Trường nghề không có chuyên gia tay nghề cao khó đào tạo được lao động chất lượng
Để doanh nghiệp thành lập cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cần có chính sách ưu đãi về thuế, đất đai, tín dụng cho doanh nghiệp đầu tư giáo dục nghề nghiệp.
Khuyến khích cơ sở giáo dục nghề nghiệp thành lập doanh nghiệp mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Mô hình này giúp gắn đào tạo với thực tiễn, nâng cao kỹ năng nghề nghiệp và thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp, sáng tạo cho người học.
Đây cũng là một trong những nhiệm vụ, giải pháp được đặt ra trong Nghị quyết số 71-NQ/TW (Nghị quyết 71) của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo liên quan đến giáo dục nghề nghiệp. Bên cạnh đó, Nghị quyết cũng nhấn mạnh cần có chính sách thu hút chuyên gia, người lao động tay nghề cao tham gia giảng dạy, hướng dẫn kỹ năng nghề.
Theo lãnh đạo một số cơ sở giáo dục nghề nghiệp, để thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp trên, cần có sự kết hợp chặt chẽ giữa nhà nước, cơ sở giáo dục nghề nghiệp và doanh nghiệp.
Thu hút chuyên gia có tay nghề cao là chủ trương cần thiết, nhưng trường nghề còn gặp khó khăn
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Hoằng Bá Huyền - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Nông nghiệp Thanh Hóa cho rằng, việc có chính sách thu hút chuyên gia, người lao động tay nghề cao tham gia giảng dạy, hướng dẫn kỹ năng nghề theo Nghị quyết 71 là một giải pháp quan trọng đối với sự phát triển của giáo dục nghề nghiệp. Đây là một chủ trương cần thiết và mang tính đột phá về nguồn nhân lực chất lượng cao ở Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Hoằng Bá Huyền - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Nông nghiệp Thanh Hóa. Ảnh: website nhà trường.
Theo thầy Huyền, việc thu hút chuyên gia, người lao động có kỹ năng nghề cao sẽ giúp cơ sở giáo dục nghề nghiệp bổ sung đội ngũ giảng viên có trình độ chuyên môn sâu, kinh nghiệm thực tế, đặc biệt ở những ngành nghề trọng điểm và có tính cạnh tranh cao. Bên cạnh đó, điều này cũng giúp giảng viên và người học được tiếp cận với công nghệ, kỹ thuật, phương pháp mới nhất, từ đó nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo nghề, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động.
Cũng theo thầy Huyền, trong thời gian qua, Trường Cao đẳng Nông nghiệp Thanh Hóa đã quan tâm đến các giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt là việc đổi mới nội dung, phương pháp đào tạo, chú trọng phương pháp thực hành, hoạt động nhóm và thường xuyên cập nhật kiến thức, kỹ năng nghề mới. Đồng thời, nhà trường cũng tăng cường liên kết, hợp tác với doanh nghiệp để đưa đội ngũ giảng dạy đi thực tế và tiếp cận công nghệ mới, kỹ thuật tiên tiến. Từ đó, thu hút, tận dụng được chuyên gia, người lao động tay nghề cao tham gia giảng dạy, hướng dẫn kỹ năng nghề tại trường.
Giảng viên và sinh viên Trường Cao đẳng Nông nghiệp Thanh Hóa trong Hội giảng Nhà giáo giáo dục nghề nghiệp tỉnh Thanh Hóa lần thứ IX. Ảnh: Website nhà trường.
Tuy nhiên, việc thu hút, mời chuyên gia, người lao động tay nghề cao tham gia giảng dạy, hướng dẫn kỹ năng nghề tại nhà trường còn hạn chế. Bởi so với cơ chế để ký hợp đồng thỉnh giảng hiện nay, nhiều chuyên gia giỏi, người lao động tay nghề cao còn thiếu một số chứng chỉ theo quy định.
