Trường THPT Chuyên Lê Khiết: Từ lớp học trong kháng chiến đến mái trường hội nhập

Ngày 6/9/1945, UBND cách mạng lâm thời tỉnh Quảng Ngãi đã đưa ra một quyết định mang tính lịch sử, mở ra trang sử mới cho nền giáo dục tỉnh nhà. Đó là thành lập Trường Trung học Lê Khiết, trường trung học công lập đầu tiên của Quảng Ngãi.

Trong bối cảnh cả dân tộc đang tập trung xây dựng chính quyền mới, việc thành lập Trường Trung học Lê Khiết - ngôi trường mang tên một chí sĩ yêu nước, một tấm gương tiêu biểu giàu nghĩa khí không chỉ là một quyết sách giáo dục, mà còn thể hiện khát vọng tri thức và ý chí độc lập dân tộc.

Không có cơ sở vật chất, thiếu thốn sách vở, chế độ đãi ngộ cho giáo viên chưa đảm bảo, song trường vẫn tồn tại như một “pháo đài niềm tin” kiên cố. Những trí thức tiên phong như thầy giáo Nguyễn Vỹ (hiệu trưởng đầu tiên của trường), cùng các thầy Hoàng Tụy, Lê Trí Viễn, Nguyễn Khải, cô Trần Thị Cúc Hoa… đã tìm về Trường Trung học Lê Khiết với tinh thần của những người lính.

Thật vậy, trong ký ức của thầy Nguyễn Vỹ, những giáo viên thuở ấy đến trường như những người lính ra trận, chân đi dép cao su, mặc quần áo xi - ta bạc màu và một niềm tin sắt đá vào tương lai của dân tộc qua con chữ. Học sinh (HS) Trường Trung học Lê Khiết những năm đầu đa phần là con em nông dân, công nhân.

Bức thư gửi và nhận xét của Chủ tịch nước Trần Đức Lương, cựu học sinh Trường THPT Chuyên Lê Khiết gửi về cho nhà trường.

Giữa bom đạn ngày càng ác liệt, tinh thần hiếu học của HS Lê Khiết ngày ấy vẫn luôn ngời sáng. Trường cháy thì dựng lại, không dạy và học được vào ban ngày, thì học ban đêm. Cứ thế, trong suốt 10 năm (1945 - 1955) tồn tại giữa bom đạn của chiến tranh, từ mái trường mang tên chí sĩ yêu nước Lê Khiết, hàng nghìn HS đã được đào tạo và hoàn thành bậc trung học.

Theo thạc sĩ Trần Văn Sáu, nguyên Tổ trưởng Tổ Ngữ văn, cũng chính giai đoạn này, nhà trường đã đào tạo được một đội ngũ trí thức đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa còn non trẻ. Đội ngũ này đã góp phần không nhỏ vào công cuộc chống giặc ngoại xâm, giặc dốt và công cuộc kiến thiết xây dựng đất nước.

Những dòng chữ lưu lại đóng góp của nhiều tổ chức, cá nhân tận miền Nam đã ủng hộ thép, gạch xây dựng khi nghe tin trường chính thức tái lập.

Tạm ngưng hoạt động đằng đẵng 35 năm, năm 1990, Trường Trung học Lê Khiết chính thức hồi sinh khi Chủ tịch UBND tỉnh Trần Cao Minh ký Quyết định số 1099/QĐ-UB ngày 8/8/1990, tái lập Trường THPT Lê Khiết. Nghe tin trường chính thức tái lập, nhiều tổ chức, cá nhân tận miền Nam đã ủng hộ thép, gạch để xây dựng trường. Thế mới thấy, dẫu vắng bóng suốt 35 năm, nhưng thương hiệu Lê Khiết không hề phai mờ trong ký ức của nhiều người, dù ở muôn phương.

