Trời lạnh giữa hè, nắng thiêu đốt ngay sau mưa...thời tiết ngày càng cực đoan khó lường

Không khí lạnh giữa mùa hè, nắng nóng thất thường

Thời tiết năm nay dưới tác động của biến đối khí hậu và ENSO trung tính nên các hiện tượng mưa, bão, nắng nóng, không diễn ra theo một "kịch bản" nào. Những ngày tháng 5 vừa qua, Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ ít nắng nóng, thậm chí có những ngày trời se lạnh như mùa thu. Đặc biệt, miền Bắc xuất hiện nhiều trận mưa cực đoan, Trung Bộ mưa lũ hiếm gặp,...

Cụ thể, trong tháng 5 xuất hiện 2 đợt không khí lạnh vào ngày 10 và 24/5. Khu vực Bắc Bộ đã xảy ra các đợt mưa lớn diện rộng. Đáng chú ý, tại Bắc Quang (Hà Giang) mưa lớn kéo dài từ 15-23/5 với tổng lượng đạt 995mm, trong đó lượng mưa ngày lớn nhất 268,8mm (21/5).

Ngay từ đầu tháng 6, ngày 1-2, miền Bắc đột nhiên hứng chịu 2 ngày nắng nóng như "thiêu đốt", ghi nhận mức nhiệt nhiều nơi trên 40 độ. Sau 2 ngày nắng nóng "chóng vánh", khu vực lại có mưa giông và nhiệt giảm mạnh.

Thời tiết diễn biến không theo một quy luật nào. Ảnh: Tuấn Anh

Dự báo trong tháng 6 này, Phó Trưởng phòng Dự báo khí hậu, Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia Trần Thị Chúc cho biết, nắng nóng có khả năng xuất hiện diện rộng vào những ngày đầu tháng và sau đó còn có thể tiếp tục xảy ra một vài đợt tại Bắc và Trung Bộ. Cần đề phòng khả năng xảy ra nắng nóng gay gắt và đặc biệt gay gắt.

Đồng thời, nhiệt độ trung bình trên cả nước phổ biến ở mức xấp xỉ so với trung bình nhiều năm; riêng khu vực Bắc Bộ cao hơn 0,5-1 độ. Đáng lưu ý, đây là thời kỳ khả năng xuất hiện bão, áp thấp nhiệt đới trên khu vực Biển Đông (ở mức tương đương trung bình nhiều năm, là 1,1 cơn).

Bên cạnh đó, tổng lượng mưa trên cả nước phổ biến xấp xỉ trung bình nhiều năm cùng thời kỳ; riêng khu vực Bắc Trung Bộ cao hơn từ 15-25%.

Bà Chúc nhấn mạnh, trong thời kỳ dự báo, khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ sẽ có khả năng xuất hiện một số đợt mưa lớn diện rộng. Tại các khu vực Tây Nguyên và Nam Bộ, gió mùa Tây Nam có xu hướng hoạt động mạnh dần nên mưa có khả năng gia tăng hơn cả về diện và lượng. Trên phạm vi cả nước tiếp tục có khả năng xảy ra các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như: giông, lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh.

Dự báo dài hơn, ông Nguyễn Văn Hưởng, Trưởng phòng Dự báo thời tiết nhận định, năm nay, thời gian nóng khác năm 2024. Theo đó, dự báo nắng nóng gay gắt tập trung vào các tháng 6, 7, 8 thay vì tháng 4, 5 như năm ngoái.

Trong đó, nắng nóng ở khu vực Tây Bắc và Đông Bắc số đợt ít hơn, chỉ khoảng 2-4 đợt; khu vực đồng bằng Bắc Bộ nhiều hơn, khoảng 4-6 đợt và ở khu vực Trung Bộ 6-8 đợt.

Đặc biệt, trong năm 2025, mức độ nắng nóng sẽ không gay gắt bằng 2024; tuy nhiên vẫn có những điểm ở vùng núi phía Tây khu vực Trung Bộ nhiệt độ có thể lên đến 41-42 độ. Cũng trong năm này, các đợt nắng nóng thường kéo dài khoảng 3-5 ngày ở Bắc Bộ và 4-7 ngày ở Trung Bộ.