Mặc khác, nguồn lực tài chính để có thể chi trả cho các chuyên gia giỏi, người lao động tay nghề cao cũng là bài toán lớn đối với trường.
Trước những khó khăn trên, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Nông nghiệp Thanh Hóa cho biết, để thu hút chuyên gia, người lao động tay nghề cao tham gia giảng dạy, hướng dẫn kỹ năng nghề, trong thời gian tới nhà trường sẽ sớm thể chế hóa các quy định pháp lý về đào tạo, thu hút và trọng dụng nhân tài trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp thành quy định phù hợp với thực tế của trường.
Đồng thời, xây dựng cơ chế, chính sách về lợi ích vật chất và tinh thần, chế độ lương, thưởng rõ ràng và cạnh tranh để thu hút cũng như giữ chân chuyên gia, người lao động tay nghề cao.
Bên cạnh đó, tạo dựng môi trường làm việc khuyến khích sự sáng tạo, đổi mới, và tôn trọng nguyện vọng của người lao động. Tăng cường liên kết, hợp tác với doanh nghiệp để đưa người dạy đi thực tế, tiếp cận công nghệ mới, kỹ thuật tiên tiến.
Cùng bàn về vấn đề này, Tiến sĩ Vũ Quang Khuê - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghiệp Bắc Ninh cho rằng, các chính sách thu hút chuyên gia, người lao động tay nghề cao tham gia giảng dạy không chỉ là một yêu cầu cấp thiết, mà còn là một sứ mệnh đối với giáo dục nghề nghiệp. Bởi không thể đào tạo ra những thế hệ lao động chất lượng cao nếu thiếu những người thầy thực tiễn, những người có kinh nghiệm và tay nghề đỉnh cao từ chính môi trường sản xuất.
Tiến sĩ Vũ Quang Khuê - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghiệp Bắc Ninh. Ảnh: website nhà trường.
Theo thầy Khuê, Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị là kim chỉ nam và tầm nhìn chiến lược cho sự phát triển giáo dục nghề nghiệp.
Tại tỉnh Bắc Ninh, Nghị quyết số 05/2024/NQ-HĐND của tỉnh chính là sự hiện thực hóa tầm nhìn đó, tạo ra những cơ chế, chính sách cụ thể để thu hút nhân tài cho các ngành mũi nhọn như công nghiệp bán dẫn. Hai văn bản thực hiện Nghị quyết này bổ trợ cho nhau, tạo nên một hành lang pháp lý và chính sách vững chắc để nhà trường biến những ý tưởng thành hành động, xây dựng nền móng vững chắc cho nền công nghiệp số của tỉnh.
Tại Trường Cao đẳng Công nghiệp Bắc Ninh, nhà trường có cơ sở để thực thi các chính sách đột phá nhờ vào Nghị quyết số 05/2024/NQ-HĐND.
Cụ thể, tỉnh sẽ hỗ trợ tài chính cho những nhà giáo có trình độ sau đại học được tuyển dụng, tiếp nhận giảng dạy các chương trình đào tạo chất lượng cao và ngành công nghiệp bán dẫn. Mức hỗ trợ lên tới hàng trăm triệu đồng, tùy thuộc vào trình độ và giới tính. Đặc biệt, đối với các giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ ở ngoài tỉnh, nếu cam kết làm việc lâu dài ít nhất 10 năm, họ sẽ được hỗ trợ kinh phí nhà ở lên đến 1 tỷ đồng. Ngoài ra, nhà giáo còn được hỗ trợ 100% học phí và chi phí tài liệu khi tham gia các khóa bồi dưỡng ngắn hạn về ngành công nghiệp bán dẫn.