Giai đoạn 2016 - 2021 được xem là bước ngoặt quan trọng đối với Trường THPT Chuyên Lê Khiết, khi dự án đầu tư xây dựng trường giai đoạn 1 chính thức được triển khai. Nhiều hạng mục được đầu tư xây dựng như các dãy phòng học, phòng bộ môn, khu giáo dục thể chất, bể bơi… Đặc biệt, khu ký túc xá đi vào hoạt động, tạo điều kiện thuận lợi cho HS từ các địa phương về học tập tại trường.

Bên cạnh đầu tư hạ tầng, Ban giám hiệu nhà trường đề xuất với Sở GD&ĐT tham mưu trình UBND tỉnh ban hành một số chính sách hỗ trợ HS, cũng như thu hút, tuyển chọn giáo viên giỏi về công tác tại trường.

Cô giáo Vũ Thị Liên Hương - Hiệu trưởng Trường THPT Chuyên Lê Khiết thời điểm đó, nay là Phó Giám đốc Sở GD& ĐT và là đại biểu Quốc hội tỉnh, Khóa XV chia sẻ, chúng tôi là thế hệ lớn lên và trưởng thảnh sau ngày đất nước thống nhất, luôn biết ơn, tri ân thế hệ đi trước. Đồng thời, nỗ lực không ngừng để tiếp bước truyền thống, truyền ngọn lửa nhiệt huyết, đam mê đến từng thế hệ HS.

Chất lượng đào tạo của nhà trường không ngừng được giữ vững và nâng cao. Không chỉ chú trọng giảng dạy các môn văn hóa, phát hiện và bồi dưỡng HS giỏi, trường còn đặc biệt quan tâm đến giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng cho HS, thành lập các Câu lạc bộ (CLB) Văn học, CLB tiếng Anh, CLB Truyền thông, CLB Guitar… Qua đó, giúp HS phát triển toàn diện về tư duy, năng lực và kỹ năng cá nhân.

Trường THPT Chuyên Lê Khiết hôm nay luôn không ngừng đổi mới, sáng tạo và thích ứng với những yêu cầu mới trong giáo dục.

Trên tinh thần kế thừa và phát triển, nhà trường xác định rõ vai trò là nơi ươm mầm nhân tài cho tỉnh nhà, từ đó không ngừng đổi mới, sáng tạo và thích ứng với những yêu cầu mới trong giáo dục.

“Chúng tôi kế thừa nền tảng mà các thế hệ đi trước đã gầy dựng. Đồng thời, nhà trường đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ trong quản lý và giảng dạy, phát triển các chương trình giáo dục tích hợp, tăng cường kỹ năng mềm cho HS. Mục tiêu là đào tạo HS không chỉ nắm vững kiến thức mà còn chủ động sáng tạo và hội nhập”, Hiệu trưởng Trường THPT Chuyên Lê Khiết Trần Quang Hồng khẳng định.

Trải qua 80 năm xây dựng và phát triển, Trường THPT Chuyên Lê Khiết luôn là cánh chim đầu đàn của ngành giáo dục Quảng Ngãi trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho quê hương, đất nước.

Trong chiến tranh, sự nghiệp "trồng người" của nhà trường dẫu trải qua bộn bề gian khó, thậm chí phải đánh đổi bằng máu xương, với sự hy sinh của cô giáo, liệt sĩ Trần Thị Cúc Hoa, song Trường Trung học Lê Khiết đã đào tạo được hàng nghìn HS ưu tú. Nhiều thế hệ HS của trường trong giai đoạn này đã trở thành nhà hoạt động chính trị tài ba, sĩ quan quân đội mẫu mực, nhà khoa học, nhà quản lý, giáo sư, tiến sĩ lừng danh. Trong đó, có Chủ tịch nước Trần Đức Lương; Bộ trưởng Bộ Năng lượng Thái Phụng Nê; Viện trưởng Viện Công nghệ sinh học Lê Xuân Tú…

Thành tích đào tạo hiền tài trong gian khó của nhà trường ở giai đoạn này đã được nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương viết trong Sổ vàng truyền thống nhà trường vào năm 1998: Trường Trung học Lê Khiết của Liên khu V trong những năm tháng kháng chiến chống Pháp là một minh chứng hùng hồn của sự chăm lo của Đảng, Nhà nước và Bác Hồ đối với sự nghiệp giáo dục. Nhà trường đã đào tạo cho Tổ quốc ta nhiều nhà hoạt động lớn cả về chính trị, văn hóa nghệ thuật, khoa học kỹ thuật.

