Trao quyền cho phụ nữ để phòng ngừa lao động trẻ em trong ngành ca cao

Một cậu bé đang thu hoạch quả ca cao

Trên thực tế, theo Bộ Lao động Hoa Kỳ, 45% trẻ em sống trong các hộ gia đình trồng ca cao ở Bờ Biển Ngà và Ghana, tương đương khoảng 1,56 triệu trẻ em, đều không được đến trường vì phải lao động cùng cha mẹ, thường làm việc nhiều giờ, mang vác vật nặng hoặc sử dụng các công cụ sắc nhọn.

Nhờ có Hiệp hội tiết kiệm và cho vay địa phương (VSLA), Arthur đã có thể tiếp cận được nguồn tiền để mua đồng phục học sinh và các đồ dùng học tập khác, giúp cô có thể cho con mình đến học tại ngôi trường gần đó.

VSLA của làng cô là một trong 136 VSLA được thành lập trong dự án kéo dài 4 năm do Cơ quan Hợp tác Phát triển Na Uy (Norad) tài trợ và được thực hiện bởi tổ chức chứng nhận Rainforest Alliance, phối hợp với tổ chức từ thiện Solidaridad Tây Phi và Sáng kiến Ca cao Quốc tế (ICI).

Dự án này tiếp nối sự quan tâm suốt nhiều thập kỷ từ các bên liên quan trong ngành ca cao, các cơ quan chính phủ và khu vực tình nguyện nhằm giải quyết vấn đề lao động trẻ em và lao động cưỡng bức trong ngành ca cao ở Tây Phi, bao gồm cả theo Nghị định thư Harkin Engel năm 2001 .

Mặc dù vấn đề vẫn còn tồn tại, Matthias Lange, Giám đốc điều hành của ICI, khẳng định rằng đang có những tiến triển.

Một nông dân đang tách vỏ quả ca cao ở Ghana. Bằng chứng cho thấy khi phụ nữ được trao quyền tự chủ nhiều hơn, con cái của họ có nhiều khả năng khỏe mạnh và được đến trường hơn

Ông đặc biệt nhấn mạnh đến sự phát triển của ICI về hệ thống giám sát và khắc phục tình trạng lao động trẻ em, dựa trên việc xác định trẻ em dễ bị tổn thương thông qua các chuyến thăm hộ gia đình, các hoạt động nâng cao nhận thức và đưa ra các cơ chế hỗ trợ khi xác định được trẻ em dễ bị tổn thương. Phương pháp này, vốn cung cấp một giải pháp thay thế cho các cuộc kiểm toán thực địa một lần do các thanh tra viên bên thứ ba thực hiện, được chứng minh là giúp giảm 44% lao động trẻ em, theo số liệu mới nhất của ICI. Tính đến cuối năm ngoái, các thành viên của ICI, bao gồm các thương hiệu sôcôla lớn như Hershey, Mondelez và Nestle, đã triển khai hệ thống này đến 55% trong số 1,85 triệu hộ gia đình trồng ca cao ước tính ở Ghana và Bờ Biển Ngà - một con số ấn tượng nhưng vẫn còn thấp hơn đáng kể so với mục tiêu phủ sóng 100% vào cuối năm 2025 của tổ chức.

Trong suốt thời gian 4 năm, dự án Norad đã giúp cải thiện và mở rộng mô hình tại các vùng trồng ca cao ở Ghana. Trọng tâm đặc biệt được dành cho các cộng đồng trồng ca cao bị ảnh hưởng bởi sự gia tăng nhanh chóng của nạn khai thác vàng bất hợp pháp. Lời hứa hẹn về mức lương cao theo ngày thu hút lao động vị thành niên từ các vùng trồng ca cao, đồng thời cũng làm tăng nguy cơ bóc lột tình dục trẻ vị thành niên do mối liên hệ giữa hoạt động này với mại dâm, theo ông Kwame Osei, Giám đốc cấp cao phụ trách các chương trình toàn cầu của Rainforest Alliance tại Ghana.

Ông lập luận rằng đây là một ví dụ cho thấy ngành công nghiệp ca cao phải xem xét các động lực thúc đẩy lao động trẻ em trong bối cảnh toàn diện hơn.

"Nếu bạn nói rằng chuỗi cung ứng của bạn là ca cao và bạn không quan tâm đến những gì đang xảy ra ở các mặt hàng khác thì bạn không giải quyết được vấn đề, phải không?", ông cho hay.

