Trung đoàn S-500 đầu tiên của Nga chính thức trực chiến sau nhiều năm chờ đợi

Những thành phần đầu tiên của hệ thống S-500 được biên chế cho Lực lượng Hàng không Vũ trụ Nga vào cuối năm 2021.

Hệ thống phóng tên lửa đất đối không của S-500. (Nguồn: MW)

Trước đó, vào cuối tháng 12/2024, Tổng Tham mưu trưởng Nga Valery Gerasimov từng tuyên bố trung đoàn S-500 đầu tiên đã được thành lập. Tuy nhiên, việc phải mất thêm gần một năm để đơn vị này đi vào trạng thái sẵn sàng chiến đấu đã làm dấy lên nhiều câu hỏi, cho thấy mức độ phức tạp và yêu cầu khắt khe của hệ thống phòng không chiến lược này.

Cho đến khi Trung Quốc công bố hệ thống HQ-29 vào tháng 8/2025, S-500 vẫn được xem là loại vũ khí gần như "độc nhất vô nhị" trên thế giới. Hệ thống này được thiết kế để đảm nhiệm vai trò phòng thủ cấp chiến lược, có khả năng đối phó với hầu như mọi loại tên lửa phóng từ các bệ cơ động. Đặc biệt, S-500 có thể đánh chặn tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) ở giai đoạn cuối, năng lực mà trước đây chỉ Mỹ với hệ thống phòng thủ tầm trung bố trí trên mặt đất (Ground-Based Midcourse Defense - GMD) và Nga với hệ thống A-135 mới sở hữu.

Bệ phóng từ hệ thống phòng thủ tên lửa A-135. (Nguồn: MW)

Ban đầu, Nga kỳ vọng đưa S-500 vào biên chế từ khoảng năm 2015. Thế nhưng, hàng loạt lần trì hoãn đã khiến chương trình này kéo dài hơn dự kiến. Dù Nga đã mở rộng đáng kể năng lực sản xuất các hệ thống phòng không tầm xa khác như S-400 hay S-300V4, việc sản xuất S-500 vẫn diễn ra với tốc độ chậm. Một nguyên nhân được cho là Moscow muốn tiếp tục hoàn thiện và điều chỉnh thiết kế, dựa trên kinh nghiệm thực tế từ trung đoàn đầu tiên.

Trên thực tế, các thành phần của S-500 đã được triển khai thử nghiệm trong nhiều điều kiện khác nhau. Từ tháng 12/2021, hệ thống này từng hoạt động tại khu vực Bắc Cực, môi trường khắc nghiệt bậc nhất thế giới. Tháng 6/2025, S-500 được triển khai tại thành phố Kerch, gần bán đảo Crimea, với nhiệm vụ trọng tâm là bảo vệ cầu eo biển Kerch – tuyến giao thông chiến lược nối Crimea với lãnh thổ Nga.

Không chỉ phục vụ nhu cầu trong nước, S-500 còn thu hút sự quan tâm mạnh mẽ từ nước ngoài. Đầu tháng 12, truyền thông Ấn Độ xác nhận New Delhi và Moscow sẽ chính thức khởi động các cuộc đàm phán về khả năng mua hệ thống S-500, bắt đầu từ cuộc gặp ngày 4/12 giữa Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ Rajnath Singh và người đồng cấp Nga Andrey Belousov. Cuộc gặp này cũng dự kiến xem xét lại tiến độ bàn giao S-400 cho Ấn Độ, đồng thời tiếp tục thảo luận về khả năng mua tiêm kích thế hệ năm Su-57.

S-500 được đánh giá là một bước nhảy vọt về năng lực phòng không – phòng thủ vũ trụ. Hệ thống này có thể bắn hạ vệ tinh, tên lửa siêu thanh tốc độ cao và thậm chí cả máy bay không gian. Với tầm bắn lên tới 500 km đối với các mục tiêu trong khí quyển, S-500 vượt xa tầm bắn 400 km của tên lửa 40N6 trên hệ thống S-400. Điều này khiến nó trở thành mối đe dọa đặc biệt nghiêm trọng đối với các mục tiêu giá trị cao như máy bay ném bom chiến lược hay máy bay cảnh báo sớm và chỉ huy trên không (AEW&C).

Xuân Minh