TP.HCM tiên phong chuẩn bị đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học

Đưa môn tiếng Anh vào lớp học từ sớm

Thực tế giảng dạy tại các trường cho thấy học sinh được tiếp cận sớm, giáo viên chủ động đổi mới phương pháp và môi trường thực hành được mở rộng.

Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định phê duyệt Đề án “Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến năm 2045”. Trong đó đối với bậc tiểu học, Bộ Giáo dục và Đào tạo đề nghị triển khai dạy học môn tiếng Anh bắt buộc từ lớp 1 của chương trình giáo dục phổ thông (hiện tại đang bắt buộc từ lớp 3).

Tại TP.HCM, địa phương có nhiều thuận lợi khi thí điểm triển khai nhờ hiệu quả từ các chương trình, đề án như chương trình tăng cường tiếng Anh từ lớp 1, bắt đầu thực hiện từ năm học 1998-1999. Đến nay, Thành phố có gần 100% học sinh được học tiếng Anh ngay từ lớp 1 (TP.HCM trước khi sáp nhập).

Một tiết học môn tiếng Anh tại trường Tiểu học Phan Văn Trị (phường Cầu Ông Lãnh, TP.HCM)

Cô Ngô Tường Nhật Linh, giáo viên tiếng Anh, trường Tiểu học Phan Văn Trị (phường Cầu Ông Lãnh, quận 1 cũ), cho biết, khi soạn bài cho học sinh lớp 1, cô phải chuẩn bị rất nhiều tranh minh họa, thẻ flashcard và lặp lại nội dung nhiều lần để học sinh ghi nhớ.

Theo cô Linh, học sinh lớp 1 khác với học sinh lớp 3, ở độ tuổi này, các em chỉ mới bắt đầu làm quen với môi trường học tập nên khả năng tiếp thu ngôn ngữ mới nhanh. Vì vậy, phương pháp hiệu quả nhất là tạo cho các em cảm giác “vừa học vừa chơi”, thông qua các trò chơi, vận động hoặc hình ảnh sinh động, giúp hình thành thói quen và phản xạ ngôn ngữ một cách tự nhiên hơn.

“Với học sinh lớp 1, giáo viên vừa phải dùng ngôn ngữ vừa dùng hình thể. Mình áp dụng câu ngay từ đầu thay vì chỉ cho các em học từ riêng lẻ, để các em có thể nói được luôn", cô Linh nói.

Là giáo viên gắn bó với môn tiếng Anh từ những ngày TP.HCM bắt đầu triển khai chương trình tiếng Anh tăng cường, cô Phan Huỳnh Lê, giáo viên tiếng Anh của trường cho rằng, với học sinh lớp 1, giai đoạn đầu cần tổ chức các hoạt động thông qua trò chơi và sinh hoạt hằng ngày để hình thành thói quen, khả năng phản xạ và kỹ năng giao tiếp cơ bản.

Theo cô Lê, năng lực tiếp thu của học sinh lớp 1 tăng rõ rệt từ đầu năm đến giữa kỳ, các em có thể nhìn hình để đọc từ và bước đầu nói được những mẫu câu đơn giản.

Một thuận lợi nữa, theo cô, là so với trước đây, học sinh ngày nay có nhiều nguồn tài liệu và môi trường tiếp cận tiếng Anh sớm hơn, tạo tiền đề thuận lợi cho việc triển khai tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai trong trường học.

“Đối với học sinh lớp 1, các em còn nhỏ nên học bằng cách tiếp cận hằng ngày, từ đó hình thành thói quen và kỹ năng giao tiếp tiếng Anh. Hy vọng mô hình tiếng Anh từ sớm mà Bộ đưa ra sẽ phù hợp, giúp kỹ năng ngôn ngữ của các em phát triển tốt hơn", cô Phan Huỳnh Lê nói.

Đưa tiếng Anh vào môn học khác

Không chỉ trong các tiết tiếng Anh, nhiều tiết Toán hay Lịch sử tại TP.HCM cũng đang từng bước được triển khai dạy bằng tiếng Anh.

Một tiết học Toán học bằng tiếng Anh của học sinh trường Tiểu học Nguyễn Huệ (phường Bến Thành)

Tại một tiết học Toán ở Trường Tiểu học Nguyễn Huệ (phường Bến Thành), cô Đỗ Thị Kim Quỳnh giáo viên chủ nhiệm lớp 3/3 dạy hoàn toàn bằng tiếng Anh. Tiết học này được cô Quỳnh tổ chức 1–2 lần mỗi tháng. Trong lớp, học sinh được chia thành bốn nhóm để học kiến thức Toán, trả lời câu hỏi, giao tiếp và làm bài tập nhóm hoặc cá nhân, tất cả đều bằng tiếng Anh.

“Khó khăn là các em chưa quen dùng tiếng Anh hoàn toàn, vẫn xen tiếng Việt. Mình phải lên tư tưởng rằng tiết học này cần nói tiếng Anh tối đa, suy nghĩ và viết bằng tiếng Anh", cô Quỳnh kể.

