Tiêu chảy ở trẻ nhỏ: Biến chứng khôn lường và cách xử trí đúng

Mất nước cấp và vòng xoáy suy dinh dưỡng

PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng, nguyên Trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, tác nhân gây tiêu chảy thường gặp là vi khuẩn E.coli và các loại virus, phổ biến nhất là Rotavirus, Norovirus và Adenovirus.

Biến chứng tức thời và nguy hiểm nhất của tiêu chảy là tình trạng mất nước cấp tính do trẻ đi ngoài và nôn ói nhiều lần, có thể dẫn đến sốc và nguy hiểm tính mạng. Đặc biệt, nhóm trẻ béo phì có nguy cơ trở nặng cao hơn vì các biểu hiện mất nước thường không rõ ràng, khiến gia đình khó nhận biết kịp thời.

Một biến chứng nguy hiểm khác là tiêu chảy kéo dài trên hai tuần, gây tổn thương niêm mạc ruột, dẫn tới rối loạn hấp thu và suy dinh dưỡng. Tình trạng này tạo ra một vòng xoáy bệnh lý: Trẻ thiếu toàn bộ chất dinh dưỡng dẫn tới suy dinh dưỡng. Suy dinh dưỡng lại làm giảm sức đề kháng, khiến trẻ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng khác như viêm họng, viêm phổi, viêm phế quản, viêm tai. Khi ốm, trẻ tiếp tục chán ăn và hấp thu kém, khiến tình trạng suy dinh dưỡng ngày càng trầm trọng.

Nhận biết dấu hiệu bệnh và sai lầm thường gặp

Bệnh tiêu chảy ở trẻ nhỏ có thể ở thể cấp tính hoặc mạn tính. Dấu hiệu nhận biết là trẻ đại tiện trên 3 lần/ngày, kèm theo đau bụng, buồn nôn, đầy hơi, hoặc đi ngoài nhiều lần hơn, phân lỏng, có thể lẫn dịch nhầy. Trẻ có thể có biểu hiện mất nước, mệt nhiều, lờ đờ, thậm chí hôn mê.

Dấu hiệu nhận biết trẻ bị tiêu chảy cấp là trẻ đại tiện trên 3 lần/ngày, kèm theo đau bụng, buồn nôn, đầy hơi, hoặc đi ngoài nhiều lần hơn, phân lỏng, có thể lẫn dịch nhầy.

Phần lớn trẻ gặp biến chứng là do gia đình xử trí chưa đúng cách. Một trong những sai lầm phổ biến là việc gia đình sử dụng các thực phẩm chức năng dạng pha sẵn thay vì Oresol pha đúng tỷ lệ, dẫn tới không bù nước kịp thời cho trẻ. Ngoài ra, việc điều trị tiêu chảy theo mẹo dân gian hoặc sử dụng đơn thuốc cũ, như chỉ cho trẻ uống berberin để cầm tiêu chảy, cũng là một sai lầm. Việc dùng thuốc sai cách không giúp điều trị tiêu chảy, ngược lại còn khiến bệnh trở nặng.

Hướng dẫn xử trí và phòng ngừa đúng cách

PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng nhấn mạnh gia đình cần xử trí tiêu chảy đúng cách để tránh bệnh kéo dài và nguy hiểm tính mạng trẻ.

Bước đầu tiên và quan trọng nhất là cho trẻ uống ngay Oresol được pha đúng tỷ lệ, nhằm bổ sung nước và điện giải đã mất.

Nếu trẻ chơi tỉnh táo, ngoan ngoãn, gia đình có thể tiếp tục chăm sóc, tăng cường dinh dưỡng tại nhà mà không cần đưa đi khám ngay. Ngược lại, gia đình cần đưa trẻ khám ngay lập tức nếu con có các dấu hiệu nguy hiểm như mệt, nôn liên tục, sốt rất cao, tiểu ít, phân có máu, hoặc đi ngoài hơn 10 lần một ngày.

Trong và sau thời gian tiêu chảy, trẻ có thể dùng men vi sinh để hỗ trợ cân bằng vi sinh đường ruột và chống tái nhiễm. Loại men này chứa sinh vật có ích, giúp cải thiện hệ vi sinh đường ruột, từ đó hỗ trợ trẻ hấp thu và hồi phục sức khỏe nhanh hơn.

Bên cạnh đó, môi trường học đường cũng là nơi tiêu chảy dễ lây lan, đặc biệt khi nhà vệ sinh chưa đạt chuẩn, thiếu xà phòng, nước sạch, và thói quen vệ sinh, rửa tay chưa được duy trì. Do đó, bác sĩ lưu ý cả gia đình và nhà trường cần giữ vệ sinh chung sạch sẽ, đảm bảo có đủ nước rửa tay, xà phòng, khăn lau tay sạch hoặc giấy lau sau khi sử dụng để phòng ngừa dịch bệnh lây lan.

An Nhiên