TP Hồ Chí Minh huy động nguồn lực xã hội cho bảo tồn di sản

Theo báo cáo của Sở Văn hóa và Thể thao TP Hồ Chí Minh, những năm qua, công tác lập hồ sơ khoa học di tích tiếp tục được đẩy mạnh, tập trung vào hồ sơ di tích quốc gia đặc biệt và định hướng xây dựng hồ sơ đề cử di sản thế giới. Đồng thời, thành phố phát triển các sản phẩm du lịch di tích như tour đêm tại Bạch Dinh, Nhà tù Côn Đảo.

Khu di tích lịch sử Bưng Ông Thoàn nằm trên địa bàn phường Long Trường, TP Hồ Chí Minh.

Công tác tu bổ, tôn tạo di tích được thực hiện đúng quy định, gắn với phát huy giá trị di sản, giáo dục truyền thống và phát triển du lịch văn hóa. Nhiều dự án tu bổ được triển khai và hoàn thành với tổng kinh phí khoảng 500 tỷ đồng từ ngân sách Nhà nước và nguồn xã hội hóa. Tiêu biểu là công trình xây dựng mới Bảo tàng Tôn Đức Thắng; tu bổ, tôn tạo di tích khảo cổ quốc gia Giồng Cá Vồ (giai đoạn 2); bảo tồn, tôn tạo di tích quốc gia đặc biệt Côn Đảo.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, cơ sở vật chất của một số bảo tàng xuống cấp, diện tích trưng bày hạn chế. Nguồn nhân lực chuyên môn trong lĩnh vực bảo tàng học, công nghệ trưng bày, bảo quản hiện vật… còn thiếu. Kinh phí đầu tư cho chuyển đổi số và công tác bảo quản hiện vật chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Việc bố trí và huy động kinh phí cho công tác tu bổ các di tích lịch sử – văn hóa cũng như hoạt động bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể vẫn còn hạn chế, nguồn tài chính chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước. Công tác phối hợp giữa các ngành, các cấp trong quản lý di tích chưa thật sự đồng bộ; một số địa phương chưa phát huy hết vai trò của cộng đồng trong bảo vệ và khai thác giá trị di tích. Hoạt động nghiên cứu, lập hồ sơ, kiểm kê di tích chưa được triển khai đồng bộ giữa ba khu vực sau khi sáp nhập địa giới hành chính. Công tác quy hoạch di tích, quy hoạch khảo cổ; nghiên cứu giá trị di sản văn hóa phi vật thể và di sản tư liệu chưa được quan tâm đúng mức.

Trong thời gian tới, Sở Văn hóa Thể thao sẽ tiếp tục phối hợp, hướng dẫn Khu di tích Địa đạo Củ Chi xây dựng hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận là Di sản; tham mưu UBND thành phố ban hành Danh mục kiểm kê di tích năm 2026, làm cơ sở cho công tác quản lý, bảo vệ, tu bổ và phát huy giá trị di tích. Đồng thời, trình cấp có thẩm quyền xếp hạng 15 công trình, địa điểm di tích lịch sử – văn hóa cấp thành phố và 3 di tích cấp quốc gia.

Thành phố cũng sẽ ra mắt Quỹ Bảo tồn Di sản văn hóa, huy động các nguồn lực xã hội cho công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Tổ chức các triển lãm, trưng bày chuyên đề và chương trình giáo dục di sản tại các bảo tàng, với nội dung và hình thức đa dạng như trực tiếp, trải nghiệm, ngoại khóa, trực tuyến; tăng cường phối hợp với các cơ sở giáo dục, hướng đến học sinh, sinh viên và thanh thiếu niên.

Phấn đấu số lượt khách tham quan bảo tàng đạt khoảng 4 triệu lượt/năm, nâng cao tỷ lệ khách tham quan theo hình thức giáo dục, trải nghiệm và du lịch văn hóa, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả phát huy giá trị di sản và tăng nguồn thu cho các đơn vị sự nghiệp.

Tiếp tục thực hiện chuyển đổi số trong lĩnh vực bảo tàng và di tích từ năm 2026, hoàn thành xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý di tích và di sản văn hóa phi vật thể thống nhất toàn thành phố, bảo đảm kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia về di sản văn hóa.

Song song đó, tổ chức triển khai quy hoạch khảo cổ học trên địa bàn, đề xuất khai quật, thăm dò khảo cổ tại các khu vực có nguy cơ bị tác động bởi các dự án phát triển đô thị, nhằm bảo tồn và làm rõ giá trị khoa học, lịch sử của di tích. Đẩy mạnh hoạt động truyền dạy, thực hành di sản văn hóa phi vật thể cho thế hệ trẻ tại các địa phương có di sản.

Phương Tuyền