Tuy nhiên, dù có chính sách hỗ trợ tài chính hấp dẫn, nhưng việc thu hút nhân tài, chuyên gia có tay nghề cao tham gia giảng dạy vẫn là một bài toán khó bởi mức lương và chế độ đãi ngộ tại các tập đoàn công nghệ cao cạnh tranh hơn so với trường nghề. Thêm vào đó, việc tạo dựng một môi trường làm việc cởi mở, nơi các chuyên gia có thể vừa giảng dạy vừa nghiên cứu, là một quá trình đòi hỏi sự đầu tư lớn và dài hạn.
Do đó, để tiếp tục thu hút chuyên gia, người lao động tay nghề cao tham gia hướng dẫn và giảng dạy, nhà trường sẽ tăng cường truyền thông và quảng bá, chủ động phổ biến rộng rãi các chính sách hỗ trợ của tỉnh theo Nghị quyết số 05/2024/NQ-HĐND để chuyên gia trong và ngoài tỉnh biết đến những cơ hội và lợi ích khi hợp tác với nhà trường.
Đồng thời, xây dựng môi trường làm việc lý tưởng, đầu tư vào phòng thí nghiệm, trang thiết bị hiện đại để các chuyên gia có thể làm việc hiệu quả nhất.
Ngoài ra, kết nối chặt chẽ với doanh nghiệp, phát triển các chương trình hợp tác song phương, để chuyên gia từ doanh nghiệp có thể tham gia giảng dạy mà không ảnh hưởng đến công việc chính.
Một giờ thực hành của thầy và trò Trường Cao đẳng Công nghiệp Bắc Ninh. Ảnh: website nhà trường.
Còn theo Thạc sĩ Hoàng Văn Hùng - Phó Hiệu trưởng Trường Cao Đẳng Y tế Hải Phòng, đối với giáo dục nghề nghiệp, Nghị quyết 71 đã đề ra nhiều giải pháp căn cơ, tạo đột phá phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng nghề cao. Trong đó, yếu tố quan trọng trọng là xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo giỏi lý thuyết - thạo kỹ năng đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ đưa đất nước phát triển theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng.
Để hoàn thành nhiệm vụ trên, thì việc thu hút chuyên gia, giảng viên cơ hữu và giảng viên thỉnh giảng có tay nghề cao tham gia giảng dạy tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cần có một chiến lược tổng thể, kết hợp nhiều giải pháp thực tiễn và phù hợp với đặc thù của giáo dục nghề nghiệp.
Thứ nhất, cần có chính sách đãi ngộ hấp dẫn với chuyên gia, người lao động có tay nghề cao. Trong đó, có cơ chế phụ cấp theo năng lực, trình độ tay nghề, kết quả giảng dạy. Đồng thời, có các chính sách thưởng khi giảng viên có sinh viên đoạt giải, đạt chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia/quốc tế và hỗ trợ ngoài lương như: nhà ở công vụ hoặc hỗ trợ tiền thuê nhà; hỗ trợ đi lại, ăn trưa và bảo hiểm, chăm sóc sức khỏe định kỳ.
Thứ hai, các trường nghề phải gắn kết hơn với doanh nghiệp, tăng cường hợp tác với doanh nghiệp lớn, cơ sở sản xuất uy tín. Đồng thời, mời kỹ sư, quản lý kỹ thuật giỏi tham gia giảng dạy với tư cách giảng viên thỉnh giảng. Bên cạnh đó, có cơ chế chuyển giao chuyên gia từ doanh nghiệp sang trường nghề được công nhận là giảng viên thỉnh giảng và hưởng chế độ phù hợp.
Thứ ba, tạo điều kiện học tập và phát triển chuyên môn cho chuyên gia. Đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng sư phạm cho những người có chuyên môn, tay nghề cao nhưng chưa từng giảng dạy. Hỗ trợ tham gia các chương trình tập huấn trong và ngoài nước và tạo môi trường học thuật tốt, hỗ trợ nghiên cứu khoa học ứng dụng, viết giáo trình, phát triển chương trình đào tạo.
