Trang sử hào hùng những ngày tháng Tám ở Đắk Nông

Lãnh đạo qua các đảng viên trong nhà tù

Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam thời kỳ cách mạng tháng Tám với phong trào đấu tranh của các dân tộc Tây Nguyên và Nhân dân Đắk Nông bằng một con đường riêng. Đó là thông qua đảng viên ở Nhà tù Buôn Ma Thuột, Nhà ngục Đắk Mil.

Nhà ngục Đắk Mil là nơi giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ. Ảnh: Lê Phước

Trong quá trình hoạt động đấu tranh trong tù cũng như việc phải đi lao dịch, các tù nhân là đảng viên cộng sản luôn tranh thủ mọi cơ hội, tiến hành tuyên truyền, vận động, giác ngộ để xây dựng cơ sở cách mạng trong và ngoài nhà tù, trước hết những người trực tiếp tiếp xúc với tù nhân như đội ngũ các y tá, lính khố xanh, binh lính người Thượng.

Cuối năm 1944, những chiến sĩ cộng sản đã vận động, xây dựng được những cơ sở cách mạng trong đội ngũ lính khố xanh, giác ngộ tinh thần cách mạng cho họ. Những đơn vị lính khố xanh người Ê đê, M’nông, từ chỗ là công cụ bạo lực của thực dân Pháp đã dần giác ngộ tinh thần yêu nước, đoàn kết Kinh - Thượng. Để rồi, trong Cách mạng tháng Tám, lực lượng này là một trong những lực lượng ngả về phía cách mạng, theo tiếng gọi chính nghĩa, tiếng gọi của độc lập dân tộc, tiếng gọi của Đảng, đứng lên làm chủ vận mệnh của mình.

Xây dựng cơ sở cách mạng trong đội ngũ công nông binh

Đắk Nông là một tỉnh có nhiều thành phần dân tộc thiểu số, vì vậy, cuộc vận động cách mạng ở đây thực chất là cuộc vận động đồng bào các dân tộc tham gia cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng. Thực tế lịch sử vận động Cách mạng tháng Tám ở Đắk Nông cho thấy, cho đến ngày Nhật đảo chính Pháp (9/3/1945) và gần đến ngày giành chính quyền, cơ sở cách mạng trong đồng bào các dân tộc còn rất mỏng, chỉ mới lẻ tẻ có một số công chức, trí thức và binh lính người dân tộc là nòng cốt của cách mạng.

Bằng nhiều biện pháp và hình thức khác nhau, các đảng viên cộng sản đã tìm cách vận động, tập hợp quần chúng, mà trọng tâm là đi vào giác ngộ đội ngũ công nhân đồn điền là lực lượng chiếm đại bộ phận trong đội ngũ công nhân ở Đắk Nông. Cùng với đó, các đảng viên cộng sản vận động nông dân và đồng bào các dân tộc thông qua đội ngũ công nhân ở đồn điền để cho đường lối, chương trình Việt Minh bắt đầu đi vào đồng bào dân tộc ở các bon làng. Đặc biệt, công tác vận động binh lính trong tiểu đoàn bảo an binh của địch là một điểm nổi bật trong cuộc đấu tranh giải phóng của quân dân Đắk Nông. Từ đó, hoạt động này đã hình thành khối công – nông – binh liên hiệp của Đảng trong đấu tranh cách mạng. Từ đây, các cuộc đấu tranh của quần chúng ngày càng diễn ra sâu hơn, rộng hơn và giành được nhiều thắng lợi hơn.

Lãnh đạo quần chúng giành chính quyền

Khi thời cơ tổng khởi nghĩa đã đến, Trung ương Đảng và Ủy ban Mặt trận dân tộc giải phóng ra lệnh tổng khởi nghĩa trong toàn quốc, giành chính quyền về tay Nhân dân. Tối ngày 17/8/1945, Tỉnh bộ Việt Minh Đắk Lắk tiến hành cuộc khởi nghĩa mở màn tại đồn điền Ca Đa và giành được thắng lợi. Đây là cuộc khởi nghĩa từng phần giành thắng lợi đầu tiên ở Đắk Lắk. 15 giờ ngày 24/8/1945, cuộc mít tinh giành chính quyền diễn ra tại sân vận động thị xã Buôn Ma Thuột với hơn 3.000 đồng bào các dân tộc Ê đê, Gia Rai, M’nông và 500 lính bảo an binh được giác ngộ cách mạng đã quay súng về với cách mạng.

Tại các huyện và bon trong tỉnh như Đắk Mil, Đắk Song, Đắk R'lấp, Krông Nô dưới sự lãnh đạo của cán bộ, hội viên Việt Minh, Nhân dân đã đứng lên giành chính quyền thắng lợi. Tại huyện Đắk Mil, ngày 23/8/1945, đại diện Mặt trận Việt Minh huyện tuyên bố xóa bỏ chính quyền tay sai bù nhìn, thành lập Ủy ban Cách mạng lâm thời huyện. Tại huyện Đắk R’lấp, đồng bào các bon khu vực Ba Biên Giới nổi dậy tham gia mít tinh lớn tại bon Bu Prăng với cờ đỏ sao vàng, ảnh Bác Hồ, mừng cách mạng thành công. Sau đó, các nơi lần lượt mít tinh, thành lập chính quyền cách mạng ở các tổng, đập phá tượng đài Hăngrimet và dựng bia kỷ niệm Anh hùng N'Trang Lơng tại ngã ba biên giới. Huyện Đắk Nông (khi đó thuộc tỉnh Đồng Nai Thượng) diễn biến cuộc đấu tranh giành chính quyền gặp nhiều khó khăn hơn. Đến 28/8/1945, được sự hỗ trợ của Đảng bộ và Nhân dân tỉnh Lâm Viên, tổng khởi nghĩa mới giành thắng lợi.

Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công trên địa bàn tỉnh Đắk Nông. Nhân dân các dân tộc trong tỉnh dưới sự lãnh đạo của Đảng và Mặt trận Việt Minh đã vùng lên làm chủ vận mệnh của mình, mở ra thời kỳ mới trong lịch sử đấu tranh cách mạng của Nhân dân Tây Nguyên anh hùng. Mặc dù còn gặp nhiều khó khăn về điều kiện khách quan và chủ quan, cuộc khởi nghĩa giành chính quyền trong tỉnh Đắk Lắk nói chung và địa bàn Đắk Nông nói riêng đã diễn ra đúng thời cơ, góp phần vào thắng lợi của cuộc Cách mạng tháng Tám năm 1945 trong cả nước.

Cẩm Trang