Tiếp sức hộ kinh doanh khi bỏ thuế khoán

Chia thành 4 nhóm theo doanh thu

Buổi trưa, đang tất tả bán hàng cho 4-5 khách cùng lúc, chị Ngọc Bình, chủ tiệm tạp hóa ở TPHCM, cho biết, việc buôn bán tấp nập khách ra vào, doanh thu hàng năm tính ra đến vài tỷ đồng, nhưng thực tế lời lãi không nhiều, áng chừng chỉ 5%-7%. Lâu nay áp dụng thuế khoán, chị thấy tiện vô cùng.

Hộ kinh doanh nông sản tại chợ Thái Bình, quận 1, TPHCM. Ảnh: HOÀNG HÙNG

Nhưng mấy tháng nay nhiều quy định mới, từ việc áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, rồi bỏ thuế khoán, chưa kể cứ lên mạng lại nghe mọi người than vãn, phân tích, chị càng thêm rối. Gia đình chị Ngọc Bình thuộc vào nhóm khoảng 37.000 hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm - theo thống kê của cơ quan thuế. Theo dự thảo Luật Quản lý thuế sửa đổi, từ ngày 1-1-2026, thuế khoán sẽ bị xóa bỏ. Hộ và cá nhân kinh doanh sẽ chuyển sang hình thức tự kê khai, tự nộp thuế, đồng thời phải thực hiện chế độ kế toán, hóa đơn và tuân thủ hậu kiểm của cơ quan thuế.

Bà Nguyễn Thị Thanh Hằng, Trưởng ban Chính sách, thuế quốc tế - Cục Thuế, Bộ Tài chính, cho biết định hướng từ năm sau, ngành thuế sẽ phân loại hộ, cá nhân kinh doanh theo 4 nhóm doanh thu để quản lý. Nhóm 1 sẽ gồm các hộ kinh doanh có doanh thu dưới ngưỡng chịu thuế, tức dưới 200 triệu đồng/năm. Nhóm 2 là các hộ có doanh thu từ 200 triệu đồng đến dưới 1 tỷ đồng/năm. Nhóm 3 là các hộ trong lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp, xây dựng có doanh thu 1-3 tỷ đồng/năm và lĩnh vực thương mại, dịch vụ có doanh thu 1-10 tỷ đồng/năm. Nhóm 4 là các hộ còn lại, doanh thu trên 10 tỷ đồng/năm.

Hộ kinh doanh thuộc nhóm 1 và nhóm 2 được khuyến khích sử dụng hóa đơn điện tử sau khi bỏ thuế khoán. Trong đó, nhóm 2 sẽ có lộ trình áp dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế hoặc hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền từ năm 2027-2028. Ngoài ra, hai nhóm này được đề xuất sẽ chỉ phải ghi chép thu chi đơn giản theo mẫu (phần mềm) của Bộ Tài chính. Hộ kinh doanh nhóm 3 và nhóm 4 thuộc diện bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế hoặc hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền khi bán lẻ. Trong đó, nhóm 3 sẽ thực hiện chế độ kế toán đơn giản; còn nhóm 4 sẽ phải thực hiện các chế độ kế toán theo Thông tư 88 như ghi sổ kế toán chi tiết doanh thu, chi phí, quỹ tiền mặt, tiền gửi ngân hàng, nghĩa vụ thuế...

Tạo động lực bằng lợi ích về thuế

Theo Cục Thuế, bên cạnh việc phân nhóm theo doanh thu và có chính sách quản lý phù hợp với từng nhóm, ngành thuế sẽ kiến nghị sửa đổi các pháp luật liên quan nhằm hỗ trợ hộ, cá nhân kinh doanh phát triển. Chẳng hạn, cơ quan thuế dự kiến đề xuất tăng ngưỡng doanh thu không chịu thuế giá trị gia tăng và thu nhập cá nhân lên mức 400 triệu đồng/năm; sửa đổi tỷ lệ phần trăm thuế TNCN cho hộ, cá nhân kinh doanh phân biệt theo quy mô doanh thu. Cùng với đó, Cục Thuế kiến nghị bỏ “hộ kinh doanh”, chỉ dùng “cá nhân kinh doanh”, lấy số định danh cá nhân của người đại diện làm mã số thuế, tạo sự liên thông, đồng bộ; sửa đổi Thông tư 88 theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính...

Các chuyên gia kinh tế khẳng định, việc bỏ thuế khoán là chủ trương đúng, song cách triển khai cần phù hợp. Hiện nay, vẫn còn một số nước áp dụng hình thức thuế khoán, nhưng chủ yếu là các nước còn lạc hậu trong quản lý kinh tế, chưa xây dựng được hệ thống cơ sở dữ liệu… Bà Lê Thị Duyên Hải, Phó Tổng thư ký Hội Tư vấn thuế Việt Nam, cho biết, hiện trong số 3,6 triệu hộ kinh doanh được quản lý thuế thường xuyên trên cả nước, có khoảng 900.000 hộ đang áp dụng thuế khoán. Trong số này, có khoảng 31.000 hộ có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm, tập trung ở hai thành phố lớn là TPHCM (16.000 hộ) và Hà Nội (9.000 hộ). Những hộ này có quy mô tương đối lớn và có khả năng áp dụng được công nghệ.

“Phương pháp quản lý thuế với hộ khoán hiện rất đơn giản, nhưng với hộ kê khai theo thực tế doanh thu - với nhiều người là không đơn giản. Quy định về sổ sách kế toán phải phù hợp với đặc thù tổ chức sản xuất kinh doanh của hộ, chẳng hạn hộ kinh doanh ở nhiều địa điểm, hộ vừa sản xuất vừa kinh doanh… Còn nếu chỉ đơn giản là mua vào bán ra, thì chỉ cần sổ thu chi thôi, không cần đến 7 loại sổ, tờ khai với hàng loạt phụ lục”, bà Duyên Hải nêu ý kiến. Sâu xa hơn, bà Duyên Hải cho rằng, nếu vẫn để tồn tại mô hình hộ kinh doanh thì phải khuyến khích sử dụng chế độ kế toán, kinh doanh minh bạch.

Cụ thể, các hộ kinh doanh quy mô lớn, thực hiện sổ sách kế toán đầy đủ thì phải được tính thuế dựa trên doanh thu trừ đi giá vốn và các chi phí cần thiết. Khi đó, việc chuyển từ thuế khoán sang kê khai, với sổ sách đầy đủ sẽ khiến hộ kinh doanh có lợi hơn về thuế, tạo động lực cho các hộ thực hiện. Còn nếu thực hiện sổ sách đầy đủ mà vẫn thu phần trăm trên doanh thu, thì không có nhiều ý nghĩa trong việc thúc đẩy các hộ kinh doanh thực hiện đầy đủ sổ sách, hóa đơn chứng từ.

MAI HOA