Tranh cãi quanh mức trần 600.000 quân Ukraine trong kế hoạch hòa bình của Mỹ

Bản đề xuất hòa bình ban đầu gồm 28 điểm, vốn bị Ukraine và phương Tây chỉ trích gay gắt vì cho rằng thiên vị lợi ích của Moscow, giới hạn lực lượng vũ trang Ukraine ở mức 600.000 quân. Chỉ vài ngày sau, các lãnh đạo châu Âu đã gửi một đề xuất phản hồi, được cho là kêu gọi nâng trần này lên 800.000 quân. Tuy vậy, giới quan sát nhận định rằng, trên thực tế, quy mô quân đội Ukraine trong thời hậu chiến sẽ khó đạt đến con số trên do những hạn chế về kinh tế và nguồn lực.

Nhà phân tích quân sự Ukraine Oleksii Hetman cho rằng lực lượng khoảng 300.000 quân có thể là đủ, với điều kiện đó phải là một đội quân chuyên nghiệp, được huấn luyện bài bản và duy trì trạng thái sẵn sàng chiến đấu cao trước bất kỳ biến chuyển đột ngột nào.

Quân đội Ukraine. Ảnh: Reuters

“Ukraine sẽ không cần gần một triệu quân như hiện nay trong thời bình, bởi chúng ta thậm chí không có đủ thao trường để huấn luyện và phối hợp tác chiến cho lực lượng lớn đến vậy", ông Hetman chia sẻ với Kiev Independent.

Giữa lúc Washington gây sức ép buộc Kiev và châu Âu hướng đến một thỏa thuận nhằm chấm dứt cuộc chiến đã kéo dài gần 4 năm, Ukraine vẫn tìm cách thiết kế các điều kiện ràng buộc đủ mạnh để ngăn chặn các rủi ro an ninh trong tương lai.

Hôm 25/11, CBS News dẫn lời một quan chức Mỹ giấu tên cho biết Kiev đã chấp thuận phiên bản sửa đổi, ngoại trừ “một vài chi tiết nhỏ”. Theo Financial Times, trong kế hoạch hòa bình đã được Ukraine và Mỹ thống nhất, quy mô quân đội Ukraine hậu chiến nhiều khả năng sẽ được ấn định ở mức 800.000 quân nhân.

Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) tại Washington D.C. đồng tình với đánh giá của ông Hetman, cho rằng việc thu hẹp lực lượng vũ trang sẽ không phải là trở ngại lớn đối với Ukraine.

“Với một lệnh ngừng bắn, Kiev sẽ có xu hướng giải giáp một phần lực lượng – hiện ước tính khoảng 880.000 quân – và quy mô có thể giảm xuống dưới 600.000", CSIS nêu trong báo cáo phân tích ngày 24/11, đồng thời nhấn mạnh rằng trước khi Nga mở cuộc xâm lược toàn diện, quân đội Ukraine chỉ có 209.000 quân nhân tại ngũ.

Tuy nhiên, ông Hetman cho rằng vấn đề cốt lõi không nằm ở quy mô lực lượng thường trực, mà là khả năng duy trì một lực lượng dự bị sẵn sàng chiến đấu lên tới hơn 1 triệu người, được huấn luyện định kỳ 1 đến 2 lần mỗi năm. Theo ông, Ukraine phải chuẩn bị tâm thế sẵn sàng trước nguy cơ xung đột bùng phát trở lại, đồng nghĩa với việc cả nam lẫn nữ trong độ tuổi 18 - 60 đều cần được trang bị kỹ năng quân sự cơ bản, tương tự mô hình của Israel, để có thể tham gia “nhiều loại hình tác chiến khác nhau”.

Ông Hetman cho rằng điều thiết yếu là phải có hệ thống huấn luyện và chuẩn bị từ thời bình để tránh hỗn loạn khi tình huống khẩn cấp xảy ra.

“Mọi người phải biết mình cần làm gì, đi đâu, thuộc đơn vị nào, và nhiệm vụ cụ thể của họ là gì", chuyên gia này cho biết.

Thiếu tá Andriy Tkachuk, đồng thời là nhà khoa học chính trị Ukraine, cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của khả năng huy động nhanh lực lượng dự bị đã được phân công sẵn vào các đơn vị.

“Tôi tin đây là hướng đi đúng. Mọi công dân đều nên trải qua huấn luyện và sẵn sàng được huy động. Ở khía cạnh này, chúng ta nên nhìn vào mô hình Israel, nơi quân đội có thể tăng gấp đôi quy mô chỉ trong một ngày", ông Tkachuk nói, bày tỏ sự ủng hộ đối với mô hình nghĩa vụ quân sự bắt buộc của Israel dành cho nam giới.

Dẫu vậy, ông cho rằng Ukraine, với tư cách một quốc gia có chủ quyền, phải có quyền tự quyết về quy mô quân đội của mình. Nhưng trong bối cảnh đàm phán, việc thu hẹp lực lượng có thể là điều không thể tránh khỏi vì các ràng buộc kinh tế.

Bà Yulia Kazdobina, nhà nghiên cứu cao cấp tại Chương trình Nghiên cứu An ninh của Viện Ukraine Prism, cho rằng nếu áp mức trần quân số, Quốc hội Ukraine sẽ buộc phải thông qua luật điều chỉnh quy mô lực lượng. Nhưng bà cảnh báo rằng việc tuyển đủ người sẵn sàng chiến đấu sẽ vô cùng khó khăn, nhất là sau khi hàng nghìn người đã tự nguyện nhập ngũ từ năm 2022 và nhiều người trong số họ đã hy sinh.

Nhắc lại quan điểm của người đứng đầu chính sách đối ngoại EU, bà Kaja Kallas rằng chính Nga mới là bên cần bị giới hạn quân đội và ngân sách quốc phòng, bà Kazdobina khẳng định việc áp trần đối với Ukraine “sẽ gửi đi tín hiệu sai lầm”, khi chính Moscow mới là bên đang duy trì mối đe dọa.

Trong khi đó, ông Steven Horrell, thành viên cấp cao tại Chương trình Quốc phòng và An ninh xuyên Đại Tây Dương của CEPA, lưu ý rằng những chi tiết như phạm vi tính toán quân số, số lượng lực lượng dự bị và cơ chế giám sát quốc tế là những yếu tố cực kỳ cần làm rõ.

“Nếu giới hạn quân số trở thành điều kiện then chốt để đạt được lệnh ngừng bắn toàn diện và cuối cùng là hòa bình, Ukraine vẫn nên kiên trì thúc đẩy một mức trần cao hơn. Thực tế trong những năm qua đã chứng minh rằng Ukraine buộc phải duy trì năng lực tự vệ của chính mình", ông Horrell - cựu sĩ quan tình báo hải quân nói.

Diệp Thảo/VOV.VN Theo The Kyiv Independent