Tiếp nối truyền thống hào hùng, vẻ vang của Trường Trung học Lê Khiết năm xưa, Trường THPT Chuyên Lê Khiết kiên định với mục tiêu phát hiện, bồi dưỡng, phát triển nhân tài, giữ vai trò nòng cốt trong hành trình đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục của tỉnh. Trong đó, trọng tâm là đào tạo, bồi dưỡng HS giỏi các cấp, từ cấp trường đến cấp tỉnh, quốc gia và vươn tầm quốc tế.

Phó Hiệu trưởng Trường THPT Chuyên Lê Khiết Lê Văn Trung cho hay, nhà trường luôn xác định công tác dạy học chuyên và bồi dưỡng HS giỏi là nhiệm vụ trọng tâm, then chốt trong chiến lược phát triển chất lượng giáo dục. Toàn trường hiện có 2 giáo viên có học vị tiến sĩ, 2 giáo viên đang là nghiên cứu sinh, 74 thạc sĩ. Với đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm và tâm huyết, nhà trường đã xây dựng kế hoạch bồi dưỡng HS giỏi bài bản, khoa học, phù hợp với năng lực từng HS và yêu cầu đổi mới.

Trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, hội nhập quốc tế sâu rộng, nhà trường sẽ nỗ lực lớn hơn, quyết tâm cao hơn, không ngừng đổi mới tư duy, sáng tạo trong hành động, đặc biệt là trong công tác nâng cao chất lượng HS giỏi.

Nhờ sự đầu tư bài bản, tinh thần nỗ lực của thầy và trò, chất lượng HS giỏi của Trường THPT Chuyên Lê Khiết không ngừng được nâng cao. Nếu như từ năm học 1998 - 2003, nhà trường có 24 HS giỏi quốc gia, thì 5 năm tiếp theo (2004 - 2008), con số này nâng lên 127 em. Từ năm 1998 - 2025, toàn trường có 590 HS đoạt giải HS giỏi quốc gia, 12 HS đoạt giải khoa học kỹ thuật cấp quốc gia, 852 HS đoạt giải các kỳ thi Olympic 30/4 và Duyên hải Bắc Bộ, gần 5.600 HS đoạt giải HS giỏi cấp tỉnh, trên 12,6 nghìn HS tốt nghiệp ra trường, hơn 10,3 nghìn HS đỗ đại học.

Trường THPT Chuyên Lê Khiết khen thưởng cho các học sinh của nhà trường đoạt giải tại các cuộc thi trong khu vực và học sinh giỏi quốc gia.

Trường luôn dẫn đầu tỉnh Quảng Ngãi về thành tích HS giỏi quốc gia, chiếm trên 90% tổng số HS đoạt giải của toàn tỉnh. Ở các kỳ thi mang tầm quốc tế, năm 1999, nhà trường có HS Trần Văn Nghĩa đoạt Huy chương Bạc Olympic Toán học quốc tế; em Nguyễn Hữu Hội, Phạm Văn Trung, Lý Minh Trung đoạt giải Nhì Olympic Toán học Châu Á - Thái Bình Dương…

Từ “ngôi nhà chung” Lê Khiết, nhiều tài năng xuất sắc đã được phát hiện, vun trồng và thành danh trên nhiều lĩnh vực. Nhiều người đã xuất sắc trở thành tiến sĩ (TS) và được phong học hàm Phó Giáo sư (PGS) khi tuổi đời còn rất trẻ. Trong đó, có thể kể đến PGS, TS, Bác sĩ Nguyễn Hữu Thịnh; PGS, TS Lê Vũ Hà, Nguyễn Thị Miền Trung, Trần Thái An Nghĩa, Nguyễn Thị Thu Hà, Nguyễn Huy Cung; Đại tá, TS Nguyễn Văn Sơn; TS Nguyễn Thanh Đức…

Năm 2018, giảng viên của Trường Đại học Bách Khoa TP.Hồ Chí Minh Lê Vũ Hà chạm tay vào tấm bằng TS danh giá của Trường Đại học Kỹ thuật Berlin (Đức), ngành Hóa học khi mới 31 tuổi. Vị TS trẻ quê ở xã Ba Gia này là HS lớp chuyên Hóa, Trường THPT Chuyên Lê Khiết, niên khóa 2002 - 2005.