Joyce Poku-Marboah, cựu quản lý dự án cấp cao về lao động trẻ em và lao động cưỡng bức tại Rainforest Alliance, cho biết việc nâng cao nhận thức trong cộng đồng trồng ca cao cũng là một trọng tâm mạnh mẽ.

"Trước đây, nhiều người không thực sự hiểu biết về (lao động trẻ em)... họ thường bắt con mình làm những công việc không phù hợp với lứa tuổi, nhưng hiện nay tình trạng đó không còn phổ biến nữa", Joyce nhấn mạnh.

Một số biện pháp đã được áp dụng, bao gồm một loạt các bài hát tiếng địa phương về chống lao động trẻ em trên các đài phát thanh địa phương và các nhóm nâng cao nhận thức tại trường do chính học sinh lãnh đạo.

Song, một trong những bước hiệu quả nhất là giáo dục đồng đẳng giữa những người trồng ca cao. Được điều phối thông qua các ủy ban nhỏ bảo vệ trẻ em cộng đồng (CCPC) do người dân địa phương lãnh đạo, các tình nguyện viên được đào tạo sẽ thực hiện các hoạt động tiếp cận cộng đồng tại địa phương và ghi nhận những trường hợp trẻ em có thể dễ bị tổn thương.

Yếu tố then chốt cho tác động của sáng kiến này chính là cách tiếp cận không phán xét. Không giống như các cuộc kiểm toán của bên thứ ba truyền thống, các tình nguyện viên CCPC không có mặt để chấm điểm nông dân vì vi phạm quy định. Thay vào đó, với tư cách là những thành viên cộng đồng, họ giải thích cho nông dân về luật lao động vị thành niên, giải thích lợi ích của việc cho con em họ đến trường và hướng dẫn họ về các dịch vụ hỗ trợ sẵn có.

Poku-Marboah cho biết: "Thông qua dự án này, chúng tôi muốn nói rằng: 'Chúng tôi biết có vấn đề ở đây, vì vậy hãy cùng nhau hợp tác và tìm ra giải pháp".

Người dân tại Subiri, thuộc huyện Sefwi Wiawso, Ghana, thảo luận về vấn đề lao động trẻ em và nhân quyền trong chuỗi cung ứng ca cao

Sự thay đổi trong tư duy của nông dân không hề diễn ra ngay lập tức hay trên diện rộng: từ năm 2021 đến 2024, dự án đã xác định được 3.043 trường hợp lao động trẻ em. Tuy nhiên, các điều phối viên cho biết các hộ nông dân nhỏ lẻ đã sẵn sàng hơn nhiều trong việc thảo luận vấn đề này một cách cởi mở.

Theo Rainforest Alliance, sự thay đổi trong cách xử lý này một phần cũng xuất phát từ quyết định không trục xuất ngay lập tức những nông dân bị phát hiện không tuân thủ. Thay vào đó, theo những thay đổi đối với Tiêu chuẩn Nông nghiệp Bền vững được ban hành vào tháng 3/2025, những nông dân này được yêu cầu thực hiện một kế hoạch khắc phục đã được thống nhất chung.

"Trước đây, vì có thể bị mất chứng chỉ, chúng tôi phát hiện ra rằng mọi người đang lẩn trốn", Poku-Marboah giải thích. "Chúng tôi không nói rằng chúng tôi dung túng cho lao động trẻ em (nhưng) giờ đây, họ dễ dàng nói về điều đó hơn".

Đặc điểm quan trọng thứ hai của dự án Norad là đảm bảo sự tham gia của phụ nữ, kể cả ở giai đoạn thiết kế dự án.

Ở Ghana và Bờ Biển Ngà, việc trồng ca cao được coi là "công việc của đàn ông" - một định kiến văn hóa ngăn cản phụ nữ ra quyết định trong việc trồng trọt thay vì chính hoạt động trồng trọt.

Tuy nhiên, bằng chứng rõ ràng cho thấy rằng khi phụ nữ được trao nhiều quyền tự chủ hơn thì không chỉ thu nhập của họ và thu nhập của gia đình tăng lên mà con cái họ cũng có nhiều khả năng khỏe mạnh, được ăn uống đầy đủ và được đi học.

Ví dụ, 3/4 số thành viên của VLSA là phụ nữ, cũng giống như phần lớn những người liên kết với 40 ủy ban bảo vệ trẻ em cộng đồng tại các khu vực thuộc phạm vi dự án.

