Tổng thống Putin thăm Ấn Độ: Dầu mỏ Nga, áp lực Mỹ và thế đi trên dây của Thủ tướng Modi

Tổng thống Nga Putin và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi trước cuộc hội đàm tại New Delhi năm 2018. Ảnh: AP

Tổng thống Nga Putin dự kiến khởi hành chuyến thăm vào ngày 4/12 trước khi có cuộc hội đàm với Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi vào 5/12. Chuyến thăm được kỳ vọng sẽ rà soát tiến triển trong quan hệ song phương, thảo luận các vấn đề cùng quan tâm và ký kết một số thỏa thuận liên ngành và thỏa thuận kinh doanh, theo thông báo từ cả hai Chính phủ.

Chuyến thăm Ấn Độ gần đây nhất của ông Putin là vào năm 2021. Trong khi Thủ tướng Modi tới Moscow vào năm ngoái để dự Hội nghị BRICS, và hai nhà lãnh đạo cũng gặp nhau ngắn vào tháng 9 tại Trung Quốc trong khuôn khổ Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải.

Khoảnh khắc cho những chuyển động ngoại giao

Cuộc gặp thượng đỉnh Ấn Độ - Nga diễn ra trong bối cảnh Mỹ đang thúc đẩy một kế hoạch hòa bình cho Ukraine và tìm kiếm sự hợp tác rộng hơn từ các đối tác chủ chốt. Chính vì vậy nhiều chuyên gia cho rằng, Ấn Độ có thể là một kênh để Mỹ tác động đến Nga liên quan đến kế hoạch hòa bình của mình. Kế hoạch hòa bình của Tổng thống Trump đang gây ra những mối quan ngại ở châu Âu vì bị cho là thiên vị Moscow. Đề xuất này sau đó được điều chỉnh sau cuộc gặp giữa quan chức Mỹ và Ukraine tại Geneva hơn một tuần trước.

Cho đến nay, Ấn Độ luôn chọn lập trường trung lập trong vấn đề Ukraine và nhấn mạnh sự cần thiết của một giải pháp hòa bình. Theo Sreeram Sundar Chaulia, chuyên gia tại Trường Quan hệ Quốc tế Jindal gần New Delhi, Ấn Độ đã tránh đóng vai trò trung gian quá rõ ràng vì có thể làm phức tạp quan hệ với cả Nga và Mỹ. “Nhưng các hoạt động ngoại giao hậu trường của Thủ tướng Modi hoàn toàn có thể xảy ra, và trên thực tế đã diễn ra ở một mức độ nhất định”, ông nói. Ông cho rằng, nhà lãnh đạo Ấn Độ có thể tìm cách thuyết phục ông Putin “tính đến một số quan ngại của Ukraine và châu Âu để hướng tới chấm dứt giao tranh”.

Kinh tế - trọng tâm trong chuyến thăm của Putin

Theo các quan chức Ấn Độ tham gia chuẩn bị hội nghị, hai nhà lãnh đạo sẽ đưa ra những hướng đi mới để thúc đẩy quan hệ song phương và dự kiến công bố một loạt tài liệu hợp tác mới tập trung vào thương mại, kinh tế, hàng hải, y tế và trao đổi truyền thông. Các chi tiết chưa được công bố công khai.

New Delhi đang muốn tăng cường xuất khẩu dược phẩm, nông sản và dệt may sang Nga, đồng thời yêu cầu Moscow dỡ bỏ các rào cản phi thuế quan. Ấn Độ cũng tìm kiếm nguồn cung phân bón dài hạn từ Nga.

Hợp tác năng lượng sẽ là trọng tâm đáng chú ý, bao gồm các khoản đầu tư của Ấn Độ vào Viễn Đông Nga và hợp tác mở rộng về năng lượng hạt nhân dân sự. Dự án nhà máy điện hạt nhân Kudankulam tại bang Tamil Nadu - được xây dựng với hỗ trợ của Nga tiếp tục là trung tâm của mối quan hệ này. Hai bên vẫn đang trao đổi về việc nội địa hóa thiết bị và khả năng hợp tác tại nước thứ ba.

