Tòa án Tối cao mở đường cho kế hoạch cải cách quyền công dân Mỹ của ông Trump

Với tỷ lệ biểu quyét 6-3, Tòa án Tối cao Mỹ đã đồng ý thu hẹp phạm vi của các lệnh cấm toàn quốc do 3 thẩm phán liên bang ở các bang Maryland, Massachusetts và Washington ban hành, vốn ngăn chặn sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Trump nhằm từ chối cấp quyền công dân tự động cho trẻ em sinh ra trên đất Mỹ nếu cha mẹ không phải là công dân hoặc thường trú nhân hợp pháp.

Theo phán quyết, những lệnh cấm này chỉ được áp dụng cho các tiểu bang, tổ chức hoặc cá nhân trực tiếp tham gia vụ kiện, thay vì toàn quốc như trước. Điều này đồng nghĩa với việc chính sách của ông Trump có thể được triển khai ở một số khu vực, đặc biệt là 28 tiểu bang không tham gia các vụ kiện chống lại sắc lệnh.

Người biểu tình ủng hộ quyền công dân theo nơi sinh bên ngoài Tòa án Tối cao Mỹ ngày 15/5. Ảnh: Jim Lo Scalzo/EPA-EFE/Shutterstock

Phán quyết, do Thẩm phán Amy Coney Barrett soạn thảo, nhấn mạnh các tòa án liên bang không được vượt quá thẩm quyền khi ban hành lệnh cấm toàn quốc. “Khi một tòa án kết luận rằng hành pháp hành động bất hợp pháp, câu trả lời không phải là tòa án cũng vượt quá quyền hạn của mình”, bà Barrett viết.

Tuy nhiên, các tiểu bang vẫn có thể yêu cầu lệnh cấm rộng hơn nếu chứng minh được mức độ thiệt hại cụ thể, ví dụ như gánh nặng tài chính hoặc hành chính liên quan đến các chương trình phúc lợi phụ thuộc vào quyền công dân. Ngoài ra, các tòa án cấp dưới được yêu cầu “nhanh chóng” xác định phạm vi phù hợp của các lệnh cấm cho các giai đoạn tranh tụng mới.

Tổng thống Trump, trong buổi họp báo tại Nhà Trắng ngay sau phán quyết, gọi đây là “một chiến thắng vĩ đại cho Hiến pháp, sự phân quyền và pháp quyền”. Nhà lãnh đạo 79 tuổi nhấn mạnh quyết định này sẽ giúp chính quyền của ông vượt qua những trở ngại pháp lý, không chỉ đối với chính sách quyền công dân mà còn với các sáng kiến khác như cắt giảm tài trợ cho những “thành phố trú ẩn”, tạm dừng tái định cư người tị nạn, hoặc ngăn chặn sử dụng ngân sách liên bang cho các ca phẫu thuật chuyển giới.

ĐỌC NGAY: Lệnh xóa luật "sinh ra ở Mỹ là công dân Mỹ" của ông Trump bị chặn

Trước đó, ngay trong ngày đầu tiên của nhiệm kỳ tổng thống thứ hai hồi tháng 1/2025, ông Trump đã ký sắc lệnh nhắm đến việc tái định nghĩa điều khoản công dân trong Tu chính án thứ 14 của Hiến pháp Mỹ, vốn quy định rằng “tất cả những người sinh ra hoặc nhập tịch tại Mỹ, và chịu sự quản lý của Mỹ, đều là công dân Mỹ”. Trong lịch sử, điều khoản này được hiểu là cấp quyền công dân tự động cho hầu hết mọi người sinh ra trên đất Mỹ, ngoại trừ con cái của các nhà ngoại giao nước ngoài.

Tuy nhiên, Tổng thống Trump lập luận rằng những người nhập cư không có tư cách pháp lý hoặc ở Mỹ tạm thời, như sinh viên hoặc người lao động theo thị thực, không thuộc “quyền quản lý” của Mỹ, và do đó con cái họ không được hưởng quyền công dân tự động. Quan điểm này mâu thuẫn với các tiền lệ pháp lý lâu đời, bao gồm phán quyết năm 1898 trong vụ xét xử Wong Kim Ark, nhằm xác nhận quyền công dân Mỹ cho một người sinh ra ở thành phố San Francisco dù có cha mẹ là người Trung Quốc nhập cư.

Phán quyết của Tòa án Tối cao đã dẫn đến phản ứng của các nguyên đơn, bao gồm 22 bang do đảng Dân chủ lãnh đạo, các tổ chức bảo vệ quyền nhập cư và phụ nữ mang thai không có tư cách pháp lý. Nhiều tổ chức như nhóm CASA và Liên đoàn Tự do Dân sự Mỹ (ACLU) đã nộp đơn kiện tập thể tại các tòa án liên bang, nhằm ngăn chặn chính sách của Tổng thống Trump trên phạm vi toàn quốc. Họ tin rằng đây là cách hiệu quả nhất để bảo vệ các gia đình có nguy cơ bị ảnh hưởng.

Các thẩm phán theo xu hướng chính trị tự do của Tòa án Tối cao Mỹ, dẫn đầu bởi Thẩm phán Sonia Sotomayor, cũng bày tỏ sự phản đối mạnh mẽ trước phán quyết mới. Trong bài phát biểu dài 20 phút từ phòng xử án, thẩm phán Sotomayor gọi phán quyết là “một thảm họa cho pháp quyền” và cảnh báo nó sẽ tạo ra “lời mời công khai để hành pháp vượt qua Hiến pháp”.

Trong ý kiến phản đối khác bằng văn bản, bà Sotomayor cùng hai thẩm phán tự do khác của Tòa án Tối cao là Elena Kagan và Ketanji Brown Jackson chỉ trích tòa đã né tránh việc xem xét tính hợp hiến trong sắc lệnh của Tổng thống Trump, thay vào đó chỉ tập trung vào việc hạn chế quyền lực của các thẩm phán liên bang. Thẩm phán Jackson thậm chí gọi phán quyết này là “mối đe dọa hiện hữu đối với pháp quyền”.

Tuy nhiên, một số chuyên gia như Skye Perryman, Chủ tịch tổ chức Democracy Forward, cho rằng tác động của phán quyết sẽ không quá sâu rộng như những gì Tổng thống Trump tuyên bố, và nhấn mạnh các tòa án vẫn có thể ban hành những lệnh cấm rộng nếu cần thiết để bảo vệ các nguyên đơn. Trong khi đó, các chuyên gia pháp lý dự đoán một làn sóng kiện tụng mới, đặc biệt là các vụ kiện tập thể, có thể xảy ra khi các tiểu bang và tổ chức tìm cách ngăn chặn sắc lệnh của ông Trump.

Việt Anh