Trẻ hóa đột quỵ đang là thực tế đáng lo ngại

Đau lòng trước tuổi đời của các ca đột quỵ

Việt Nam hiện nay nằm trong số các nước có số ca tử vong do đột quỵ đứng đầu trong các loại bệnh tật. Theo thống kê của Bộ Y tế, mỗi năm ghi nhận khoảng 200.000 - 225.000 ca đột quỵ. Trẻ hóa đột quỵ đang là một thực tế đáng lo ngại. Tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ tuổi trung bình tăng khoảng 2% mỗi năm, trong đó nam nhiều gấp 4 lần nữ. Ghi nhận tại các bệnh viện vào năm 2023, số lượng bệnh nhân trẻ dưới 40 tuổi bị đột quỵ tăng 20 - 25%, tăng gấp đôi so với các năm trước.

Theo thông tin từ Trang thông tin điện tử Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, bác sĩ Phạm Văn Cường - Khoa Can thiệp mạch thần kinh cho biết, hiện nay số lượng người bị đột quỵ ngày càng gia tăng, đáng nói là số người trẻ tuổi mắc bệnh chiếm tỷ lệ không hề nhỏ. “Nhiều người vẫn nghĩ đột quỵ là căn bệnh ở người già trên 60 tuổi, nhưng thực tế thời gian gần đây số người trẻ nhập viện vì đột quỵ ngày càng tăng. Tại khoa tôi số bệnh nhân trẻ chiếm khoảng 20 - 30% (bệnh nhân dưới 50 tuổi), có những bệnh nhân 12 tuổi đã nhập viện vì đột quỵ do dị dạng mạch máu não”, theo bác sĩ Phạm Văn Cường.

Tử vong là hệ lụy nguy hiểm nhất của đột quỵ. Mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 11.000 ca tử vong do đột quỵ. Trung tâm Pháp y Hà Nội (TTPYHN) đã thực hiện rất nhiều ca giám định tìm nguyên nhân đột tử, trong đó không ít ca có nguyên nhân từ đột quỵ. Trao đổi với phóng viên, giám định viên Đào Công Giang cho biết, tháng 4/2025 TTPYHN nhận được quyết định trưng cầu giám định của cơ quan điều tra về vụ việc quần chúng Nhân dân phát hiện một nạn nhân tử vong chưa rõ nguyên nhân tại một phường thuộc địa bàn Thành phố Hà Nội. Ngay sau đó, TTPYHN đã ra quyết định cử giám định viên và người giúp việc tham gia giám định.

Phương pháp giám định bao gồm giám định tử thi (khám ngoài, khám trong), giám định mô bệnh học, giám định hóa pháp. Sau quá trình làm việc nghiêm túc, kết hợp với việc hội chẩn chuyên gia đã đưa ra kết luận: nạn nhân nam giới, 31 tuổi, tử vong do bệnh lý tim mạch nhồi máu cơ tim đa ổ, phù phổi cấp dẫn đến suy tuần hoàn, suy hô hấp cấp không hồi phục; không tìm thấy ethanol, các chất ma túy trong mẫu máu nạn nhân; không tìm thấy các độc chất trong mẫu máu, phủ tạng, dịch dạ dày của nạn nhân.

Tháng 5/2025, TTPYHN tiếp tục nhận được quyết định trưng cầu giám định của cơ quan điều tra về vụ việc nạn nhân tử vong nghi do nhồi máu cơ tim cấp, phù phổi cấp, chưa loại trừ nhồi máu não. Ở vụ việc này, giám định viên cần xác định nguyên nhân tử vong, giám định nồng độ cồn, ma túy, độc chất trong máu của nạn nhân. Kết quả giám định cho thấy nạn nhân là nam giới, 19 tuổi, tử vong do nhồi máu cơ tim cấp vùng nút nhĩ thất, tâm thất trái và cơ nhú tâm thất trái gây thiếu máu cơ tim trên diện rộng, phù phổi dẫn đến suy hô hấp, suy tuần hoàn cấp không hồi phục trên nạn nhân có bệnh lý tim mạch nặng; không tìm thấy ethanol, methanol, các chất ma túy, các chất độc trong mẫu máu, phủ tạng, dịch dạ dày của nạn nhân.

Được biết, nạn nhân trên đang học tập, sinh hoạt bình thường, vào buổi tối ngày tử vong, nạn nhân đột ngột gục xuống bất tỉnh kèm co giật, sau đó mất ý thức. Dù đã được sơ cứu và đưa đến bệnh viện địa phương gần nhất để cấp cứu nhưng vẫn không qua khỏi.

“Vẫn biết rằng, xác định nguyên nhân chết do đột tử hay chết nghi vấn là công việc thường xuyên của giám định viên pháp y và việc khám nghiệm tử thi pháp y được sự cho phép của pháp luật. Nhưng sau mỗi ca giám định tìm ra nguyên nhân tử vong là do đột quỵ và tuổi đời nạn nhân còn quá trẻ như trường hợp vào tháng 5/2025 nói trên vẫn thấy rất đau lòng”, giám định viên Đào Công Giang tâm sự.

