Tiến sĩ Nguyễn Ánh Hồng: Lòng yêu nước cần song hành với ý thức, văn minh

Thưa TS. Nguyễn Ánh Hồng, dưới góc nhìn của một nhà nghiên cứu văn hóa, bà có nhìn nhận như thế nào về hiện tượng một số người dân chen lấn, giẫm đạp hoa, xả rác khi tham dự các buổi hợp luyện, diễu binh, diễu hành, dù đây là những sự kiện mang ý nghĩa trang trọng và thiêng liêng?

Trước hết, cần ghi nhận rằng những sự kiện diễu binh, diễu hành quy mô lớn, đặc biệt vào các dịp trọng đại của đất nước đã thu hút đông đảo người dân đến tham dự. Sự hiện diện của hàng vạn người tại một địa điểm không chỉ cho thấy sức hút của sự kiện mà còn thể hiện một cách rõ nét lòng yêu nước sâu sắc, niềm tự hào và tự tôn dân tộc. Bên cạnh đó, đây còn là minh chứng cho ý thức trách nhiệm công dân đối với các sự kiện lịch sử quan trọng của quốc gia.

Trong phần lớn trường hợp, ý thức của người dân khi tham dự là rất tích cực. Nhiều người chủ động chuẩn bị túi nilon để gom rác, mang theo những vật dụng cá nhân và sẵn sàng thu dọn sau khi sự kiện kết thúc. Không ít người ở lại để quét dọn, nhặt rác, trả lại cảnh quan xanh – sạch – đẹp cho đường phố Hà Nội. Những hình ảnh ấy góp phần tạo nên diện mạo văn minh, thân thiện của Thủ đô trong mắt cả người dân và du khách.

TS. Nguyễn Ánh Hồng, nguyên Trưởng khoa Văn hóa phát triển, Học viện Báo chí và Tuyên truyền.

Tuy nhiên, bên cạnh đa số cư xử có trách nhiệm, vẫn tồn tại một bộ phận nhỏ người tham gia chưa ý thức đầy đủ về hành vi nơi công cộng. Một số trường hợp bỏ lại rác tại chỗ ngồi, giẫm đạp lên bồn hoa, thảm cỏ hoặc phương tiện được bố trí phục vụ sự kiện. Có nơi, cảnh quan vừa được trồng mới đã bị hư hại chỉ sau vài giờ. Những hình ảnh này, dù xuất phát từ thiểu số, cũng phần nào làm xấu đi hình ảnh người dân khi tham gia các hoạt động văn hóa – chính trị trọng đại.

Điều đáng mừng là qua mỗi lần tổ chức, nhận thức và hành vi của người dân đã có sự chuyển biến tích cực. Chẳng hạn, ngay sau đêm hợp luyện vừa qua, có thể thấy số lượng rác thải để lại giảm rõ rệt, tình trạng chen lấn hay giẫm đạp cảnh quan được hạn chế hơn nhiều so với trước đây. Sự thay đổi này cho thấy khi có sự nhắc nhở, truyền thông và nâng cao nhận thức, người dân hoàn toàn có thể điều chỉnh hành vi, góp phần giữ gìn không gian chung và lan tỏa hình ảnh đẹp về văn hóa ứng xử nơi công cộng.

Theo bà, cần làm gì để các sự kiện đông người ở Việt Nam vẫn diễn ra trật tự, sạch đẹp, vừa giữ gìn cảnh quan, vừa đảm bảo sự trang nghiêm, an toàn cho người tham gia?

Trong thời gian gần đây, chúng ta tổ chức rất nhiều sự kiện, đặc biệt là sự kiện A80, có thể nói là bùng nổ với quy mô và tần suất chưa từng có. Mật độ tổ chức dày đặc, tần suất cao và huy động một lực lượng tham gia đông đảo đến mức tôi thực sự ấn tượng, một “biển người” đúng nghĩa.

Tuy vậy, công tác tổ chức nhìn chung đã làm rất tốt. Việc tổ chức được những hoạt động quy mô lớn như vậy mà không gây ùn tắc giao thông nghiêm trọng, không xảy ra các vụ tai nạn lớn, vẫn đảm bảo trật tự và an ninh cơ bản, là một thành công đáng ghi nhận.

Theo tôi, về giải pháp, điều quan trọng đầu tiên là ý thức của mỗi người tham gia. Đừng nghĩ rằng trách nhiệm giữ gìn trật tự thuộc riêng về lực lượng công an hay cán bộ tổ chức. Trách nhiệm này trước hết thuộc về từng cá nhân. Người tham dự phải có ý thức và tinh thần trách nhiệm cao, thực hiện một cách tự giác, không nhằm phô trương hay xuất hiện trước ống kính máy quay. Đây không phải là nơi để thể hiện bản thân, mà là dịp để mỗi người chung tay xây dựng môi trường an toàn cho các sự kiện văn hóa.

