Tiêu chuẩn – Hệ sinh thái số hướng tới xu hướng chuẩn hóa quốc tế

Hình thành hệ sinh thái số

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định nhấn mạnh: Trong hơn 14.200 tiêu chuẩn quốc gia được công bố, các tiêu chuẩn không chỉ áp dụng trong những lĩnh vực truyền thống như nông nghiệp, cơ khí, điện tử... mà đã mở rộng mạnh mẽ sang các lĩnh vực mới như chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, năng lượng tái tạo, đô thị thông minh, an ninh dữ liệu...

Hiện nay, việc doanh nghiệp tiên phong trong xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn cho thấy vai trò của doanh nghiệp ngày càng được nâng cao. Nhiều doanh nghiệp Việt Nam không chỉ tích cực áp dụng tiêu chuẩn quốc tế, mà còn chủ động tham gia vào quá trình xây dựng TCVN, đóng góp vào các ban kỹ thuật tiêu chuẩn quốc tế ISO, IEC nhằm đáp ứng các yêu cầu của doanh nghiệp, Chính phủ và người tiêu dùng ở mỗi quốc gia nói riêng và trên toàn thế giới nói chung.

Thứ trưởng Lê Xuân Định cho rằng: Để tiếp tục phát huy vai trò dẫn dắt của tiêu chuẩn, trong thời gian tới, Việt Nam cần triển khai hiệu quả các nội dung trong luật mới như: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa… Những nội dung trong luật mới tạo ra bước đột phá trong cải cách thủ tục công bố hợp quy, công nhận kết quả đánh giá sự phù hợp, đặc biệt là cơ chế công nhận, thừa nhận kết quả đánh giá phù hợp với các đối tác quốc tế, thúc đẩy mạnh mẽ xã hội hóa và hội nhập tiêu chuẩn quốc tế.

Năm 2025 đánh dấu nhiều cột mốc quan trọng của hoạt động tiêu chuẩn hóa quốc gia, những nội dung đổi mới trong luật là bước tiến thể chế để tiêu chuẩn trở thành một phần không thể thiếu trong cấu trúc điều hành kinh tế, quản lý nhà nước và năng lực cạnh tranh của quốc gia. Việc thúc đẩy số hóa toàn bộ dữ liệu tiêu chuẩn trên môi trường số, từng bước hình thành hệ sinh thái số trong lĩnh vực tiêu chuẩn, cũng như đổi mới phương thức xây dựng tiêu chuẩn theo hướng mở, minh bạch, tăng cường sự tham gia của doanh nghiệp, hiệp hội, viện trường để tiêu chuẩn trở nên gần gũi, dễ hiểu và thực sự hữu ích với doanh nghiệp và người dân. Đồng thời, để hình thành hệ sinh thái số tiêu chuẩn cần đầu tư chiều sâu cho hạ tầng chất lượng quốc gia, từ thử nghiệm, giám định, chứng nhận đến đào tạo và nghiên cứu chuyên sâu...

Ông Nguyễn Văn Khôi, Trưởng ban Tiêu chuẩn, Ủy ban Tiêu chuẩn-Đo lường-Chất lượng quốc gia cho biết: Hiện nay, xu hướng phát triển tiêu chuẩn quốc tế là “smart”- định hướng tiêu chuẩn "thông minh, số hóa", các tiêu chuẩn được phát triển và áp dụng trên nền tảng số, hướng tới tích hợp dữ liệu, tự động hóa và nâng cao hiệu quả toàn bộ vòng đời tiêu chuẩn với mục tiêu tăng cường chuyển đổi số trong xây dựng tiêu chuẩn. Bên cạnh đó, định hướng tiêu chuẩn smart nhằm cắt giảm chi phí, nguồn lực, thời gian xây dựng tiêu chuẩn quốc gia đáp ứng yêu cầu thị trường cũng như việc thừa nhận lẫn nhau kết quả đánh giá sự phù hợp với các tiêu chí, yêu cầu kỹ thuật tương đương.

Cũng theo ông Nguyễn Văn Khôi, hình thành hệ sinh thái số tiêu chuẩn thì Việt Nam cần hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về tiêu chuẩn, cùng với đó thúc đẩy số hóa toàn bộ dữ liệu tiêu chuẩn trên môi trường số để kết nối cơ sở dữ liệu với tổ chức tiêu chuẩn quốc tế ISO, IEC.

Hướng tới chuẩn hóa quốc tế

Ba tổ chức tiêu chuẩn hóa hàng đầu là Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO), Ủy ban Kỹ thuật Điện quốc tế (IEC) và Liên minh Viễn thông quốc tế (ITU) chọn ngày 14/10 hằng năm là Ngày Tiêu chuẩn Thế giới, với mục tiêu đề cao vai trò của hoạt động tiêu chuẩn hóa trên thế giới cũng như hướng tới xây dựng tiêu chuẩn quốc tế để tiêu chuẩn các quốc gia hài hòa chuẩn hóa quốc tế.

Ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn-Đo lường-Chất lượng quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) nhấn mạnh sự cần thiết trong việc chuẩn hóa quốc tế khi đưa ra một ví dụ về size giày. Thực tế không thể hai người cùng đi size 42 mà không thể đổi cho nhau do to-bé không đi vừa cho thấy vai trò quan trọng của tiêu chuẩn. Đối với quốc tế vấn đề size cũng vậy, có quy định riêng... nhưng các tiêu chuẩn này hướng tới chuẩn hóa quốc tế khi được quy đổi ra các mức tương ứng giữa các quốc gia với nhau, khẳng định tiêu chuẩn càng trở nên cần thiết hơn bao giờ hết trong bối cảnh hội nhập.

Ông Nguyễn Nam Hải nhấn mạnh: Tiêu chuẩn cung cấp khuôn khổ chung, tạo điều kiện cho sự hợp tác hiệu quả giữa các ngành, các quốc gia và tổ chức để đạt được những mục tiêu chung như thông điệp Ngày tiêu chuẩn thế giới nêu rõ “Tiêu chuẩn - một sứ mệnh khẳng định tầm quan trọng của các mục tiêu phát triển bền vững để gây dựng thế giới tốt đẹp hơn”. Đồng thời, tiêu chuẩn cũng “vẽ” bức tranh toàn diện về vai trò trong đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và phát triển bền vững từ xu hướng tiêu chuẩn thông minh (smart) và hội nhập tiêu chuẩn quốc tế, đến dịch vụ tin cậy và tiêu chuẩn trong tương lai số bền vững đến mô hình hợp tác tam giác giữa nhà nước - doanh nghiệp - đối tác quốc tế, đến kinh nghiệm thực tiễn của các hiệp hội và doanh nghiệp tiên phong trong áp dụng tiêu chuẩn.

Hiện Việt Nam đang đẩy mạnh thực hiện Quyết định số 1703/QĐ-TTg ngày 31/12/2024 của Thủ tướng Chính phủ về Ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Chỉ thị số 38-CT/TW ngày 30/7/2024 của Ban Bí thư về đẩy mạnh công tác tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng quốc gia đến năm 2030 và những năm tiếp theo. Dự thảo "Chiến lược tiêu chuẩn hóa quốc gia đến năm 2030", Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ đạt tỷ lệ hài hòa hệ thống TCVN với các tiêu chuẩn quốc tế và khu vực là từ 70-75%.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số mạnh mẽ, tiêu chuẩn không chỉ là công cụ kỹ thuật mà đã trở thành “sức mạnh mềm”, thể hiện năng lực sáng tạo, khả năng kết nối và uy tín quốc tế của mỗi nền kinh tế.

HL (TTXVN)