiện, trong đó cần tập trung, hướng mạnh đầu tư cho phát triển văn hóa, y tế, giáo dục, giảm nghèo, phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai ở những vùng có nhiều khó khăn.

Phát biểu tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Y Vinh Tơr cho biết: Đối với ngành công tác dân tộc và tôn giáo, quá trình chuẩn bị tích hợp và xây dựng Báo cáo chủ trương đầu tư Chương trình MTQG tích hợp, trong đó Hợp phần thứ hai về bản chất chính là Chương trình MTQG DTTS và miền núi có ý nghĩa quan trọng mang tính chiến lược. Hợp phần này có tác động trực tiếp tới hơn 14 triệu đồng bào DTTS, sinh sống trên địa bàn được coi là khu vực “5 nhất” có tính thời sự rất cao.

Bộ Dân tộc và Tôn giáo thống nhất hoàn toàn với chủ trương tích hợp và các chỉ đạo của Thủ tướng, Phó Thủ tướng Thường trực về xây dựng Chương trình MTQG mới tích hợp. Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả và không làm gián đoạn chính sách dân tộc đã được Quốc hội phê duyệt, trên cơ sở pháp lý, thực tiễn và dư luận của đồng bào vùng DTTS và miền núi, Bộ Dân tộc và Tôn giáo đề xuất giữ nguyên tương đối mục tiêu, đối tượng, địa bàn và nội dung chính sách của Chương trình MTQG DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 trong khuôn khổ Hợp phần thứ hai.

Về bản chất, hợp phần 2 là một Chương trình MTQG đặc thù, đã được Quốc hội phê duyệt dựa trên Kết luận 65-KL/TW của Bộ Chính trị, sau đó được quyết định chủ trương đầu tư cho cả giai đoạn 2021 - 2030 tại Nghị quyết 120/2020/QH14. Quá trình xây dựng và phê duyệt đều căn cứ Khoản 5 Điều 70 Hiến pháp 2013: “Quốc hội quyết định chính sách dân tộc”. Điều này khẳng định chính sách dân tộc có giá trị pháp lý hiến định, không nên và cũng không thể hòa lẫn hoặc điều chỉnh theo các cơ chế kỹ thuật chung của các lĩnh vực chuyên ngành khác.

Theo Thứ trưởng Y Vinh Tơr, vùng đồng bào DTTS và miền núi không chỉ là địa bàn khó khăn nhất, đây còn là khu vực có vai trò quan trọng đối với an ninh, quốc phòng, ổn định quốc gia. Vì vậy, không nên áp dụng các tiêu chí phân bổ vốn chung như các khu vực khác. Hợp phần hai cần được phê duyệt với cơ chế quản lý, tiêu chí - định mức phân bổ và nguồn vốn riêng, có tính ưu tiên đặc biệt để tương xứng tầm quan trọng địa bàn chiến lược này.

“Cơ chế đặc thù cho Chương trình MTQG tích hợp nói chung và hợp phần hai về phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi nói riêng, không đơn thuần là câu chuyện kỹ thuật quản lý Chương trình MTQG, mà là hình thức thể hiện của quyết sách chiến lược, trực tiếp gắn với đồng bào DTTS ở một số khía cạnh quan trọng gồm an ninh quốc gia, ổn định xã hội, phát triển bền vững vùng khó khăn nhất và củng cố khối đại đoàn kết dân tộc”, Thứ trưởng Y Vinh Tơr nêu rõ quan điểm.

Kết luận cuộc họp, nhấn mạnh Đảng và Nhà nước không có mục tiêu nào khác ngoài mục tiêu là làm cho dân giàu, nước mạnh, người dân có cuộc sống ngày càng ấm no, hạnh phúc, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh:

Cần phải thống nhất nhận thức việc tích hợp các chương trình lại không có nghĩa là không có chính sách dân tộc; tích hợp lại không phải để giảm đi các chính sách ưu đãi mà chính sách ưu đãi sẽ tăng lên ở các khía cạnh.

Vùng lõi của nghèo chính là vùng đồng bào DTTS, nên chương trình giảm nghèo lẽ ra thực hiện cả nước nhưng tập trung mạnh cho vùng này, việc đầu tư cho vùng lõi nghèo này tăng lên. Đồng thời, việc xây dựng nông thôn mới lẽ ra là cả nước, nhưng hiện mặt bằng chung của cả nước đã khá lên nên phần còn lại cũng chỉ để tập trung mạnh cho vùng đồng bào, vùng khó khăn nhất.

Khi tích hợp lại, điều này có thể hiểu là tăng cường hơn đầu tư cho vùng khó. Thay vì các chương trình trước đây thực hiện đến năm 2030, Chương trình này kéo dài đến năm 2035 và sau năm 2035 dự kiến sẽ có các nội dung, chính sách khác nữa.

Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình cho rằng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần tiếp thu ý kiến của các bộ để bổ sung, hoàn thiện đề án. Xây dựng đề án không dàn trải, tập trung vào những vấn đề trọng tâm, trọng điểm, tạo ra cú hích của toàn bộ Chương trình; phải tháo gỡ được những khó khăn, điểm nghẽn; các mục tiêu, nội dung không được trùng lắp, chồng chéo trong nội dung tổng thể Chương trình cũng như trong các đề án, quy định khác; các nhiệm vụ phải rõ, phải dễ hiểu, dễ làm, dễ thực hiện, có tính khả thi cao; bảo đảm mục tiêu, yêu cầu phải cao hơn trước đây, phải làm tốt hơn…

Phạm Thị Thanh Huyền