Một trong những thành viên ủy ban như vậy là cô Joanan Nyame. Cứ 3 tháng 1 lần, cô và một nhóm thành viên lại tổ chức một cuộc họp với hội đồng thành phố để báo cáo trực tiếp lên các quan chức nhà nước phụ trách phúc lợi trẻ em, giáo dục và các dịch vụ cộng đồng liên quan khác. Cô cũng nhân cơ hội này để chất vấn đại diện các công ty mua ca cao trong khu vực, bao gồm Cargill và OFI (Olam Food Ingredients), cùng nhiều công ty khác. Cô giải thích: "Chúng tôi nói: 'Các ông đã hứa làm A, B và C. Chúng tôi thấy các ông đã làm A, nhưng không làm B và C'... Chúng tôi buộc họ phải chịu trách nhiệm, mặc dù đôi khi rất khó để bắt họ lấy dữ liệu mà chúng tôi đã thu thập được".

Bất chấp những lời chỉ trích của Nyame, nhiều thành viên của ICI cũng nhận thấy giá trị của việc trao quyền cho phụ nữ trong việc hạn chế lao động trẻ em. Ví dụ, chương trình Cocoa Life của Mondelez International bao gồm việc thúc đẩy phụ nữ tiếp cận các cơ hội canh tác đa dạng, đào tạo tài chính và các hoạt động tạo thu nhập phi nông nghiệp. Các hoạt động này nằm trong số những nỗ lực cốt lõi của công ty trong việc phòng ngừa lao động trẻ em.

Christine Montenegro McGrath, Giám đốc phụ trách tác động và phát triển bền vững của Mondelez, cho biết: "Nghiên cứu của bên thứ ba và kinh nghiệm triển khai chương trình Cocoa Life của chúng tôi cho thấy hạnh phúc của trẻ em sẽ được cải thiện khi phụ nữ được trao quyền".

Esther Ofori Agyemang, người đứng đầu Đơn vị Lao động Trẻ em thuộc Bộ Lao động Ghana, cho biết kế hoạch hành động phòng chống lao động trẻ em 5 năm hiện tại của Ghana (hiện đang ở lần lặp lại thứ ba) ưu tiên sự tham gia của cộng đồng, các biện pháp can thiệp xã hội (như hỗ trợ việc làm cho thanh niên) và cải thiện việc cung cấp giáo dục cho các vùng nông thôn.

Các cậu bé đang đào vàng tại một đồn điền ca cao bị phá hủy do hoạt động khai thác vàng trái phép ở cộng đồng Samreboi tại Khu vực phía Tây, Ghana, ngày 26/2/2024.

Bà cũng đề cập đến công việc của Bộ với Tổ chức Lao động Quốc tế và Liên đoàn Công nhân Nông nghiệp Ghana nhằm thành lập các Khu vực thí điểm không có lao động trẻ em trên khắp cả nước. Tại đó, các cơ quan chính quyền địa phương nhận được sự hỗ trợ về mặt thể chế, kỹ thuật và hậu cần từ chính quyền trung ương để triển khai các chương trình nâng cao nhận thức và phòng ngừa trong phạm vi thẩm quyền của mình. Sự phối hợp đa tổ chức này cũng được áp dụng cho các bộ, ngành của chính phủ, bà Agyemang nói thêm: "Vì vấn đề lao động trẻ em rất đa dạng và để giải quyết được vấn đề này, điều đó có nghĩa là rất nhiều bộ, ngành có nhiệm vụ bảo vệ trẻ em phải đi đầu và phối hợp chặt chẽ để đạt được kết quả".

Bà cho biết khái niệm không có lao động trẻ em "không phải là không có lao động trẻ em trong cộng đồng", mà là có các hệ thống và cấu trúc mạnh mẽ để đảm bảo giảm thiểu nguy cơ lao động trẻ em và khi tình trạng này xảy ra, trẻ em sẽ được "giải quyết".

Như dự án Norad và các sáng kiến liên quan đã chứng minh, dường như hiện đã có sự đồng thuận về một phương pháp tiếp cận đa bên, đặt phúc lợi của người nông dân làm trọng tâm. Điều cấp thiết hiện nay là chuyển từ các chương trình thí điểm sang triển khai nhanh chóng trên quy mô lớn. Một thế hệ đã trải qua tuổi thơ không được đến trường kể từ cam kết ban đầu của ngành công nghiệp ca cao. Số phận tương tự không thể áp đặt lên thế hệ thứ hai.

Nguồn: Reuters

Minh Tú (dịch)