Đột quỵ thường để lại gánh nặng về tâm lý, kinh tế và xã hội rất lớn nếu không được nhận biết kịp thời. (Ảnh minh họa - Nguồn: ST)

Đừng chủ quan bỏ qua các dấu hiệu nhận biết

Theo giám định viên Đào Công Giang, đột quỵ còn gọi là tai biến mạch máu não thường xảy ra đột ngột, khi nguồn máu cung cấp cho não bị tắc nghẽn, gián đoạn, suy giảm. Do đó, chỉ sau vài phút tế bào não sẽ bắt đầu ngừng hoạt động và chết dần. Nếu không cấp cứu kịp thời thì người bệnh sẽ gặp phải các biến chứng nguy hiểm, thậm chí là tử vong ngay lập tức. Trên thế giới, đột quỵ thường là nguyên nhân tử vong đứng thứ ba sau bệnh tim mạch và ung thư. Tuy nhiên, tại Việt Nam, đột quỵ lại đứng đầu cả về tỷ lệ tử vong và mức độ tàn phế.

Nguyên nhân do sự hiểu biết của người dân về đột quỵ não hiện còn hạn chế. Một khái niệm quan trọng trong đột quỵ là “thời gian là não”, nghĩa là khi một người bị đột quỵ, cần ngay lập tức đưa họ đến bệnh viện gần nhất có khả năng điều trị cấp cứu đột quỵ. Bệnh nhân đến càng sớm, cơ hội phục hồi càng cao. Thứ hai, số lượng bệnh viện có khả năng điều trị đột quỵ cấp hiện đại còn hạn chế, chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn.

Đối với người trẻ, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng đột quỵ ngày càng gia tăng ở người trẻ. Trước hết, người trẻ thường chủ quan, cho rằng mình khó mắc phải các bệnh lý này, vì vậy họ thường ít đi tầm soát sức khỏe. Cuộc sống áp lực ngày nay cũng là một yếu tố tác động gây đột quỵ. Người trẻ thường xuyên sử dụng thiết bị điện tử nhiều, căng thẳng, mất ngủ, hay sử dụng thức ăn nhanh, chất béo có nguốn gốc động vật và rất ít thời gian nghỉ ngơi. Bên cạnh đó, một vấn đề nổi bật gần đây là việc một bộ phận người trẻ sử dụng các chất kích thích. Nếu trước đây, chúng ta chỉ lo ngại về thuốc lá, ngày nay một số người trẻ còn có thói quen hút cần sa, sử dụng ma túy đá, thuốc lá điện tử và các chất này cũng đang được nghiên cứu là có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ, theo giám định viên Đào Công Giang.

Trả lời câu hỏi “Cần làm gì để phòng ngừa đột quỵ ở người trẻ?”, từ góc độ giải phẫu bệnh, giám định viên Đào Công Giang cho biết, đột quỵ xảy ra không chọn thời gian, không gian mà thường đột ngột. Dù được phát hiện sớm, được sơ cứu, cấp cứu ngay nhưng vẫn có thể tử vong. Nên để phòng ngừa đột quỵ ở người trẻ, điều quan trọng hơn hết chính là duy trì lối sống khoa học. Hạn chế thức khuya, cố gắng ngủ đủ giấc, tránh tình trạng ngủ ít, thiếu ngủ; nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng kéo dài; xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý, ăn nhiều rau củ quả, trái cây, không dùng thực phẩm nhiều dầu mỡ, cholesterol và chất béo; hạn chế rượu, bia, đồ uống có cồn, nước có gas...; không sử dụng các chất kích thích; thường xuyên tập thể dục, thể thao; khám, điều trị, kiểm soát hiệu quả các bệnh lý liên quan như tăng huyết áp, bệnh tim mạch, đái tháo đường...; khám sức khỏe và tầm soát đột quỵ định kỳ.

“Cần lưu ý rằng, 76% bệnh nhân nhập viện muộn sau 6 giờ khởi phát của bệnh. Nguyên nhân chủ yếu đến từ sự chủ quan, bỏ qua các dấu hiệu nhận biết. Vì thế, khi có các triệu chứng của đột quỵ như: cảm thấy mất thăng bằng, loạng choạng; mờ hoặc mất thị lực một phần hay hoàn toàn; khuôn mặt bị mất cân đối, chảy xệ một bên mặt, nhân trung bị lệch; cơ thể mệt mỏi, không sức lực, khó khăn trong vận động, bị liệt một bên người; giọng nói bị thay đổi, khó khăn trong phát âm, nói ngọng bất thường…, thì ngay lập tức hãy đến cơ sơ y tế gần nhất để được thăm khám, cấp cứu kịp thời”, giám định viên Đào Công Giang nhấn mạnh.

Các tỉnh phía Bắc đang bước vào thời điểm giao mùa và chuẩn bị cho mùa đông sắp đến. Theo lưu ý của ngành Y tế nghiên cứu tại Việt Nam cho thấy, số ca đột quỵ thường gia tăng vào thời điểm giao mùa, đặc biệt là trong mùa lạnh, với tỷ lệ tăng khoảng 15 - 20%. Tại Bệnh viện Bạch Mai, cụ thể là Trung tâm Đột quỵ, con số này thậm chí có thể tăng từ 25 - 30%. Nguyên nhân chính của việc này là do khi thời tiết lạnh, sự chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm rất lớn, gây ra co giãn mạch máu đột ngột. Điều này đặc biệt nguy hiểm đối với những bệnh nhân có bệnh nền như cao huyết áp, tiểu đường, mỡ máu cao, hay những người có thói quen hút thuốc lá, uống rượu, bia. Trong mùa lạnh, các ca đột quỵ chảy máu não cũng phổ biến hơn và thường để lại triệu chứng, tàn phế lâm sàng nặng nề hơn.

Xuân Hoa - Tuấn Anh