Về mùa mưa ở khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ sẽ bắt đầu từ tháng 6 kéo dài đến khoảng tháng 8. Đợt mưa của năm 2025 cũng xấp xỉ so với trung bình nhiều năm, tức là có hơn 20 đợt từ nay đến hết năm.

ENSO trung tính khiến thời tiết khó lường

Các chuyên gia khí tượng đánh giá, năm 2025, ENSO trung tính không đồng nghĩa với thời tiết "ôn hòa" hay "ổn định". Trong bối cảnh khí hậu toàn cầu biến đổi, có thể xảy ra hiện tượng mát mẻ bất thường và mưa cực đoan, thậm chí còn khó lường hơn El Nino hay La Nina.

Để chủ động ứng phó, giảm thiệt hại, các chuyên gia khí tượng thủy văn khuyến cáo, chính quyền và người dân cần thường xuyên theo dõi thông tin dự báo, cảnh báo trên các nguồn chính thống để chủ động ứng phó với thời tiết cực đoan.

Ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết, với trạng thái ENSO trung tính hiện tại, mùa bão 2025 trên khu vực Biển Đông và Tây Bắc Thái Bình Dương có khả năng sẽ ở mức xấp xỉ trung bình nhiều năm về cả số lượng và cường độ. "Trung bình" ở đây không có nghĩa là không nguy hiểm, mà là số lượng bão, áp thấp nhiệt đới có thể không quá nhiều như những năm La Nina mạnh, hoặc không quá ít như những năm El Nino mạnh.

Tuy nhiên, cần chú ý rằng, hoạt động của bão ít bị chi phối rõ rệt bởi ENSO. Cụ thể, khác với các năm El Nino (xu hướng bão hình thành và hoạt động xa hơn về phía Đông, ít ảnh hưởng trực tiếp đến Việt Nam hơn) hoặc La Nina (xu hướng bão hình thành và hoạt động gần Biển Đông hơn, ảnh hưởng nhiều hơn đến Việt Nam), năm trung tính thường không có một "kịch bản" rõ ràng. Điều này có thể dẫn đến quỹ đạo bão đa dạng và khó lường hơn, bão có thể hình thành ở nhiều khu vực khác nhau và có đường đi phức tạp hơn do không bị chi phối mạnh bởi các hình thế quy mô lớn liên quan đến ENSO.

Thời điểm hoạt động của bão không quá tập trung. Bão có thể xuất hiện rải rác hơn trong suốt mùa, thay vì tập trung cao điểm vào một vài tháng nhất định như trong các pha El Nino và La Nina mạnh.

Các dao động nội mùa (MJO) sẽ đóng vai trò quan trọng hơn trong việc kích hoạt các đợt hoạt động bão. Cùng với đó, dù ENSO trung tính, nhưng nếu nhiệt độ nước biển ở Biển Đông và khu vực Tây Thái Bình Dương vẫn duy trì ở mức cao hơn trung bình nhiều năm (một xu hướng chung do biến đổi khí hậu), điều này vẫn cung cấp nguồn năng lượng dồi dào cho bão phát triển mạnh hơn khi có điều kiện thuận lợi.

Mùa bão 2025 có thể không có những dấu hiệu cực đoan rõ ràng như các năm ENSO mạnh, nhưng tính khó lường về quỹ đạo và cường độ có thể tăng lên. Điều kiện ENSO ở pha trung tính tạo ra một "sân khấu" mà không có "diễn viên chính" (El Nino hay La Nina) chi phối toàn bộ vở diễn. Các "diễn viên phụ" (yếu tố khu vực, nội mùa, hình thái thời tiết cụ thể trong từng thời điểm) sẽ có nhiều đất diễn hơn, làm cho diễn biến trở nên đa dạng và khó đoán định hơn.

Tô Hội