Thứ tư, môi trường làm việc của chuyên gia phải chuyên nghiệp và linh hoạt. Trường nghề cần đảm bảo cơ sở vật chất, thiết bị thực hành hiện đại và linh hoạt về thời gian và hình thức giảng dạy, đặc biệt với giảng viên thỉnh giảng. Mặt khác, xây dựng lộ trình phát triển nghề nghiệp rõ ràng từ giảng viên thỉnh giảng đến giảng viên cơ hữu hoặc các vị trí quản lý chuyên môn.
Thứ năm, tăng cường truyền thông và xây dựng hình ảnh nhà trường. Tổ chức các diễn đàn, hội thảo, ngày hội nghề nghiệp mời giảng viên, chuyên gia nghề chia sẻ, từ đó tạo mạng lưới kết nối và nâng cao năng lực chuyên môn cho giảng viên.
Cần có chính sách ưu đãi thuế và thành lập quỹ đào tạo nhân lực dành cho doanh nghiệp
Nghị quyết 71 cũng đề cập tới việc khuyến khích doanh nghiệp thành lập cơ sở giáo dục nghề nghiệp.
Đánh giá về nội dung này, theo thầy Hoàng Văn Hùng, để doanh nghiệp thành lập cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cần có các điều kiện phù hợp với quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp của địa phương và Bộ Giáo dục và Đào tạo
Ngoài ra, doanh nghiệp phải đáp ứng đủ các điều kiện để được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động giáo dục nghề nghiệp như: cơ sở vật chất, phòng học, xưởng thực hành; đội ngũ giáo viên cơ hữu; chương trình, giáo trình đào tạo; tài chính đảm bảo hoạt động.
Trước những điều kiện trên, theo thầy Hùng, giải pháp để khuyến khích doanh nghiệp thành lập cơ sở giáo dục nghề nghiệp hiệu quả là cải cách thủ tục hành chính và xây dựng cơ chế “một cửa” cho doanh nghiệp tham gia vào giáo dục nghề nghiệp.
Đồng thời, nới lỏng tiêu chí thành lập trường nghề doanh nghiệp theo hướng linh hoạt, phù hợp với thực tế sản xuất.
Mặt khác, phải có chính sách ưu đãi về thuế, đất đai, tín dụng cho doanh nghiệp đầu tư giáo dục nghề nghiệp và cho phép doanh nghiệp mời chuyên gia, kỹ sư, thợ lành nghề tham gia giảng dạy mà không cần đủ chuẩn giáo viên truyền thống.
Một tiết học thực hành tại Trường Cao đẳng Y tế Hải Phòng. Ảnh: website nhà trường
Đồng quan điểm, theo thầy Vũ Quang Khuê, để khuyến khích doanh nghiệp thành lập cơ sở giáo dục nghề nghiệp và tăng cường gắn kết với những trường nghề khác, cần có sự phối hợp đồng bộ từ các bên liên quan.
Đối với cơ quan quản lý nhà nước, cần tiếp tục ban hành các chính sách đột phá, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho doanh nghiệp đầu tư vào giáo dục. Xây dựng cơ chế thành lập quỹ đào tạo nhân lực của doanh nghiệp và khuyến khích doanh nghiệp hỗ trợ đào tạo lại, đào tạo nâng cao kỹ năng cho người lao động.
Đối với trường đào tạo nghề, nên chủ động hơn trong việc xây dựng và cập nhật chương trình đào tạo. Mở rộng các mô hình đào tạo kép, nơi sinh viên vừa học lý thuyết tại trường vừa thực hành tại doanh nghiệp với đội ngũ chuyên gia có tay nghề cao.
Đối với doanh nghiệp, cần nhận thức rằng đầu tư vào giáo dục nghề nghiệp là đầu tư vào tương lai của chính mình. Doanh nghiệp nên tích cực tham gia vào việc xây dựng chương trình giảng dạy, hỗ trợ sinh viên thực tập và tiếp nhận người học sau khi tốt nghiệp.