Từ nay đến ngày 2/9, chúng ta sẽ còn nhiều sự kiện lớn, trong đó sự kiện chính diễn ra vào đúng dịp Quốc khánh. Việc cảnh tỉnh, nâng cao ý thức ngay từ bây giờ là hoàn toàn kịp thời.

Theo bà, mối liên hệ giữa tinh thần yêu nước và hành vi ứng xử nơi công cộng được thể hiện như thế nào? Liệu chỉ có nhiệt huyết thôi đã đủ hay cần thêm sự văn minh và tôn trọng pháp luật?

Đây là vấn đề tôi cũng thường suy nghĩ. Nhiều người khi tham gia các sự kiện thường chọn cách thể hiện tinh thần yêu nước bằng việc mặc áo cờ đỏ sao vàng, đội mũ, cầm cờ, hô vang khẩu hiệu. Có những hình ảnh thực sự xúc động, như việc tối qua, toàn bộ người dân cùng đứng dậy hát Quốc ca. Chỉ cần nghe giai điệu Tiến quân ca đã dấy lên cảm xúc mãnh liệt, tạo sự lan tỏa mạnh mẽ, chạm tới cả những người không trực tiếp có mặt tại sự kiện mà chỉ theo dõi qua truyền hình.

Tuy nhiên, yêu nước không chỉ thể hiện ở những khoảnh khắc sôi nổi như vậy, mà còn nằm ở những hành động nhỏ nhưng giàu ý nghĩa: ý thức bảo vệ cây xanh, giữ gìn môi trường, sẵn sàng hy sinh lợi ích cá nhân để phục vụ cộng đồng. Tôi được biết có những trường đại học dành tới 1.200 phòng miễn phí cho người dân từ xa về dự sự kiện; nhiều nhóm tình nguyện phát nước và đồ ăn miễn phí; thậm chí một số gia đình tạm dừng kinh doanh để phục vụ miễn phí cho người tham dự.

Bên cạnh đó, vẫn tồn tại những hiện tượng đáng tiếc, “con sâu làm rầu nồi canh”. Có người lợi dụng hoàn cảnh để trục lợi, bán chỗ ngồi, cho thuê ghế nhựa với giá cao, hoặc tận dụng chai lọ bất kỳ để bán nước với giá 15.000–20.000 đồng. Ngay cả những mặt hàng như quạt hay cờ vốn chỉ 10.000–15.000 đồng cũng bị nâng giá lên 20.000–30.000 đồng. Những hành vi này đi ngược lại tinh thần yêu nước chân chính.

Cây cối bị dẫm nát sau buổi xem hợp luyện. (Ảnh: Facebook)

Ảnh: Cắt từ clip

Với riêng những bạn trẻ, đặc biệt là sinh viên - những người sẽ kế thừa và lan tỏa các giá trị văn minh của đô thị, bà cho rằng các bạn cần nhận thức và thay đổi như thế nào để trở thành lực lượng tiên phong trong việc xây dựng hình ảnh người Việt văn minh?

Tôi nhận thấy sinh viên và thế hệ trẻ Việt Nam đã thực hiện rất tốt vai trò của mình. Có lần, khi được một phóng viên hỏi liệu việc các bạn trẻ tham gia những sự kiện như các buổi hòa nhạc hay hoạt động cộng đồng chỉ xuất phát từ hứng thú theo phong trào hay không, tôi đã trả lời rằng các bạn trẻ có một câu nói rất hay: 'Yêu nước không phải là trend, yêu nước nằm ở trong gen chúng mình'. Điều này đã được các bạn thể hiện rõ ràng thông qua hành vi và thái độ, và tôi coi đó là một chỉ số quan trọng phản ánh nhận thức tích cực của thế hệ trẻ.

Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận sinh viên và thanh niên cần chủ động, tích cực hơn nữa. Các bạn không chỉ làm gương, mà còn đóng vai trò tuyên truyền, truyền thông, góp phần thay đổi nhận thức và thái độ của những người xung quanh. Chẳng hạn, sinh viên có thể nhắc nhở bố mẹ, anh chị em, bạn bè, hay người thân trong gia đình rằng khi tham gia các sự kiện đông người cần giữ gìn vệ sinh môi trường, đảm bảo an toàn, tuân thủ hướng dẫn của lực lượng công an và các quy định pháp luật.

Nếu phát huy được vai trò này, sinh viên sẽ trở thành nguồn lực xã hội quan trọng. Tiếng nói của sinh viên, cùng hình ảnh màu áo xanh tình nguyện, không chỉ lan tỏa ý thức mà còn góp phần thay đổi nhận thức cộng đồng theo hướng tích cực.

Trân trọng cảm ơn Tiến sĩ!