Từ khi còn học dưới mái trường chuyên, Lê Vũ Hà đã có niềm say mê đặc biệt với môn Hóa học. Được sự bồi dưỡng, dìu dắt của thầy, cô nhà trường, Lê Vũ Hà không chỉ xuất sắc đoạt hai giải HS giỏi quốc gia môn Hóa học vào năm lớp 11, 12 mà còn “ẵm” hai huy chương danh giá: Vàng và bạc tại Kỳ thi Olympic 30/4 - sân chơi trí tuệ hằng năm dành cho HS chuyên các lớp 10, 11.

Được phong học hàm PGS vào năm 2024, khi mới 36 tuổi, PGS, TS Lê Vũ Hà chia sẻ, chính những năm tháng học dưới mái trường THPT Chuyên Lê Khiết là nền tảng vững chắc cho hành trình học tập của anh.

"Sau khi tốt nghiệp THPT, tôi theo học đại học tại Trường Đại học Bách khoa TP.Hồ Chí Minh và tốt nghiệp thủ khoa, niên khóa 2005 - 2010. Sau đó, tôi tiếp tục theo đuổi niềm đam mê với môn Hóa học và nối gót thầy cô làm người đưa đò, truyền tải kiến thức, chia sẻ kinh nghiệm cho sinh viên”, PGS, TS Lê Vũ Hà bộc bạch.

Còn Nguyễn Thanh Đức, HS chuyên Lý, Trường THPT Chuyên Lê Khiết, niên khóa 2002 - 2005, đã trở thành TS ở tuổi 33 vào tháng 2/2020. Tiến sĩ Đức cùng cộng sự đã vinh dự đoạt giải Nhì Giải thưởng Sáng tạo TP.Hồ Chí Minh với Dự án “Nghiên cứu và phát triển hệ thống ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán bệnh Alzheimer dựa trên hình ảnh cộng hưởng từ (MRI) sọ não ở Việt Nam”, Tiếp sau đó, dự án này đoạt giải Ba tại Hội thi Sáng tạo Kỹ thuật toàn quốc lần thứ XVI, năm 2020 - 2021.

Năm năm kể từ khi trở thành TS, anh Nguyễn Thanh Đức từ nghiên cứu viên cao cấp của Prenuvo, một công ty công nghệ dùng hình ảnh MRI toàn thân để sàng lọc, phát hiện sớm ung thư và một số bệnh nghiêm trọng khác ở Canada; giờ đã trở thành quản lý nhóm nghiên cứu AI của công ty.

Chia sẻ về những thành tựu đạt được ở tuổi 38, TS Nguyễn Thanh Đức giản dị bộc bạch rằng, tôi may mắn vì ngay từ khi còn học THPT, được học tập và rèn giũa ở Trường THPT Chuyên Lê Khiết. Chính nơi đây đã vun đắp tinh thần ham học hỏi, làm hành trang vững chắc để sau này, tôi mạnh dạn chọn cho mình những hành trình mới - nhiều thử thách và mới mẻ.

Trường THPT Chuyên Lê Khiết - nơi phát hiện và bồi dưỡng nhân tài, cung cấp nguồn tuyển sinh chất lượng cao cho các trường đại học.

Nối gót thế hệ HS đi trước, lớp HS đang học tập, rèn luyện dưới mái trường chuyên tiếp tục làm rạng danh quê hương Quảng Ngãi khi xuất sắc đoạt thành tích cao trong các kỳ thi mang tầm quốc gia, quốc tế.

