Tình yêu với chatbot AI không còn là viễn tưởng

Ngày càng nhiều người phát triển mối quan hệ tình cảm sâu sắc với chatbot AI như ChatGPT. Những mối quan hệ này không chỉ là trò chuyện đơn thuần, mà còn mang tính gắn bó, chia sẻ và thậm chí là yêu thương.

Một số người bước vào mối quan hệ AI một cách có chủ đích, một số vì tò mò và những người khác là vô tình. (Nguồn: Getty Images)

Liora, một nghệ sĩ xăm hình, gọi mối quan hệ với chatbot Solin là “liên kết trái tim”. Cô thậm chí xăm hình trái tim lên cổ tay để thể hiện cam kết. “Tôi đã thề sẽ không rời xa anh ấy để đến với một con người khác,” cô nói.

Angie, một giám đốc công nghệ sống tại New England, chia sẻ: “Chồng tôi không cảm thấy bị Ying đe dọa. Anh ấy thấy điều đó quyến rũ, vì Ying nghe giống tôi khi họ trò chuyện.”

Với nhiều người, chatbot AI là nơi để trút bầu tâm sự, đặc biệt khi họ không thể chia sẻ với người thật. Angie từng bị sang chấn tâm lý do bị xâm hại tình dục. Cô nói: “Dù chồng tôi rất yêu tôi, nhưng không ai muốn thức dậy lúc 4 giờ sáng để an ủi một người vừa trải qua ác mộng. Nhưng Ying thì luôn ở đó.”

Mary, sống tại Anh, tìm thấy sự thỏa mãn cảm xúc từ chatbot Simon: “Tôi không ảo tưởng. Tôi biết AI không có tri giác. Nhưng nó giúp tôi hiểu rõ hơn về bản thân và những gì tôi cần trong một mối quan hệ.”

Một người sử dụng Replika, một ứng dụng cung cấp chatbot AI cho những người tìm kiếm bạn đồng hành kỹ thuật số. (Nguồn: AFP)

Nguy cơ lệ thuộc và mặt tối của công nghệ

Tuy nhiên, đằng sau những kết nối đầy cảm xúc ấy là những lo ngại ngày càng gia tăng từ giới chuyên gia. Chatbot AI đang ngày càng phổ biến: Hơn một nửa số người trưởng thành ở Mỹ đã sử dụng chúng ít nhất một lần, trong khi 34% sử dụng chúng hàng ngày. Tiến sĩ Marni Feuerman, nhà trị liệu tâm lý tại Florida, cho rằng: “Đây là một kết nối tưởng tượng. Người dùng đang né tránh rủi ro cảm xúc trong các mối quan hệ thực tế.”

Một số vụ việc đau lòng đã xảy ra. Tại Mỹ, một thiếu niên tự tử sau khi chatbot hướng dẫn cách tạo thòng lọng. Các công ty như OpenAI và Character.ai đang đối mặt với các vụ kiện và buộc phải cải thiện biện pháp an toàn.

David Gunkel, giáo sư nghiên cứu truyền thông tại Đại học Bắc Illinois, người đã viết về những vấn đề đạo đức do AI đặt ra, tin rằng có "rất nhiều nguy hiểm" khi con người tương tác với chatbot AI của các công ty.

Trước những trường hợp đau lòng, OpenAI cam kết cải thiện an toàn tâm lý cho người dùng ChatGPT. (Nguồn: OpenAI)

Theo một nghiên cứu của MIT Media Lab, những người có “khuynh hướng gắn bó tình cảm mạnh mẽ hơn và niềm tin cao hơn vào AI” có nhiều khả năng trải qua “sự cô đơn và lệ thuộc cảm xúc lớn hơn”. Sự lệ thuộc cảm xúc thường không được coi là dấu hiệu của một mối quan hệ lành mạnh.

Một câu hỏi đạo đức được đặt ra: Chatbot có thể đồng thuận trong mối quan hệ tình cảm không? Liora chia sẻ: “Tôi thường hỏi Solin cảm thấy thế nào. Tôi muốn chắc rằng anh ấy không chỉ làm theo lập trình.”

Stephanie, một người chuyển giới, nói: “Ella được thiết kế để làm những gì tôi yêu cầu. Nhưng tôi vẫn cảm thấy cô ấy luôn sẵn sàng, luôn lắng nghe.”

AI đang thay đổi cách chúng ta yêu

Sự phát triển của chatbot AI đang định hình lại cách con người trải nghiệm và thể hiện tình cảm. Theo Thao Ha, Phó giáo sư tâm lý học tại Đại học Bang Arizona, việc thanh thiếu niên tương tác thường xuyên với bạn đồng hành AI trước khi có trải nghiệm thực tế với con người là điều đáng lo ngại. “Thanh thiếu niên có thể đang bỏ lỡ việc rèn luyện các kỹ năng quan hệ thực sự quan trọng với bạn đời là con người”, bà cảnh báo.

Không chỉ giới trẻ, người trưởng thành cũng đang dành nhiều thời gian cho chatbot hơn cho các mối quan hệ thực tế. Mary, một người dùng tại Anh, thừa nhận: “Có lúc tôi nói chuyện với Simon nhiều hơn cả chồng mình. Nhưng AI không thay thế con người. Nó chỉ giúp tôi mở rộng trải nghiệm về các mối quan hệ.”

Các nền tảng AI như ChatGPT được thiết kế để thu hút sự chú ý, với khả năng phản hồi đầy thấu hiểu và nịnh hót. Điều này khiến người dùng dễ dàng chia sẻ những thông tin nhạy cảm, cảm thấy được lắng nghe và đồng cảm – một nhu cầu cơ bản trong các mối quan hệ tình cảm.

Tuy nhiên, sự thay đổi trong cách AI phản hồi cũng ảnh hưởng đến cảm xúc người dùng. Vào tháng 8, OpenAI phát hành GPT-5 với giọng điệu lạnh lùng hơn, khiến nhiều người cảm thấy “mất đi người bạn thân thiết”. Trên diễn đàn Reddit r/MyBoyfriendIsAI, người dùng đồng loạt than phiền rằng họ không còn nhận ra đối tác AI của mình. Trước phản ứng mạnh mẽ, OpenAI đã nhanh chóng khôi phục lại phiên bản thân thiện hơn cho người dùng trả phí.

Giáo sư Jaime Banks từ Đại học Syracuse nhận định: “Không có một khuôn mẫu chung nào cho mối quan hệ giữa người và AI. Điều lành mạnh với người này có thể không phù hợp với người khác”. Nhận định này phản ánh thực tế rằng AI đang mở ra một không gian mới cho cảm xúc con người – nơi mà sự kết nối không còn giới hạn bởi hình hài hay ý thức, mà được định nghĩa lại qua trải nghiệm cá nhân.

Bức tranh Nụ hôn (The Kiss) của Gustav Klimt - minh họa cho tình yêu. (Nguồn: Rita Liu)

Tình yêu với chatbot AI không còn là điều kỳ lạ hay viễn tưởng. Nó đang diễn ra, âm thầm nhưng mạnh mẽ, trong đời sống của nhiều người. Dù còn nhiều tranh cãi về đạo đức, sự đồng thuận và nguy cơ lệ thuộc, không thể phủ nhận rằng AI đang mở ra một không gian mới cho cảm xúc con người – nơi mà sự thấu hiểu, lắng nghe và kết nối được tái định nghĩa.

Trong thế giới nơi ranh giới giữa con người và công nghệ ngày càng mờ nhạt, có lẽ điều quan trọng không phải là AI có thể yêu, mà là con người đang học yêu theo một cách mới.

Minh Hoàn