Một lĩnh vực quan trọng khác là thỏa thuận về di cư an toàn và có quản lý đối với lao động tay nghề cao của Ấn Độ sang Nga.

Áp lực từ Mỹ về dầu mỏ Nga

Washington đã nhiều lần yêu cầu New Delhi dừng mua dầu Nga giá rẻ, cáo buộc Ấn Độ góp phần tài trợ cho cỗ máy chiến tranh của Moscow. Hồi tháng 8, ông Trump áp thuế 50% đối với hàng nhập khẩu từ Ấn Độ nhằm tăng sức ép.

Ấn Độ bác bỏ cáo buộc, khẳng định nước này tuân thủ các lệnh trừng phạt quốc tế và ưu tiên lợi ích quốc gia cùng an ninh năng lượng. Tuy nhiên, lập trường của New Delhi có thể trở nên khó xử hơn sau khi Mỹ áp trừng phạt mới đối với hai tập đoàn dầu khí lớn của Nga là Rosneft và Lukoil.

Quan chức Ấn Độ cho biết, nước này sẽ không mua dầu từ các nhà sản xuất Nga bị trừng phạt, nhưng vẫn để ngỏ khả năng nhập khẩu từ các công ty không nằm trong danh sách.

“Ấn Độ chắc chắn sẽ nhấn mạnh rằng không có ý định cắt hoàn toàn nguồn cung năng lượng từ Nga”, Harsh Pant, Phó Chủ tịch nghiên cứu đối ngoại tại Observer Research Foundation ở New Delhi nhận định.

Theo ông Pant, tương lai nhập khẩu dầu Nga sẽ phụ thuộc “vào diễn biến thị trường và hiệu quả thực tế của các biện pháp trừng phạt trong việc khiến doanh nghiệp Ấn Độ, cả tư nhân lẫn quốc doanh, rời xa nguồn cung từ Nga”.

Quốc phòng - trụ cột của quan hệ

Ấn Độ dự kiến thúc giục Nga đẩy nhanh việc bàn giao hai tổ hợp tên lửa phòng không S-400 còn lại, sau khi đã nhận ba tổ hợp theo hợp đồng trị giá 5,4 tỷ USD ký năm 2018. Việc chậm trễ được cho là xuất phát từ gián đoạn chuỗi cung ứng liên quan đến chiến sự Ukraine.

New Delhi cũng xem xét khả năng mua thêm S-400 hoặc phiên bản nâng cấp, dù không có khả năng công bố thỏa thuận trong chuyến thăm này. Giới hoạch định quốc phòng Ấn Độ cho rằng, S-400 đã chứng tỏ hiệu quả trong cuộc đối đầu ngắn với Pakistan hồi tháng 5.

“Cuộc gặp sẽ tập trung vào những yếu tố mang tính thể chế trong hợp tác quốc phòng và tìm cách chấm dứt tình trạng giao hàng chậm trễ. Khả năng bổ sung S-400 là không bị loại trừ, nhưng không nên kỳ vọng có công bố nào trong chuyến thăm”, Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ Rajesh Kumar Singh nói tại một hội nghị an ninh ở New Delhi tuần trước.

Hai bên cũng sẽ thảo luận nâng cấp đội máy bay chiến đấu Su-30MKI do Nga sản xuất, đẩy nhanh giao các trang bị quân sự thiết yếu, cùng tăng cường phối hợp trong diễn tập chung và cứu trợ thảm họa.

Dù Ấn Độ đã đa dạng hóa nguồn cung vũ khí những năm gần đây, Nga vẫn là nhà cung cấp chính. Moscow muốn chào bán máy bay tiêm kích tàng hình Su-57 cho Ấn Độ, nhưng New Delhi vẫn tiếp tục xem xét các lựa chọn từ những nhà sản xuất khác.

Quỳnh Vũ