Để hỗ trợ, giáo viên còn chuẩn bị phiếu học tập bản song ngữ gồm tiếng Anh và tiếng Việt để học sinh giúp nhau trong quá trình học. Theo cô Quỳnh, việc dạy các môn học bằng tiếng Anh đòi hỏi giáo viên phải chủ động nâng cao năng lực, bổ sung từ vựng chuyên ngành và có sự phối hợp, tư vấn từ giáo viên tiếng Anh để đảm bảo hiệu quả giảng dạy.

Giai đoạn đầu, cô Quỳnh mất đến bốn ngày để xây dựng bài giảng và trao đổi cùng đồng nghiệp, hiện tại, thời gian chuẩn bị được rút xuống còn khoảng một ngày. Với môn Lịch sử, việc soạn bài còn mất nhiều thời gian hơn do cần học thêm hệ thống thuật ngữ chuyên môn.

Việc có môi trường thực hành thường xuyên giúp học sinh mạnh dạn hơn khi giao tiếp với giáo viên hoặc người nước ngoài. Những tiết học này giúp các em tự tin hơn vì được nói chuyện với cô trước, từ đó không ngại giao tiếp.

Ngoài ra, trường còn có câu lạc bộ và ngày hội tiếng Anh để học sinh và giáo viên tăng cường tiếp cận ngôn ngữ, đặc biệt có thể bổ trợ cho nhau về phương pháp dạy và học bằng tiếng Anh.

Học sinh làm bài tập Toán bằng cách trả lời bằng tiếng Anh

Bà Bùi Thị Thanh, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Nguyễn Huệ cho biết hiện trường đang triển khai hai chương trình tiếng Anh: tích hợp và tăng cường. Với khối lớp 3–5, học sinh học 8 tiết mỗi tuần, gồm 4 tiết theo chương trình của Bộ, 2 tiết do giáo viên bản ngữ giảng dạy và 2 tiết học với phần mềm bổ trợ. Riêng chương trình tích hợp có lộ trình riêng.

Ở lớp 1 và 2, chương trình tự chọn gồm 2 tiết của Bộ và 4 tiết bổ sung, trong đó có 2 tiết với giáo viên bản ngữ và 2 tiết sử dụng phần mềm hỗ trợ.

Bên cạnh các tiết học môn tiếng Anh chính khóa, nhà trường còn khuyến khích mỗi giáo viên khác thực hiện ít nhất một tiết dạy bằng tiếng Anh mỗi tháng, tiến tới tăng số lượng khi giáo viên dạy học bằng ngôn ngữ tiếng Anh:

"Điều này cũng phụ thuộc vào năng lực và kinh nghiệm của từng giáo viên, bởi thầy cô không chỉ cần chuẩn bị kỹ lưỡng bài giảng mà còn phải có vốn từ vựng và kỹ năng tiếng Anh để giảng dạy. Ngay cả khi là giáo viên tiếng Việt, việc giao tiếp bình thường với học sinh trong tiết học cũng đòi hỏi phát âm và sử dụng câu từ chuẩn xác", bà Bùi Thị Thanh nói thêm.

Bên cạnh đó, TP.HCM cũng là địa phương tiên phong thực hiện chương trình tiếng Anh tích hợp (Đề án 5695- Dạy và học các môn Toán, Khoa học và tiếng Anh tích hợp chương trình Anh và Việt Nam, từ năm học 2014-2015). Toàn bộ tiết học chương trình tiếng Anh tích hợp đều do giáo viên bản ngữ đứng lớp. Chương trình này hiện có hơn 30.000 học sinh tại 160 trường tiểu học, THCS và THPT đang thực hiện.

Tại lễ kỷ niệm 50 năm ngành Giáo dục và Đào tạo TP.HCM vào ngày 20/11, Thứ trưởng Thường trực Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Ngọc Thưởng cũng đánh giá TP.HCM có “5 điểm sáng”, trong đó nổi bật nhất là sự chuẩn bị sớm, bài bản và mang tính tiên phong cho mục tiêu đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học.

Ông cho biết, TP.HCM không chỉ dạy tiếng Anh từ lớp 1 mà còn mạnh dạn triển khai dạy Toán và Khoa học bằng tiếng Anh, tổ chức các sân chơi, cuộc thi, hoạt động giao lưu quốc tế giúp học sinh rèn luyện và ứng dụng tiếng Anh trong bối cảnh học thuật và hội nhập.

Những kết quả này cho thấy TP.HCM đã chuẩn bị nền tảng khá vững cho đề án quốc gia. Tuy vậy, để đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai một cách bền vững, đội ngũ giáo viên sẽ là nhân tố then chốt.

Bài viết tiếp theo sẽ đề cập đến những thách thức về năng lực, phương pháp, nhu cầu bồi dưỡng giáo viên để triển khai đề án trên quy mô lớn.

Vũ Hường/VOV-TP.HCM