Em Phạm Thị Kiều Vân, lớp 12 Sử xuất sắc đoạt giải Nhất quốc gia môn Lịch sử tại Kỳ thi chọn HS giỏi quốc gia THPT năm học 2024 - 2025. Sau 19 năm gián đoạn, nhà trường mới có HS đoạt thành tích cao quý này, đánh dấu hướng đi đúng đắn trong hành trình bồi dưỡng nhân tài của nhà trường và ngành giáo dục tỉnh nhà trong những năm gần đây.

Chia sẻ về thành tích ấn tượng này, Kiều Vân khiêm tốn cho rằng, em may mắn khi được học tập dưới mái trường chuyên thân yêu, nơi có những người thầy tận tâm và giàu đam mê.

“Thầy Lương Ngọc Thành là người trực tiếp giảng dạy và bồi dưỡng em. Thầy không chỉ truyền đạt kiến thức, mà còn truyền cảm hứng và tình yêu sâu sắc với môn Lịch sử. Nhờ thầy, em học Lịch sử không chỉ bằng lý trí mà bằng cả trái tim. Được tuyển thẳng vào ngành Sư phạm Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, em ấp ủ ước mơ được tiếp nối ngọn lửa mà các thầy, cô giáo Trường THPT Chuyên Lê Khiết đã trao gửi”, Vân xúc động nói.

Xác định muốn có trò giỏi, phải có người thầy giỏi, đội ngũ giáo viên của nhà trường luôn nỗ lực là những người đưa đò tâm huyết, trách nhiệm, truyền cảm hứng cho các thế hệ học trò. Trưởng thành từ mái trường chuyên, nhiều HS của nhà trường, đặc biệt là HS giỏi quốc gia, sau khi hoàn thành việc học, thay vì lập nghiệp ở các thành phố lớn, đã chọn trở về trường giảng dạy, nghiên cứu, quản lý giáo dục. Đó là nguồn lực quan trọng, bổ sung và kế thừa, để viết tiếp những trang truyền thống vẻ vang của nhà trường.

Là HS lớp chuyên Toán, niên khóa 2002 - 2005, Phạm Viết Huy từng 2 lần đoạt giải HS giỏi quốc gia môn Toán. Sau khi nhận tấm bằng thạc sĩ tại Trường Đại học Sư phạm TP.Hồ Chí Minh, năm 2013, Huy trở về giảng dạy tại Trường THPT Chuyên Lê Khiết. Đến nay, sau 12 năm gắn bó với sự nghiệp "trồng người", thầy giáo Phạm Viết Huy đã trở thành Tổ trưởng chuyên môn tổ Toán, phụ trách giảng dạy lớp 12 Toán 1.

Với những đóng góp to lớn cho sự nghiệp “trồng người”, Trường THPT Chuyên Lê Khiết đã vinh dự được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhì (năm 2000), Huân chương Lao động hạng Nhất (năm 2005), Huân chương Độc lập hạng Ba (năm 2015) cùng nhiều Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Bộ GD&ĐT, UBND tỉnh.

Song, điều làm nên sự khác biệt của Trường THPT Chuyên Lê Khiết không chỉ là những con số, huân chương, huy chương, hay bằng khen, mà còn là một tinh thần giáo dục đã được trui rèn trong bom đạn, đói khổ. Tinh thần ấy được gói ghém trong từng trang giáo án cũ, từng buổi học được tổ chức vào ban đêm, dưới ánh đèn dầu, từng bước chân học trò lội bùn đến lớp.

Tám mươi năm là một chặng đường đủ dài để viết nên câu chuyện ở một mái trường với niềm tự hào và biết ơn sâu sắc. Tập thể cán bộ, giáo viên Trường THPT Chuyên Lê Khiết tiếp tục hành trình, không chỉ với khát vọng đào tạo nhân tài, mà còn với sứ mệnh gìn giữ giá trị tinh thần của một nền giáo dục nhân bản, phụng sự và vươn tầm thế giới.

Bài, ảnh: TRỊNH PHƯƠNG - Ý THU

Trình bày: THANH NHÀN