Trường nội trú gắn hướng nghiệp với sinh kế địa phương

Học sinh Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học & THCS Trà Nam làm đất, trồng cây dược liệu tại vườn trường.

Không tách rời học sinh khỏi môi trường lao động

Không chỉ dạy chữ, nhiều trường nội trú vùng cao đang trở thành không gian hướng nghiệp sớm cho học sinh. Các em được hướng dẫn và thực hành cách trồng trọt, chăm sóc, bảo vệ và khai thác nguồn giống các loại cây dược liệu đặc hữu của địa phương như sâm Ngọc Linh, quế, giảo cổ lam, đương quy, sa nhân tím… Việc “học đi đôi với hành” giúp các em không chỉ hiểu bài mà còn hình thành kỹ năng lao động, ý thức bảo vệ rừng và môi trường sinh thái.

Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học & THCS Trà Nam (xã Trà Linh, TP Đà Nẵng) dành một khoảnh đất hơn 300 m2 để trồng cây dược liệu. "Mô hình này sẽ tạo cho học sinh đam mê khám phá và giáo dục cho các em biết được cách chăm sóc cũng như những sản phẩm làm ra từ dược liệu. Nhà trường cũng luôn nhắc nhở các em về vai trò của dược liệu bản địa trong các hội thi như ý tưởng khởi nghiệp, STEM, hướng các em tập trung vào lĩnh vực nông nghiệp xanh”, ông Võ Đăng Chín, Hiệu trưởng nhà trường cho biết.

Vườn cây dược liệu của Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học & THCS Trà Nam được học sinh chăm sóc hàng tuần.

Em Hồ Lập Trường (học sinh lớp 5/2) kể: "Em cùng các anh chị và các em lớp dưới được chia theo nhóm, phân công nhau làm từng phần việc cụ thể theo hướng dẫn của thầy cô. Các em nhỏ thì được hướng dẫn làm tơi đất, nhặt cỏ, như em thì tự tay rải phân, trồng cây, các anh chị lớn hơn thì lên luống, đào rãnh thoát nước. Trồng cây xong thì phải chăm cho đến khi lớn, thu hoạch được nên phải thường xuyên theo dõi sâu bệnh, xem cây lớn thế nào, so sánh với cây của nhóm bạn...".

Còn theo em Đinh Quang Boi (lớp 4/1), gia đình trồng sâm Ngọc Linh và sâm dây nhưng em chỉ được đi theo để xem. Ba mẹ không cho làm gì vì sợ làm gãy cây. Xuống trường, được thầy cô hướng dẫn cách làm, em rất thích.

Với vườn dược liệu, ngoài giáo dục ý thức bảo vệ môi trường, còn giúp học sinh hiểu được giá trị của rừng và dược liệu bản địa đối với sinh kế lâu dài. “Tùy theo độ tuổi, học sinh được thầy cô hướng dẫn từng công đoạn, giáo viên không làm thay mà chỉ đóng vai trò hỗ trợ. Học sinh bán trú sinh hoạt, học tập tập trung từ sớm, cuối tuần các em mới trở về nhà, ít có điều kiện tham gia sản xuất cùng gia đình. Việc đưa lao động nông nghiệp vào trường học giúp bù đắp khoảng trống trải nghiệm, đồng thời giữ cho quá trình giáo dục không tách rời đời sống thực tiễn", ông Chín bày tỏ.

Khi hoàn thành chương trình THCS, học sinh Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học & THCS Trà Nam đã nắm được những quy trình cơ bản trong trồng, chăm sóc và bảo vệ cây dược liệu – nền tảng quan trọng cho định hướng nghề nghiệp sau này.

Từ vườn trường đến tư duy sản xuất, kinh doanh

Không dừng lại ở việc trồng trọt, một số trường dân tộc bán trú tại các xã cũ của Nam Trà My - thủ phủ sâm Ngọc Linh (Đà Nẵng) từng bước đưa nội dung chế biến, phát triển sản phẩm từ dược liệu vào giảng dạy, đặc biệt thông qua các tiết học tích hợp STEM.

Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Võ Nguyên Giáp (xã Trà Tập, TP Đà Nẵng) đã đưa vào chương trình giảng dạy những kiến thức về dược tính, ứng dụng, cách chiết xuất thô, bảo quản và thiết kế sản phẩm từ nguyên liệu địa phương.

Ông Nguyễn Ngọc Sơn, Hiệu trưởng nhà trường cho hay, những bài học tưởng chừng khô khan lại trở nên sinh động khi học sinh được trực tiếp phơi, sấy, nấu, pha chế, đóng gói để tạo ra các sản phẩm đơn giản như dầu gội thảo dược, tinh dầu thiên nhiên. Từ đó, học sinh bắt đầu hình dung được tiềm năng kinh tế của dược liệu quê hương, hiểu khái niệm giá trị gia tăng và sản xuất gắn với thị trường.

Học sinh Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Võ Nguyên Giáp bên gian hàng trưng bày sản phẩm Tinh dầu thiên nhiên.

Năm học 2024 - 2025, tại hội thi STEM do Phòng GD&ĐT huyện Nam Trà My cũ tổ chức, Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Võ Nguyên Giáp có 2 dự án tham gia gồm “Dầu gội dược liệu” và “Tinh dầu thiên nhiên”, đều đoạt giải. Chia sẻ của cô Nguyễn Thị Phương Uyên, giáo viên hướng dẫn, điều đáng quý nhất là sự tự tin và niềm đam mê của học sinh ngày càng được bộc lộ. “Các em không chỉ học để biết, mà học để làm, để sáng tạo và thử thách bản thân”, cô Uyên nhìn nhận.

Thực tế tại Nam Trà My cho thấy, khi giáo dục được đặt trong mối liên hệ chặt chẽ với điều kiện tự nhiên, kinh tế và văn hóa địa phương, trường học nội trú không chỉ là nơi truyền thụ kiến thức mà còn là “bệ phóng” hướng nghiệp sớm cho học sinh dân tộc thiểu số. Từ những vườn dược liệu nhỏ trong sân trường, các em được trang bị hành trang để sau này tiếp tục gắn bó với quê hương, phát triển sinh kế bền vững ngay trên mảnh đất mình sinh ra.

Như em Hồ Thị Giới (xã Trà Linh, TP Đà Nẵng) khi chọn chuyên ngành bảo vệ thực vật, Khoa Khoa học tự nhiên và Kỹ thuật của Trường Đại học Quảng Nam với mong muốn sẽ lập nghiệp ngay chính trên quê hương của mình.

"Nam Trà My có nhiều lợi thế về trồng cây dược liệu dưới tán rừng. Thế nhưng, thế mạnh này vẫn chưa được tận dụng để phát triển kinh tế, từng bước xóa đói giảm nghèo. Bà con vẫn chủ yếu làm rẫy theo kinh nghiệm, chưa tiếp cận khoa học kỹ thuật nhiều nên năng suất chưa cao, phụ thuộc nhiều vào thời tiết. Em mong muốn sẽ tích lũy được nhiều kiến thức về nông nghiệp, chế biến nông sản thành thành phẩm để có thể mang lại lợi ích kinh tế cao hơn cho bà con”, em Giới tâm sự.

Hà Nguyên